Parlamenter sistemin son Meclisi kapandı!

ANKARA - 24 Haziran seçimleri öncesi tatile giren Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 26. Yasama Dönemi’ne 15 Temmuz darbe girişiminde bombalanması ile 2 önemli anayasa değişikliği damga vurdu. Dokunulmazlıkları kaldıran Anayasa değişikliğinin ardından 10 milletvekili tutuklanan, aralarında tutuklu milletvekillerinin de bulunduğu 11 milletvekili düşürülen Meclis’te, 16 Nisan referandumunda kabul edilen değişiklik ile de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin yolu açıldı. Yapılacak seçimde yürürlüğe girecek bu değişiklik ile parlamenter sisteme veda edecek Meclis’in yaklaşık 2.5 yıl süren son yasama faaliyetlerini Gazete Duvar için derledik.

YENİ ANAYASA UMUDU 2 HAFTA SÜRMEDİ

1 Kasım seçimlerinden sonra AK Parti’nin çoğunluğu elde ederek yeniden iktidar olduğu yeni yasama döneminin ilk işi tüm partilerin seçim vaadi olan Anayasa değişikliğiydi. 4 partiden eşit temsil edilen üyelerle Şubat 2016’da Anayasa Uzlaşma Komisyonu kuruldu. Komisyon AK Parti’nin Başkanlık, CHP’nin parlamenter sistem ısrarı nedeniyle daha çalışma usul ve yöntemini belirleyemeden 2 hafta dolmadan dağıldı.

Yeni anayasa umudunun rafa kalkmasından yaklaşık 1 ay sonra Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “dokunulmazlık konusunun süratle neticelendirilmesi gerek” sözleriyle milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılması tartışması başladı. Erdoğan sözlerinden yaklaşık 1 ay sonra dokunulmazlıkları mevcut dosyalar açısından geçici olarak kaldıran bir Anayasa değişikliği teklifi Meclis’e geldi. Teklif CHP’nin de desteğiyle 20 Mayıs 2016’da Meclis tarafından kabul edildi.

10 MİLLETVEKİLİ CEZAEVİNE GİRDİ

Dokunulmazlıkları kaldıran Anayasa değişikliğinden yaklaşık 5 ay sonra çok sayıda HDP milletvekili gözaltına alındı. Aralarında HDP eski Eş Başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın bulunduğu 9 HDP’li siyasetçinin tutukluluğu sürerken bir süre sonra da CHP Milletvekili Enis Berberoğlu tutuklandı. Böylece 26. Yasama Döneminde 10 milletvekili cezaevine girmiş oldu.

11 MİLLETVEKİLİ DÜŞÜRÜLDÜ

Dokunulmazlıkların kaldırılmasının ardından başlayan yargılamalar sonucunda Figen Yüksekdağ Şenoğlu, Nursel Aydoğan, Besime Konca, Ferhat Encü, İbrahim Ayhan, Ahmet Yıldırım, Osman Baydemir ve Selma Irmak’ın milletvekillikleri kesinleşen cezalar nedeniyle düşürüldü. HDP Milletvekilleri Faysal Sarıyıldız, Tuğba Hezer Öztürk ve Leyla Zana’nın milletvekillikleri de devamsızlık gerekçesiyle düşürüldü. Böylece HDP’nin 11 milletvekili düşürülmüş oldu. Meclis’e 59 milletvekili ile giren HDP’nin sandalye sayısı 2.5 yılın sonunda 48’e indi.

15 TEMMUZ’DA MECLİS BOMBALANDI

26. Yasama Dönemi’nin en kritik gelişmelerinden biri de 15 Temmuz 2016’daki askeri darbe girişimi oldu. Meclis, darbe girişimine karşı çıkmak için çok sayıda milletvekili Meclis’te iken 3 kez bombalandı. Darbe girişiminin hemen ardından olağanüstü toplanan Meclis’te 4 partinin imzasıyla ortak bildiri yayımlandı.

OHAL KHK’LARI DÖNEMİ

15 Temmuz askeri darbe girişiminden 5 gün sonra ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) ile hükümet Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisine sahip oldu. 20 Temmuz’da ilan edilen OHAL, muhalefet tarafından “Sivil darbe” olarak nitelendirilirken bu süreçte 31 OHAL KHK’sı çıkarıldı. Meclis açıkken yasalarda birçok değişiklik yapan KHK’larla yüzlerce kurum, dernek, sendika, yayın kuruluşu kapatıldı, on binlerce kişi ihraç edildi. KHK’lar “Milli irade yok sayılıyor. Meclis işlevsiz kılınıyor” tepkisine yol açtı. Süresi içinde Meclis’e gelmeyen KHK’lar erken seçim kararından bir süre önce Meclis’te görüşülerek kabul edildi. CHP KHK’ların büyük kısmını iptali için Anayasa Mahkemesi’ne götürdü.

HÜKÜMET SİSTEMİ DEĞİŞTİ

15 Temmuz darbe girişiminden tam 3 ay sonra MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli Başkanlık sistemine yeşil ışık yakan bir anayasa değişikliğine destek vereceklerini duyurdu. Çağrı kısa sürede karşılık buldu. AK Parti’nin “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” adını verdiği değişiklik teklifi Meclis’te kabul edildikten sonra 16 Nisan 2016’da referanduma sunuldu. Sonuç “evet” yönünde olunca sistem değişikliği için düğmeye basılmış oldu.

