Küresel aşı eşitsizliğine karşı 'Güneşin Patenti Olmaz' kampanyası  

ANKARA – Dünyayı sarsan Covid 19 salgını, aşıya erişim eşitsizliğiyle de tartışma konusu. Aralık ayında başlayan programlar kapsamında 130'dan fazla ülkede şu ana kadar 600 milyona yakın kişi aşılandı. Ancak aşıların büyük bir kısmı ABD, Çin ve İngiltere gibi ülkelerin elinde bulunuyor. Gelişmekte olan ülkeler, sivil toplum kuruluşları ve sağlık örgütleri aşı üretimini artırmak, yoksul ülkelere aşı temin edilebilmesini sağlamak için firmaların patentleri kaldırmasını ve ülkelere açmalarını talep ediyor. Güney Afrika ve Hindistan’ın da içinde bulunduğu gelişmekte olan bazı ülkeler, Covid 19 aşıları üzerindeki patent ve fikri mülkiyet haklarının kaldırılması için geçtiğimiz aylarda Dünya Ticaret Örgütü'ne başvurdu ancak 'varlıklı' ülkeler, buna yanaşmadı. 

'AŞI PATENTLERİ KALDIRILMALI' 

İstanbul Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Mezunları Derneği, “Güneşin Patenti Olmaz” mottosuyla aşı patentlerinin kaldırılması için kampanya başlattı. Dernek adına konuşan Ayşe Genç Savran ve Oya Tığlı, aşıları nüfusundan fazla dozda stoklayan ülkeler yanında, özellikle Afrika ve Asya'daki birçok ülkeye hiç aşının henüz ulaşamadığına dikkat çekti.  

Covid 19 salgının hız kesmeden yayılmaya devam ettiğini ifade ederek, patenti elinde bulunduran şirketlerin aşı üretim kapasitelerinin sınırlı olduğuna vurgu yapan Savran ve Tığlı, “Şu ana kadar pandemiyle mücadelede yeterli başarı elde edilemedi. Çözüme ulaşmanın yolu, dünyadaki tüm insanların hızlıca ve adil bir şekilde aşılanmasıdır. Küresel bir sorun olan pandeminin çözümünün de küresel olması gerektiğini düşünüyoruz” dedi.  

Söz konusu çalışmayı dünya genelinde geniş kurumsal ve bireysel katılımlı bir kampanyaya dönüştürmeyi amaçladıklarını belirten dernek, taleplerini Dünya Sağlık Örgütü başta olmak üzere Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Dünya Ticaret Örgütü ve dünyanın gelişmiş 20 ülkesinin liderlerine duyurarak aşı patentleri konusunda harekete geçmelerini sağlamak istediklerini kaydetti. 

'40 ÜLKEYE AŞI ULAŞAMADI' 

Korona virüsü salgınıyla mücadele eden 40 ülkeye şu ana kadar henüz aşının ulaşmadığının altını çizen Savran ve Tığlı, şu ifadeleri kullandı: “Pandemiyle mücadelede insanlığın elindeki en güçlü silah olan aşının yeterli miktarda üretilememesi bu mücadeleyi olumsuz etkilemektedir. Patentleri elinde bulunduran ülkelerin üretim kapasiteleri sınırlı olup, üretim kapasitesi yüksek olan bazı ülkelerin ise elinde patent bulunmamaktadır. Çözüm, var olan patentlerin insanlık yararına kullanılmak üzere mülkiyet haklarının alınması ve yeni aşı çalışmalarının kamu finansörlüğünde yürütülmesi için süratle finansal kaynak, bilgi paylaşımı ve iş birliği olanağı yaratılmasıdır.” 

'PATENTLER ANONİMLEŞMELİ' 

İstanbul Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mezunları Derneği kampanyasının paydaşları arasında uzun zamandır “aşı patentlerinin kaldırılması” çağrısında bulunan Türk Tabipleri Birliği (TTB) de bulunuyor.  

Dünya nüfusunun önemli bir kısmına iki yıl içerisinde bu tedarik zinciri ve patent korumacılığıyla aşının ulaştırılmasının mümkün olmadığını ifade eden TTB Genel Sekreteri Prof. Dr. Vedat Bulut, şunları söyledi: “Aşı üretiminde hâlâ sıkıntılar var. Mesela Hindistan milyarlarca doz aşı üretebilecek kapasitesine sahip ama elinde yeterli patenti yok (Sadece Bharat şirketi kendi üretimini yapmakta), elinde patenti olan zengin ülkelerin ise üretim kapasitesi yetersiz. Aşı üretimlerinde Bioreaktör dediğimiz bir takım üniteler kullanılıyor. Aşı üretiminde iyi üretim koşullarını sağlamak için uluslararası bir kural olan GMP-BLS3 sertifikasyonlu üretim tesisler gerekiyor. Bu koşullarda üretim yapamayan aşıların uluslararası satışı yapılamıyor. Yani dünyada iyi üretim koşullarını sağlayacak fabrikalar kısıtlı. Bu yüzden de aşılar herkese ulaşamıyor. Aşı patentlerinin anonimleştirilmesi ve aşı patentinin kaldırılması bu salgından kurtulmada en önemli adım olacak” diye konuştu.  

'PATENT KAMUNUN, TOPLUMUN OLMALIDIR'

“Küresel bir pandeminin engellenmesi ancak küresel bir mücadele ile mümkün” diyen Bulut, aşı patentlerinin toplumun olması gerektiğine vurgu yaparak şöyle devam etti: “Bütün ülkelere aşının eşit ve adil bir şekilde ulaşması lazım. Çünkü dolaşım ve göç hareketleri dünyada çok artmış durumda. İnsanların bir kıtadan başka bir kıtaya geçmesi artık çok kolaylaştı. Dolayısıyla bir zengin ülkenin kendi nüfusunu korumak için aşı stoklayıp başka bir ülkeye vermemesi çözüm değil. Bu nedenledir ki patent kamunun, toplumun olmalıdır. "Güneşi patentleyebilir misiniz?" diyen Çocuk Felci (Polio) aşısı mucitlerinden Dr. Salk, aşısının patentini insanlığa adamıştı. Bu kampanya da buradan hareketle başlatıldı. Dünyanın bir ucundaki son insanın aşılanmasına kadar mücadele edilmeli.”