Uzmanlar yanıtladı: Scooter sorunu nasıl çözülür?

ANKARA - Türkiye’de özellikle pandemi döneminde sürüşü yaygınlaşmaya başlayan, sokak ve caddelerde, trafik yoğunluğunun olduğu ana yollarda dahi sık rastlanılan elektrikli scooterlar ölümlü kazalara yol açıyor.  

 Son olarak Antalya’da meydana gelen kaza ile birlikte son 10 ayda en az 9 scooter kullanıcısı hayatını kaybederken, onlarca kişi de bu araçları kullanırken ölümden döndü.  

Yasada yer alan e-scooter yönetmeliğine rağmen giderek artan ölümlü kazalara dikkat çeken uzmanlar, yasadaki boşluklara, düzenlemedeki yetersizliklere vurgu yaparak güçlü denetim mekanizmalarının işletilmediğini söyledi.  

SCOOTER KONUSUNDA MEVZUAT DEĞİŞİKLİĞİ SİNYALİ  

Nitekim geçtiğimiz günlerde scooter kaynaklı kazada hayatını kaybeden iki lise öğrencisinin ardından yaptığı açıklama ile yasal boşluğu işaret eden Antalya Valisi Ersin Yazıcı, konuyu Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Ali Karaismailoğlu ile İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’ya ilettiğini söyledi.  

Yazıcı, elektrikli scooter konusunda yakın zamanda bir mevzuat değişikliği olabileceğinin de sinyallerini verdi. Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı Muhittin Böcek ise gazetecilere yaptığı açıklamada konuyu belediye meclisinin gündemine taşıyacaklarını kaydetti.  

YÖNETMELİĞE RAĞMEN TEHLİKE DEVAM EDİYOR 

Yakın bir dönemde hazırlanan yönetmeliğe göre trafikte e-scooter kullanılmasına belirli kurallar çerçevesinde izin verilse de bu kurallar arasında kask takma zorunluluğu bulunmuyor. Karayollarındaki bisiklet yol ve şeritlerinde scooter kullanabilmek için gereken yaş sınırı yönetmelikte ’15 yaşını bitirmiş olmak’ şeklinde ifade ediliyor.  

Yönetmelik aynı zamanda bir araca iki kişinin binmesine de izin vermiyor. Yönetmelikte yer alan bu gibi kurallara rağmen elektrikli scooterlarda 16 yaş altı sürücüler, ekipmanı olmayanlar ve bir araca iki kişi binenler trafikte tehlike oluşturmaya devam ediyor.  

‘TEHLİKENİN TEMEL NEDENİ YASAL BOŞLUKLAR VE DENETİM MEKANİZMALARININ İŞLETİLMEMESİ’  

İstanbul Ticaret Üniversitesi Ulaştırma Sistemleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Mustafa Ilıcalı’ya göre bu tehlikenin temel nedeni konuya ilişkin yasal boşluklar olduğu kadar denetim mekanizmalarının da işletilmemesi.   

TBMM’de elektrikli scooterlara ilişkin yasa çıkarılsa da kuvvetli bir denetimden bahsedilemeyeceğine dikkat çeken Ilıcalı, şunları kaydetti: 

“Türkiye’de elektrikli scooterları bir kenara bırakalım. Maalesef trafik kazalarının yüzde 99'u insan hatasından kaynaklanıyor. Bir de elektrikli scooter kullananların 'kaportasının' vücutları olduğunu düşündüğümüzde kaza anında ölümle sonuçlanan olaylar yaşanabiliyor. Öncelikle bu konuya dair kalıcı bir bilinç ve eğitim meselesinde mesafe almamız lazım. Aynı zamanda güvenlik tedbirlerinin de alınması gerekiyor. Denetimin de sıkı yapılması lazım.”

‘ELEKTRİKLİ SCOOTER SÜRÜCÜLERİNE EĞİTİM VERİLMELİ, BU ARAÇLAR İÇİN BAĞIMSIZ YOLLAR YAPILMALI’  

Özellikle korona virüsü salgını sürecinde kullanımı yaygınlaşan bu araçların ulaşıma, emisyona ve trafiğe büyük katkısı olduğuna vurgu yaparak, “Yasaklanması çözüm değil” diyen Ilıcalı’ya göre yapılacak düzenlemeler ile kazaların büyük ölçüde önüne geçmek mümkün. 