PARTİLİ CUMHURBAŞKANI MECLİS’TE!

Anayasa değişikliğinin ilk yürürlüğe giren maddesi Cumhurbaşkanına partili olma imkanı veren düzenlemeydi. Cumhurbaşkanı Erdoğan hemen partisine üye oldu, referandumdan yaklaşık 1 ay sonra da AK Parti Genel Başkanlığı koltuğuna yeniden oturdu. Cumhurbaşkanlığı kimliğinin yanı sıra AK Parti Genel Başkanı kimliğine de sahip olan Erdoğan Meclis’e gelerek partisinin grup toplantısında haftalık konuşmalar yapmaya başladı.

ERKEN SEÇİM KARARI ALINDI

Yapılan Anayasa değişikliğine göre Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi 3 Kasım 2019’daki seçimlerin ardından yürürlüğe girecekti ancak MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin çağrısının ardından 24 Haziran’da erken seçim kararı alındı.

MECLİS’TE İYİ PARTİ DÖNEMİ

Erken seçim kararı yeni kurulan İYİ Parti için seçime girememe riskini de beraberinde getirdi. YSK’nın bu yönde karar verme ihtimali üzerine 15 CHP Milletvekili İYİ Parti’ye geçti. Böylece İYİ Parti’nin Meclis’te grup kurması sağlanarak seçime katılma şartı yerine getirildi. YSK’nın olumlu kararı sonrası 15 milletvekili 18 gün sonra yeniden CHP’ye döndü.

İÇTÜZÜK DEĞİŞTİ

Meclis’in anayasası olarak nitelendirilen İçtüzük de bu dönem değişti. Konuşma sürelerini kısaltan bu İçtüzük değişikliği ile kürsüde frak giyme zorunluluğu da kaldırıldı.

MECLİS’E ANTİ DRONE SİSTEMİ KURULDU

15 Temmuz darbe girişimi sonrası Meclis’te yeni güvenlik önlemleri alındı. Mevcut sığınaklar yenilendi, 360 derece dönebilen Anti Drone Sistemi kuruldu. Siber saldırılara karşı tedbirler alınırken giriş çıkış daha kontrollü hale getirildi.

GENEL KURUL 2.5 YILDA 340 KEZ TOPLANDI

26. Dönem TBMM Genel Kurulu 340 toplantıda 2 bin 850 saat, komisyonlar 663 toplantıda 3 bin 51 saat olmak üzere toplam 5 bin 901 saat çalıştı. Çalışmaların sonunda 644 kanun tasarısı ve 2 bin 327 kanun teklifinden, 93 kanun ve 396 uluslararası antlaşma olmak üzere toplam 489 kanun kabul edildi. 83 TBMM kararı alındı, 31 OHAL KHK'si kanunlaştı. Bu durumda Genel Kurul ve komisyon gündemindeki 2 bin 500’e yakın yasa teklifi ve tasarısı ‘kadük (geçersiz)’ kalmış oldu.

CİNSEL İSTİSMAR TASARISI RAFA KALKTI

Meclis’in önemli gündem maddelerinden biri çocuklara yönelik istismar suçlarında cezaları arttıran, kimyasal hadım getiren düzenlemeydi. 6 bakanın çalıştığı, tüm siyasi parti gruplarının prensipte anlaştığı tasarı erken seçim kararının ardından rafa kalkan en dikkat çekici düzenlemelerden biri oldu.

ÖNERGE İADELERİNDE REKOR

26. Yasama Döneminde 30 bin 496 yazılı soru önergesinden 12 bin 396'sı, bin 699 sözlü soru önergesinden 568'si yanıtlandı. 2 bin 643 soru önergesi milletvekillerine iade edildi. 3 bin Meclis Araştırma önergesinden 66'sı, 22 gensorudan 16'sı görüşüldü.

UYUM YASALARI İÇİN YETKİ KANUNU ÇIKARILDI

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Yürürlüğe girmeden önce 6 ay içinde “Uyum Yasaları”nın Meclis’ten geçmesi gerekiyordu. Ancak bu yapılmayınca Meclis’in kapanmasına bir hafta kala Meclis’ten “Yetki Kanunu” çıkarılarak bu düzenlemelerin Bakanlar Kurulunca yapılmasının önü açıldı. Bu yetki yeni Cumhurbaşkanı yemin edip göreve başlayana kadar kullanılabilecek.

İÇTÜZÜK KAOSU

Yeni dönem Meclisinde hükümet bulunmayacağından sözlü soru önergesi, güvenoyu, gensoru işlemleri yapılmayacak. Bu nedenle Meclis İçtüzüğünün de değişmesi gerekiyordu, ancak bu değişiklik yapılmadan tatil kararı alındı. Seçimlerin ardından açılacak Meclis’in ilk yapması gereken iş de içtüzük değişikliği olacak.

MECLİS İNŞAATI BAŞLAYACAK

Yeni sistemde hükümet Meclis’te olmayacağı için Genel Kurul’daki Bakanlar Kurulu sıralarının da kaldırılması bekleniyor. Yine milletvekili sayısı 600’e çıkacağı için Genel Kurul’da 50 milletvekili için daha koltuk konulacak.