Vize Krizi: Çıkar çatışması değil, politika ötesi gerilim

DUVAR - ABD'nin Türkiye vatandaşlarına yönelik vize verme işlemlerini durdurma kararı iki ülkeyi karşı karşıya getirdi. ABD İstanbul Başkonsolosluğu'nda çalışan Mehmet Topuz'un, Fethullah Gülen cemaatiyle bağlantılı olduğu öne sürülerek tutuklanması iki ülke arasında yaşanan krizde etkili olduğu söyleniyor. Ancak krizi genel olarak değerlendirdiğimizde bu olayın dışında neler etkili ve bu gerilimi nasıl yorumlamak gerekiyor? Ege Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Doçent Aslıhan Aykaç ile iki ülke arasında yaşanan gerilimin detaylarını konuştuk.

Washington ve Ankara'nın geçtiğimiz dönemde yaşadığı gerginliklere baktığımızda kuşkusuz akıllara ilk olarak Ortadoğu politikası geliyor. ABD'nin Suriye'de YPG'nin omurgasını oluşturduğu SDG'yi desteklemesi iki yönetimi de pek çok defa karşı karşıya getirmişti.

Ege Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Doçent Aslıhan Aykaç

'SÜREÇ IRAK VE SURİYE'YE BAĞLI İLERLEYECEK'

İki ülke arasında yaşanan gergin sürecin Ortadoğu politikasına göre sonuçlanacağını söyleyen Aykaç, "Bu süreç aslında Irak ve Suriye'ye bağlı olarak ilerleyecek. ABD son süreçte Irak'taki Kürt yönetimine 'Irak'ın toprak bütünlüğünü desteklediklerini' söylüyor ancak diğer yandan destekliyor. Türkiye ve ABD ilişkilerinde İran gibi farklı dinamikler de var. Suriye'ye baktığımızda da orada Rusya var. Türkiye-ABD ilişkilerini bölgesel dinamiklerden ve ABD’nin bölgedeki diğer ülkelerle ilişkilerinden bağımsız düşünmek mümkün değil. Ancak bu krizin uzun süreceğini sanmıyorum, kısa sürede çözümleneceğini düşünüyorum" diyor

'ÇIKAR ÇATIŞMASI DEĞİL, POLİTİKA ÖTESİ GERİLİM'

Vize kriziyle başlayan diplomatik gerilimi çoğu zaman son bir-iki yıllık gelişmelerle karşılaştırdığımızda benzeri bir gerilime rastlayamıyoruz. Ancak ABD ve Türkiye'nin 'müttefiklik' olarak adlandırılan tarihinde benzeri bir süreç yaşandı mı? Aykaç, gerginliği Kıbrıs Savaşı ve 1 Mart 2003 tarihli tezkerenin TBMM'de reddedilmesiyle Türkiye'nin Irak'a asker göndermediği döneme benzetse de, bu derece bir gerilimin olmadığını söylüyor: Dış politikayla diplomatik sorunları iyi ayırmak gerekiyor. Bu politika ötesinde bir gerilim, sadece çıkarlar çatışması değil. İki ülke arasındaki geliş gidişleri, turizmi, ticaret ve yatırım ilişkilerini Türkiye'den ABD'ye olan öğrenci akımını yani tüm toplumsal düzeni etkilemekte. Ülkeye giriş yapamayan bir yatırımcının sermayesini Türkiye’ye yönlendirmesi düşünülebilir mi?

DIŞ POLİTİKADA DÖNÜŞÜMLER YAŞANABİLİR Mİ?

ABD-Türkiye ekseninde yaşanan her dış politika anlaşmazlığından sonra ister istemez akıllara 'Rusya' geliyor şüphesiz. Geçtiğimiz dönemde Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Şanghay İşbirliği Örgütü'ne üye olmayı gündeme getirmesinin şüphelerin doğmasında etkili olduğunu öne sürebiliriz. Her ABD-Türkiye gerginliğinden sonra olduğu gibi bugün de medyanın gözü Rusya'da. Bu konuda Türkiye'den bir eksen kayması beklemediğini söyleyen Aykaç, Rusya ve Türkiye arasındaki ilişkilerin stratejik ve pragmatik olduğunu söylüyor: Türkiye kendini ABD ve Rusya arasındaki ilişkiler üzerinden konumlandırır. Her ne kadar Soğuk Savaş Dönemi’ne kıyasla daha hafif gibi görünse de ABD ve Rusya arasında da ciddi bir gerilim söz konusu. Türkiye bu çatışmada stratejik konumunu ve önüne çıkan fırsatları değerlendirebilir, ancak köklü bir dış politika dönüşümünü yaşayacak kadar sağlam kaynaklara ve temellere sahip değil. Bu noktada tarihsel birikimlerin önemini de hafife almamak gerekir.

VİZE KRİZİ VE DİĞER DİPLOMATİK SORUNLAR

Yaşanan gerginliğin ardından iki ülkenin dış politikasında değişikler olup olmayacağı da konuşulanlar arasında. Bu soruya Türkiye'nin son dönemdeki dış politikasına bağlayarak cevap veren Aykaç, "Türk dış politikasını yalnızca ABD üzerinden değil, diğer ülkelere paralel olarak değerlendirelim. Bir bütün olarak değerlendirildiğinde Avrupa Birliği'yle sorunları oldu, komşularıyla oldu, Almanya ve ABD gibi ticari ortaklarıyla oldu. Almanya ve ABD'yle Türkiye'nin kuvvetli ekonomik, ticari ve toplumsal güçlerle kurgulanmış ilişkileri var. Türkiye, derinlikten yoksun politika yapmakta. 1990'lardan sonra Rusya tekstil, inşaat ve gıda alanında ciddi bir ticari partner ancak buna rağmen son yıllarda Rusya'yla da diplomatik anlaşmazlıklar yaşandı. Eğer Türkiye güvenlik, istikrarlı dış politika ve dış ve iç barışa önem vermezse daha pek çok ülkeyle benzeri sorunlar yaşanır" diyor.