Elektrikli scooter sürücülerine verilecek eğitimlerden, bu araçlara dair yapılacak bağımsız yollara kadar birçok öneri sunan Ilıcalı, şu noktalara dikkat çekti:  

“Yerel yönetimlerin orta vadede elektrikli scooterların kullanılacağı yollar yapması yerinde olacaktır. Bağımsız yollar yapılıncaya kadar bu araçların elektronik EDS’lerin olduğu yollarda kullanımını sağlamak gerekiyor. Bu araçları kullananların çok güçlü şekilde denetlendiklerini bilmeleri lazım. Denetimin haricinde bu araçları kullananlar için bir eğitim şartı koyulması gerekiyor. Çünkü bakıldığında bu aracı kullanan kişilerin hiçbir deneyimi yok, bilgisi yok, sertifikası yok, plakası yok, kaskı yok. Eğer bu tescilleri almazsak, orta vadede de bağımsız yollar inşa ederek güçlü denetime tabi tutmazsak daha çok kaza haberlerine şahitlik ederiz. Bu noktada 'yasaklansın' talepleri gerçekçi değil; ancak tedbirlerle kazaları önlemek mümkün. Yasada yapılacak yeni düzenlemeler ile tedbirlerin artırılması mümkün.” 

‘ELEKTRİKLİ SCOOTERLAR İÇİN KULLANMA DİSİPLİNİ GETİRİLMELİ’ 

Diğer yandan yönetmelikte elektrikli scooterlar “iki tekerlekli motorlu bisiklet” olarak tanımlanıyor.  

İleri Sürüş Teknikleri Uzmanı Çetin Büyükçınar’a göre ise bu tanımlama doğrudan yasal bir boşluk oluşturuyor. Öncelikle elektrikli scooterların niteliklerinin belirlenmesi, bir kullanma disiplini getirilmesi gerektiğini belirten Büyükçınar şunları kaydetti:  

“Elektrikli scooterlar yasada 'iki tekerlekli motorlu bisiklet' olarak geçiyor. Bu da yasada bir karmaşaya neden oluyor. Bir an önce bu araçların tescil edilmesi gerekiyor. Tescil edilmesi demek sorumluluklarını da takip etmek anlamına geliyor. Yani elektrikli scooterlar taşıt yolunda kullanılabilecek bir araç türü mü yoksa taşıt yolunda kullanılması yasak olacak bir taşıt türü mü? Eğer taşıt yolunda kullanımını kısıtlayacaksak mutlaka elektrikli scooterların kullanılabileceği bağımsız yollar yapılmalı. Eğer trafiğe dâhil edilecekse bu araçların sınıflandırılması gerekiyor, trafiğe dâhil edilmesinin şartlarının net şekilde belirlenmesi gerekiyor. Diğer sürücülerin de bu konuda bilinçlendirilmesi lazım. Tescil yönetmeliğine göre de bu araçları kullanan kişilerin yanlarında bulundurmaları gereken güvenlik tedbirleri de yasa ile güvence altına alınmalıdır.”

‘EHLİYET ŞARTI GETİRİLMELİ’  

Elektrikli scooter kazalarının önlenmesine ilişkin 16 yaş itibariyle ehliyet zorunluluğu getirilmesini öneren Büyükçınar, şu ifadelere yer verdi: 

“Bu gibi araçlardaki kaza risklerini ancak tedbir alarak önleyebiliriz. Yasaya göre elektrikli scooter kullanma yaş sınırı 16; ancak bu kişilerin herhangi bir trafik kültürü ve bilgisi olmadan trafiğe çıkması risk barındırır. Çok acilen yasaya eklenmesi gereken konu bu araçların ehliyetli kişiler tarafından kullanılmasını sağlamak olacaktır. Tescil tanımı yapılıp, bunların da A1 sınıfı ehliyetle kullanılması şartı getirilebilir. Bu trafik kültürü ve bilincini sağlayacaktır. Aynı zamanda elektrikli scooter için bağımsız yolların yapılması da önemli olacaktır. Bir de aslında en önemlisi yönetmelikte elektrikli scooterlar için kullanılan “iki tekerlekli motorlu bisiklet” ifadelerin değiştirilmesi ve yeniden düzenlenmesi gerekiyor.” 

Büyükçınar, alınacak tedbirlere “Bu araçlar trafik içerisinde kullanılacaksa tescil tanımları açısından arkayı görmede kullanılmak üzere ayna eklenmesi elzem bir konudur” maddesinin de eklenmesi gerektiğini ifade ederken, “Bu önlemlerin alınması halinde kazaların büyük ölçüde önüne geçilebileceğini düşünüyorum. Kimse Amerika’yı yeniden keşfetmeyecek. Bu şekilde alınan önlemler hayat kurtaracaktır” şeklinde konuştu.