'Pusulam Polis Projesi', Milli Eğitim Bakanlığı ile Emniyet Genel Müdürlüğü'nü karşı karşıya getirmiş

DUVAR - Hakkari’nin Yüksekova ilçesinde polislerin evleri gezerek parmak izi toplamasıyla gündeme gelen ‘Pusulam Polis Projesi' yeniden gündem oldu.

İlk olarak 2012’de başlatılan projenin, o dönem Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) ile Emniyet Genel Müdürlüğü'nü (EGM) karşı karşıya getirdiği ortaya çıktı.

MEB, EGM’Yİ UYARMIŞ: ANAYASANIN 20'NCİ MADDESİNE AYKIRI

EGM, ‘Pusulam Polis Projesi'ni 1 Ocak 2012 tarihinde, 'zihinsel engelli çocukların kaybolmaları halinde daha önceden alınan parmak izleriyle bulunmalarını sağlamak' gerekçesiyle hayata geçirmişti.

Proje kapsamında, toplum destek polisi ile olay yeri şube müdürlükleri bazı illerde milli eğitim müdürlüklerinden zihinsel engelli çocuklara ait iletişim bilgilerini istedi. Bunun üzerine bazı rehberlik ve araştırma merkezleri (RAM), MEB’e “parmak izlerinin alınması için irtibat adreslerinin verilip verilemeyeceğine” dair başvuru yaptı. Bakanlık ise kişisel veri olan parmak izinin bireyin izni olmadan alınmasının "Anayasa’nın 20'nci maddesine ve özel hayatın gizliliği hakkıyla ilgili düzenlemelere aykırılık oluşturacağı” uyarısında bulundu.

KIRKLARELİ’NDE 200 KİŞİNİN PARMAK İZİ ALINMIŞTI

Aynı yıl Kırklareli Belediyesi'nin 3 Aralık Engelliler Günü için düzenlediği etkinliğe, kentteki 2 engelli derneğinin çok sayıda üyesi ve aileleri katıldı. Burada konuşan dönemin Kırklareli Emniyet Müdürlüğü Toplum Destekli Polis Şube Müdürü Göksel Kaya, kentteki yaklaşık 200 engellinin 'gönüllülük' esasına göre parmak izlerini alarak olası kayıp durumlarında ailelere ve akrabalarına daha rahat ulaşabilmeyi hedefleyen bir proje hazırladıklarını açıkladı.

EGM 10 YIL SONRA PROJEYİ HATIRLADI

MEB ile EGM’yi karşı karşıya getiren uygulamaya daha sonra ara verildi. Ancak projeye, 10 yıl sonra 27 Eylül 2022 tarihinde, Hakkari'de yeniden başlandı. Bu sefer Hakkari Emniyet Müdürlüğü ve Yüksekova İlçe Emniyet Müdürlüğü’ne bağlı polis memurları “Pusulam Polis Projesi” kapsamında Yüksekova'da bazı ailelerin evlerine giderek engelli çocukların parmak izini aldı. Söz konusu uygulamanın 'kaybolan engellileri ailelerine kavuşturmak' amacıyla yapıldığı belirtildi.

BARO HAREKETE GEÇTİ: FİŞLEMEDEN BAŞKA BİR AMAÇ YOK

Ancak proje, "fişleme anlamına geldiği", "Anayasa başta olmak üzere ulusal mevzuata ve Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere aykırı" olduğu gerekçeleriyle yine eleştiri konusu oldu.

Hakkari Barosu Başkanı Ergün Canan, konuyla ilgili harekete geçtiklerini açıklayarak uygulamanın hukuki olmadığını söyledi. Konuyu Hakkarililere de anlattıklarını belirten Canan, “Böyle bir uygulamada fişlemeden başka bir amaç yok. 'Engelli çocuklarla başladı' deniliyor ama muhtemelen tüm çocukları kapsayacak. Hukuki olarak ne gerekiyorsa yapacağız. Araştırmalarımız devam ediyor. Böyle bir uygulamanın hukuki niteliği nedir? Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu’nun (PVSK) 5’inci maddesine dayandırılıyor. PVSK, 'vatandaşın başvurusu ve rızası varsa' diyor. Ama burada tam tersine, güvenlik güçleri evlere gidiyor. Bu hukuki değil, yasal da değil. Vatandaşları bilinçlendirmeye çalışıyoruz. İlerleyen günlerde netleşecek. Hukuki başvurularımız olacak" dedi.

