Korona kafaları karıştırdı
Her bir vakanın keşfi ölüm oranını önemli ölçüde azaltacaktır, çünkü ölüm sayısı enfekte olan çok daha fazla sayıda insana dağıtılacaktır. Ayrıca, birçok ülkede yapılan sınırlı testler, rapor edilen ölüm oranlarının çarpık bir şekilde yüksek olacağı anlamına gelmektedir. Bu nedenle bazı uzmanlar DSÖ öngörüsünün abartılı olduğunu düşünüyor.
İsmail Tufan*
Üç saatte dünyada korona vakası 12 bin 499, ölüm vakası 916 kişi arttı. Bu, yeryüzünde bu yazının yazıldığı son üç saatte, dakikada ortalama 5 kişinin öldüğü anlamına geliyor.
Sabah Gazetesi’nde 5 Nisan 2020 tarihinde Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın il sağlık müdürleriyle yaptığı toplantıda şöyle dediği yazıyor: “Koronavirüs mücadelemizin kararlılıkla devam ettiği bu dönemde temas içindekileri izole edemezsek, kontrol altına alma şansımız olmaz.”
ABD’de bilim insanları korona virüsünden 100 bin ile 240 bin kişinin ölebileceğini hesapladı. İngiltere’de hükümete danışmanlık yapan Profesör Neil Ferguson 7 bin ile 20 bin arasında ölüm bekliyor. Henüz kimsenin umursamadığı dönemde Federal Almanya Başbakanı Merkel halkını uyararak 50 milyon ile 60 milyon kişiye korona virüsünün bulaşma tehlikesini ifade etti. Bu Robert Koch Enstitüsü’nün öngörüsüydü.
Ölüm oranları düşük olmakla birlikte Almanya Sağlık Bakanı Spahn, “bu, fırtına öncesi sessizliktir” diyerek, rehavete kapılmamak gerektiğini altını çizdi. 9 Mart 2020 tarihinde The European şu bilgiyi paylaştı: “DSÖ ölüm oranını yüzde 3,4'e koyuyor. Bu sayı şaşırtıcı derecede yüksek. Berlin Charité'nin tahmin ettiği gibi, Almanların yüzde 70'i enfekte olursa, sadece Almanya'da 1,9 milyon ölümden korkmak zorunda kalacağız.”
Yasal Sağlık Sigortası Başkanı Andreas Gassen, Alman nüfusunun büyük bir bölümünün önümüzdeki aylarda enfekte olacağını tahmin ediyor. “Bu durum şok edici görünebilir, ancak ayık bir şekilde bakıldığında tehlikeli bir şey değildir: Neredeyse herkesi en az bir kez etkileyen virüsler vardır. Örneğin, grip” dedi. Ulusal Yasal Sağlık Sigortası Hekimleri Derneği (KBV) CEO'su, bir tür “sürü bağışıklığına” yol açan bu durumu “toplumun kirlenmesi” olarak kabul ediyor.
Ölüm oranı, pandemi ve sonuçlarını değerlendirmek için önemli bir sayıdır. Başlangıçta, 29 Ocak'ta ve yine Şubat ayında, Dünya Sağlık Örgütü yüzde 2'yi korona virüsü mortalite oranı olarak adlandırdı. Şimdi daha yüksek sayılar kılavuz olarak kullanılmaktadır. Karşılaştırma için: 2009 yılında domuz gribinden enfekte olmuş 10 bin kişiden 1’i tahmini ölüm oranına sahipti, yani yüzde 0.01. Yıllık grip dalgası için, tahminler enfekte bin kişi başına 1 ila 2 ölüm olduğunu varsaymaktadır. Bu da yüzde 0.1 ila 0.2'lik bir ölümcüllük anlamına gelir.
Dünya Sağlık Örgütü figürü Almanya için geçerliyse, bu ülkede yüz binlerce ölüm tehdidi altındadır. Berlin'deki Charité'deki viroloji başkanı Christian Drosten, Almanların yüzde 70'ine korona virüsü bulaştığını tahmin ediyor. Dünya Sağlık Örgütü'nün rakamını Almanya'da enfekte olan 56 milyona dönüştürürse, virüs salgını sonucunda 1,9 milyon insan ölecekti. Peki federal hükümet haftalarca panik yapmadan yaratılan bu modda nasıl sıkışmış olabilir?
Ölüm oranı bilim adamları arasında oldukça tartışmalıdır. Almanya'da neredeyse hiçbir doktor ciddi şekilde yüzde 3,4'lük bir ölümcüllük beklemiyor. Önceki veritabanının güvensiz olduğu ve her türlü belirsizliğe tabi olduğu düşünülmektedir. Şimdiye kadar, mevcut veriler sadece bilim adamlarının rapor edilmiş ve güvenli hastalık vakalarına dayanan kaba istatistikleri, yani vaka ölüm oranlarını ölçmelerine izin vermiştir. Bununla birlikte, bu, insanların enfekte olduğu birçok vakayı kapsamaz. Bu kişilerde hastalık patlamaz veya çok hafiftir. Epidemologlar, virüs bulaşmış herkesi içeren enfeksiyon ölüm oranının önemli ölçüde düşük olduğuna dikkat çekmektedir.
Her bir vakanın keşfi ölüm oranını önemli ölçüde azaltacaktır, çünkü ölüm sayısı enfekte olan çok daha fazla sayıda insana dağıtılacaktır. Ayrıca, birçok ülkede yapılan sınırlı testler, rapor edilen ölüm oranlarının çarpık bir şekilde yüksek olacağı anlamına gelmektedir. Bu nedenle bazı uzmanlar DSÖ öngörüsünün abartılı olduğunu düşünüyor. Bilim insanlarının çoğu testlerin evrensel olmadığını, tanım gereği tüm vakalara tanı konulamayacağını ve sayılamayacağını ifade ediyor.
New York Times'taki Harvard epidemiyoloji profesörü Marc Lipsitch’e göre ölüm oranı, cevabın ne kadar büyük olması gerektiğini anlamaya yarıyor. Riskin daha yüksek olduğu inancı, daha fazla maliyeti, daha fazla rahatsızlığı ve daha fazla zihinsel sağlık kaybını tolere etmeye istekli olmaya hazırlıklı olmayı da gerekli kılıyor.
Çin'in salgının zirvesinden geçip geçmediği de tartışmalıdır. Johns Hopkins Üniversitesi'nden epidemiyolog Justin Lessler, Çin'in Shenzhen kentindeki bir grup Covid-19 vakasını araştıran bir grup bilim adamının içinde yer alıyordu. Ölen insanların çoğunun 30 günden fazla hasta olduğunu tespit etti. Uzun gecikme, Hubei karantina alanının dışındaki vakaların yalnızca tıbbi olarak akut hale geldiği anlamına gelebilir: “Gerçekten sadece buzdağının ucundayız.”
*Prof. Dr. Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Gerontoloji Bölümü