Yıkıma ve sentetik inşaya bakan sergi

Hasankeyf’in kurtarılması için birçok çalışma yürütüldü. Bu çalışmalardan birine, yıllar önce İstanbul’dan gelip katılmıştım. Çalışmaya çok sayıda sanatçının yanı sıra aralarında Ahmet Türk’ün de bulunduğu siyasetçiler de destek vermişti. Gündüz başlayan etkinlik, ertesi gün sabaha kadar devam etmiş, Dicle nehrinin kenarına kurulan platformda konuşmalar yapılmış, şiirler ve şarkılar okunmuştu. Günün ilk ışıklarını Hasankeyf’te karşılamak uykusuzluğa rağmen güzeldi. Hasankeyf’i kurtarabilme umudu taşıyan binlerce kişiyle birlikte olmak ayrıca gurur vericiydi.

HATIRALARDAN SANATA

Yıllar içinde buna benzer çok sayıda eylem yapıldı. Ancak binlerce yıllık bir geçmişi olan Hasankeyf, ömrü kısıtlı ve güvenlikçi politikaların ürünü olan bir baraja kurban edildi. Tarihin yanı sıra insanların hatıraları da baraj sularının altında kaldı.

Hatıraları su altında kalanlardan biri de sanatçı Suat Öğüt oldu. Hollanda’da yaşayan Öğüt, Hasankeyf’i anlatan videoları ve yerleştirme çalışmalarını Kolektif Mekan’da sergilemeye başladı. Sanatçı, serginin açılışı için Diyarbakır’a geldi ve burada etkinlikler düzenledi. Ne yazık ki Öğüt ile tanışma şansım olmadı, Merkezkaç Kolektif Mekan’dan Remzi Sever’in hem sanatçıyla hem de sergiyle ilgili paylaştığı bilgilerle yetinmek durumunda kaldım.

Remzi Sever’in Suat Öğüt ile ilgili verdiği bilgiler arasında, Öğüt’ün, Erdinç Üstün ile akraba olması da yer alıyordu. Erdinç Üstün, Diyarbakır’ın nevi şahsına münhasır sanatçılarından biriydi. Aykırıydı. Çok iş yapabilecekken, aklında yüzlerce proje varken her şeye ve hayata da erken veda eden insanlardan biriydi.
Öğüt’ü Hasankeyf ile tanıştıran da Erdinç Üstün olmuş. Hasankeyf’te yürüttüğü bir heykel çalışması için Öğüt’ü de yanına almış Erdinç. İşte Öğüt’ün çocukluğuna ait o günler, yıllar sonra “Kaybolan Manzarayı Tamamlamak” başlıklı bir çalışmayla sanatseverlerin karşısına çıktı.

NEREDE ESKİ HASANKEYF?

Yukarıda değinmiştim, Suat Öğüt, yıllardır Hollanda’da yaşayan bir sanatçı. 13 yıl aradan sonra gelip gördüğü yeni Hasankeyf’in, hafızasındaki Hasankeyf ile hiçbir ilgisinin bulunmadığını görüyor. Gördüğü manzara dehşet vericidir ve buradan yola çıkarak iki yıl süren bir çalışmanın ardından “Kaybolan Manzarayı Tamamlamak” sergisine imza atıyor.

Sergide birbirini tamamlayan 3 video ve bir maketin yanı sıra içi betonla ve bir süre sonra boşalan havayla doldurulmuş minderler yer alıyor. Videoların çok iyi olduğunu söylemeliyim. Bu videolarda çocukluk günlerine ya da eski Hasankeyf’e göndermelerin yanı sıra yeni Hasankeyf’te yer alıyor. Geçmiş ile bugün arasındaki çelişki, başka türlü söyleyecek olursak, kent, hafıza ve siyaset ilişkisini gözler önüne seriyor.

Videolar, belki çocukluk günlerine ve hatıralara gönderme yaptığı için insanın içini ısıtan bir yapıya sahip. Günün gerçekliğini yansıtan görüntülerin ağırlığına rağmen... Bu duyguyu hissettirme başarısı hiç kuşku yok ki videolarda yönetmen ve kurgucu olarak imzası bulunan Suat Öğüt’e ait. Ancak videolarda oyuncu olarak görev alan Ercan Tarlan’ın sahiciliğinin, müzikleri yapan Mert Gençer’in ve görüntü yönetmenleri Veysel Çelik, Özgür Demirci ile Giovanni Giaretta’nın da büyük katkısı vardır. Videonun sonunda balonlarla yazılmış “TOKİKEYF” yazısı ise kentte yaratılan tahribatın siyaset kısmına çarpıcı bir gönderme yapıyor.
Aynı şekilde salonun muhtelif yerlerine serpiştirilmiş irili ufaklı minderler de tarihin betona feda edildiğine ve içi boş, yaşanmışlıklarla ilgisi bulunmayan bir görüntüye, yeni Hasankeyf’e gönderme yapıyor.

Eski Hasankeyf maketi ise şeker jelatinleri ile kapatılmış. Makete, jelatinlerin arasındaki küçük boşluklardan bakılabiliyor. Bu imge de çocuklukla ilgili demekle yetinmeliyim. Çünkü maket, bakan herkeste ayrı çağrışımlar uyandıracak nitelikte. Etrafı şeker jelatinleriyle kaplı makete bakanlar kim bilir hangi hatıralarıyla buluşacaklar.

YIKIM VE SENTETİK İNŞA

Sergiyle ilgili bu ilk izlenimlerden sonra denilebilir ki Suat Öğüt, Diyarbakır’a ve bölgedeki yaşam alanlarına müdahalenin sonuçlarını sergiliyor. Sergi, Hasankeyf’ten yola çıkarak, politik müdahalelerle yıkıma maruz bırakılmış kent kimliğinin nasıl dönüştüğünü konu ediniyor. Bu yıkım ve yıkım sonrası dönüşümlere Sur’da, Cizre’de, Şırnak’ta da rastlamak mümkün. Sergi kataloğunda buna, haklı olarak, “Bölgede devam etmekte olan inşaat çalışmasının vadettiği gelecek manzarası, yaşam belirtisine rastlamanın neredeyse imkansız olduğu yapay bir habitattan kesitler sunuyor” denilmiş.

Hasankeyf’i kurtarmak için yıllarca mücadele edildi. Hasankeyf sular altında kaldıktan sonra da değişik eylemlerle devam edildi mücadeleye. “Kaybolan Manzarayı Tamamlamak” sergisini de bu mücadele biçimlerinden birisi olarak değerlendirmek gerekiyor. Çocukluk hatıralarına, hafızaya müdahale biçimine, TOKİ’nin sentetik görselliğine tanık olmak için görülmesi gereken bir sergi “Kaybolan Manzarayı Tamamlamak”.

Hollanda Başkonsolosluğu ve Mondriaan Fund tarafından desteklenen “Kaybolan Manzarayı Tamamlamak” sergisi, 18 Aralık’a kadar pazartesi hariç her gün 15:00-19:00 saatleri arasında görülebilir. Merkezkaç Kolektif Mekan’ın adresi ise Ofis semtinde, Kooperatifler Mahallesi, Cahit Sıtkı Tarancı Sokağı'nda.