Bilgi, kolektif bilgi, tutuculuk
Viki’deki bilgi yüzeysel ve çarpık filan değildir. Jenerik ve ansiklopediktir. Yüzeysel bilgi ne bileyim havalar üç gün çok sıcak gidince “of ne biçim değişti mevsimler bak” diye ah vah etmek, dünya için yalandan endişelenmek ve o üç günü şahit yazmaktır.
Bir grup münevver insan kalben Vikipedi’nin kapanmasına memnun. Yasaklamalarla arası hoş olmadığı için “oh olsun” diyemiyor. Ne kadar tutucu ve tutarsız birisi olduğunun farkında olmadığı, fikirlerini bilgi sandığı için de kendinden emin.
Sebebi yeni değil. Hatta klişe: Vikipedi güvenilmez bilgilerle dolu bir yer. Üstelik yüzeysel bilgileriyle gençlerin derinlemesine bilgi edinmesinin önüne geçiyor.
Evet. Gençler Vikipedi olmasaydı parklarda Das Kapital okuyup kahvelerde “varoluş özden önce mi gelir?” tartışmaları yapıyor olacaklardı. Nitekim hatırlıyorum Vikipedi yokken ben gençtim. Biz hep bu konuları konuşurduk. Caddeden sokaklara ilim, irfan akardı. Kanalizasyonlar bile bilgi kokardı.
Bu yazıyı alay etmeden yazacağım diye oturmuştum klavye başına. Ama ben bununla alay etmeyeyim de ne yapayım? Bu kadar tutucu, bu kadar karşı-devrimci, bu kadar bilgi düşmanı olunabilir mi?
Bilgi emektir. Viki tanımına göre bilgi, özne ile nesne arasındaki ilişkiden doğan her türlü üründür. Çeşit çeşittir. İnsana yakın olması gerekir.
Bilginin sistematik, dizilmiş düzenlenmiş biriktirilmiş haline ansiklopedi denir. Tarafsız olması beklenir. Ama basılı olanları tarafsız olamazlar bir türlü. Viki de kısmen taraflıdır. Pek çok zaman bir o taraflıdır, bir bu taraflı. Bunlar da azdır ve fark edilince normalleşir. Verili olanaklar dahilinde olası en tarafsız ansiklopedidir. Bir sahibi, kurulu devleti, patronu, eli sopalısı yoktur çünkü. Kuralları nesneldir ve herkes içindir. İçindeki konsensüsle oluşturulmuş ve tasnif edilmiş bilgidir. Kimseyi memnun etmeye çalışmaz. Yazarını meşhur etmeye de çalışmaz. Zaten edemez de. Anonimdir orada her şey.
Viki’deki bilgi yüzeysel ve çarpık filan değildir. Jenerik ve ansiklopediktir. Yüzeysel bilgi ne bileyim havalar üç gün çok sıcak gidince “of ne biçim değişti mevsimler bak” diye ah vah etmek, dünya için yalandan endişelenmek ve o üç günü şahit yazmaktır. Üstelik bu ziyadesiyle çarpıktır da: Bakınız Mayıs sonundayız. Hava buz gibi. Ve o sıcak üç günü şahit yazanlar küresel ısınma düzeliyor diye ferahlamış filan değil.
Bu arada buradan benim küresel ısınmayı önemsemediğim sonucunu çıkaranların hayat bilgisine de kötü niyetli bilgi denir.
Viki’deki bilgi yüzeysel değil jenerik bilgidir. Genel bilgidir. Başlangıç bilgisidir. Özet bilgidir. Ansiklopedi bilgisidir. Konu bu kadar basit.
Kaldı ki uzmanlaşmayı engellemek ne demek? Nöroşirurjistin beyin ameliyatlarını Viki’ye bakarak yapma olasılığı mı var? Yahut her konuda uzman mı olmak gerekiyor?
-Robert Johnson kim Hakan?
-Viki’ye bak Nalan.
-Yok o yüzeysel, yok mu bir biyografi kitabı şöyle tuğla gibi. Yahut en iyisi ben Mississippi Eyalet Üniversitesi'ne başvurayım.
Böyle ahmakça bir muhabbet olabilir mi? O Hakan “Olm Viki’yi beğenmeyeceksin bana ne soruyorsun?” demez mi? Büyütmeyin bu işleri. Elinizin altındaki nimetin kıymetini bilin. Açarsın Viki’den okursun. İlgini çekerse alır kitabını okursun. Daha da ilgini çekerse gider okulunu okursun. Yetmezse yolunu uzatır akademik olursun.
Koca adamlara bunu ben mi söyleyeceğim?
Vikipedi bir ansiklopedidir. Güncel bir ansiklopedidir. Güncel ve benzerlerine göre çok teferruatlı bir ansiklopedidir. İyi ve kötü yanları vardır. Bunu ve bütün hikayesini, iyiliklerini kötülüklerini vasatlıklarını nasıl kullanıldığını benzerlerini şu sayfada detayıyla yazmışlardır, üşenmeyin okuyun: https://tr.wikipedia.org/wiki/Vikipedi:Hakkında
Ama bundan daha önemlisi Vikipedi insanların bir arada neler yapabileceğinin, akılların birlikte var olabileceğinin, beraber devasa işler kotarılabileceğinin bu hayatta kurumsallığın dışında da mucizevi işler yapılabileceğinin, açık içeriğin bir müthiş ve yaşayan örneğidir. Çok devrimci bir harekettir. İnsanlık için çok umut vericidir.
Alkışlanmalıdır. Tıpkı Linux gibi, bütün creative commons (yaratıcı beraberlikler) yahut açık kaynak kodlu işler gibi dünyanın aydınlık yüzüdür. Dünya için kurulmuş dünya malı süsü verilmiş IMF, Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler filan gibi değildir. Hakikaten dünya malıdır. Bir arada, hep berabere var olma, var kalma teşebbüsüdür.
Bakınız en muteber ansiklopedi Britannica çok daha taraflı ve çok daha yetersiz üstelik çaresizlik derecesinde köhne içeriğini Viki’ye kadar parayla satıyordu hepimize. Azıcık rekabeti denedi, ben saygınım diye bıdı bıdı etti, artık konuşmuyor bile. Binlerce on binlerce insanın sürekli güncellediği 284 dilde 18 milyondan fazla maddeyle hangi silikon kurumsal başa çıkabilir?
İki laf da devlete edeyim yeri gelmişken. Marifet Türkiye ile ilgili yanlış dediğiniz bilgiyi yasaklamak değil herkesin edit edebildiği bir ortamda cepteki bilginin doğruluğunu kanıtlamaktır. Malumunuz Vikipedi’yi edit etmek “Değiştir” linkine basmak kadar kolaydır. Ha, bunu yapamıyorsanız yani bunu kabul ettiremiyorsanız yaptığınız değişiklikleri ahaliye açıklayamıyorsunuz demektir.
Vikipedi’yi Türkiye’ye yasaklamak sadece bütün dünyanın faydalandığı bir nimeti Türkiye’den esirgemek değidir. Dünyayı o yanlış bilgiyle başbaşa bırakmak, Türkiyelilerin girip Viki’de o yanlış bilgiyi savunmalarını, hakikaten yanlışsa düzeltmelerini engellemek ve o bilginin dünyanın en çok okunan İngilizce Viki’sinde durduğu yerdeki sağlamlığını arttırmak demektir.
Nereden baksanız tutarsızlıktır.