‘KİŞİSEL VERİLERİ KORUMA KANUNU'NA DA AYKIRI’

Hakkari Barosu Çocuk Hakları Merkezi Başkan Yardımcısı Avukat Ersin Kuş ise endişelerini şöyle dile getirdi: “Biz bilgiyi alır almaz harekete geçtik. Ağustos ayında Hakkari’de de parmak izi alma uygulaması yapıldığını öğrendik. Emniyet'in çocukların bilgilerini nereden aldığını araştırdık. Hakkari Rehabilitasyon Merkezi’ne sorduk. ‘Kesinlikle bilgi verilmediğini’ söylediler. Emniyet'e sorduk. Düzenlenen kermeslerde gelen ailelerle iletişime geçtiklerini söylediler. Ailelerin rızasıyla parmak izlerini aldıklarını, projeyi valilik onayı ile yaptıklarını belirttiler. Emniyet Hakkari merkezi için bize, ‘Okullarda kermes düzenledik. Orada velilerle tanıştık. Kabul eden ailelerin çocuklarının parmak izlerini aldık' dedi ancak Yüksekova’da araştırmalarımız devam ediyor. Burada nasıl yapıldığı yönünde bilgiye ulaşamadık. Parmak izi alınması bizim için çok önemli bir konu. Kişisel bilgiler yer alıyor. Kişisel Verileri Koruma Kanunu'na da aykırı. Aileleri nasıl bilgilendirdiklerini de bilmiyoruz. Aileler nasıl kabul etmiş? İlerleyen günlerde ailelerle de konuşacağız. Valiliğe kaç çocuktan parmak izi alındığını soracağız. Dava açma yoluna da gideceğiz. Araştırmalarımız sonuçlanınca net bir veriye ulaşacağız. Çocuğun üstün yararı ihlal edilmiş mi? Aileler yeteri kadar bilgilendirildi mi? Kim bu bilgilere ulaşabilir? Bu uygulama ile karşılaşan aileler, Hakkari Barosu Çocuk Hakları Merkezi ile iletişime geçebilir.”

MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ: EMNİYET'E VERİ AKTARILMADI

Hakkari İl Milli Eğitim Müdürlüğü Rehabilitasyon Merkezi ise, "Proje kapsamında hiçbir öğrenci bilgisinin Hakkari İl Emniyet Müdürlüğü ile paylaşılmadığını. Görevlilerce valilik onaylı proje hakkında kendilerinin bilgilendirildiğini ancak engelli çocukların bilgileri hakkında görevlilere herhangi bir veri aktarılmadığını" ifade etti.

PROJE MECLİS GÜNDEMİNDE

HDP Hakkari Milletvekili Sait Dede de engelli çocukların parmak izinin alındığı “Pusulam Polis Projesi” için İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'nun yanıtlaması istemiyle TBMM'ye soru önergesi verdi.

HDP’li Dede, Bakan Soylu'ya şu soruları sordu:

🔸Hakkari Emniyet Müdürlüğü tarafından yapılan yurttaşların parmak izlerinin alınması uygulaması hakkında bakanlığınızın bilgisi var mıdır?

🔸Yurttaşların parmak izlerinin hangi hallerde alınabileceği PVSK 5. Maddede tek tek ayrıntılı olarak belirtilmiştir, bu uygulamanın Anayasa ve yasalara aykırı olduğu gibi polise takdir yetkisi vermeyen 5.maddeye de aykırı olduğunu düşünmüyor musunuz?

🔸Biyometrik veri olan parmak izi kişisel bir veridir. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) madde 4 hükmüne göre, kişisel verilerin işlenmesinde, hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun olma, doğru ve gerektiğinde güncel olma, belirli, açık ve meşru amaçlar için işlenme, işlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olma, ilgili mevzuatta öngörülen veya işlendikleri amaç için gerekli olan süre kadar muhafaza edilme ilkelerine uyulması zorunludur. Biyometrik veri işleme noktasında, müdahalenin ağırlığı ile müdahaleyi haklı kılacak sebepler arasında ölçülülüğün bulunması gerekmektedir. Bu noktada kaybolan engelli çocuklara ulaşmak için birden fazla araç bulunduğu halde en uygun aracın parmak izi olduğu konusunda bakanlığınız Hakkari Emniyet Müdürlüğü ile aynı düşüncede mi? Bu yaklaşım sizce orantılı mıdır?

🔸Tarafların eşit konumda olmadığı veya taraflardan birinin diğeri üzerinde etkili olduğu durumlarda rızanın özgür iradeyle verilip verilmediği hususu her zaman hukuken tartışmalıdır. Bu noktada güvenlik kuvvetlerinin ev ev gezerek yurttaşların parmak izlerini almasında rıza özgür iradeye dayandığı kabul edilebilir mi?

🔸Hukuk devletinde olması gerektiği gibi idarenin hukuk dışı eylemleri adli ve idari denetime tabidir. Bu kapsamda uygulama yapanlar hakkında adli ve idari süreç başlatacak mısınız? 

🔸Hukuka açıkça aykırı olan Hakkari Emniyet Müdürlüğü tarafından başlatılan parmak izi alınması uygulamasına son verecek misiniz?

🔸Önergeye cevap verildiği tarihe kadar bu uygulama kapsamında Hakkari ilinde kaç kişinin parmak izi alınmıştır?

🔸Elde edilmiş olan parmak izlerini imha edecek misiniz? Parmak izi alınan yurttaşların tamamı iddia edildiği gibi engelli bireyler midir?

🔸Türkiye’de hangi il ve ilçelerde benzer mahiyette uygulama yapılmıştır?

🔸Bahsedilen “Pusulam Polis Projesi”nin içeriği nedir? Projenin giderleri hangi bütçeden karşılanmaktadır ve projenin kapsamı nedir? Proje kaç ilde uygulanmaktadır?