Olası Hakkari depremi üzerine

Hamza Demir

Son büyük Maraş-Hatay depremlerinden sonra mükemmel toplum psikolojisinden anlayan 'uzmanlarımızın' uyarıları 7’den 70’e herkeste inanılmaz bir korku ve panik yarattı. Yapılan açıklamalar, afet için herhangi bir plan ve hazırlığı olmayan yetkili kurum, kuruluş ve halkımızın bu korku ve endişesini psikolojik rahatsızlıklara götürmekten başka bir şeye de yaramıyor. 2021 yılında hazırlanan İRAP raporunda belirli çözüm ve yol haritası belirlense de, bunların hem yüzeysel olması hem de planlanan çalışmaların ne kadar yürütüldüğünün meçhul olması tedirginlik yaratıyor. STK, üniversite, belediye ve diğer kamu kuruluşlarının bir an önce bir araya gelip gerekli fonlamalarla Hakkari Deprem Master Planı’nı oluşturması gerekmektedir. Bu plan ciddi bir bütçe ve zaman gerektirdiğinden ve tahminimce yapılmayacağı için aşağıda değinilen sorunların acil olarak ya sivil inisiyatif ya da kamuoyu baskısı ile çözülmesi elzem duruyor. (Malumunuz hepimiz korkudan bir haftada deprem uzmanı oluverdiğimiz için Hakkari fay hatları ve jeomorfolojik yapısı özelliklerini es geçiyorum).

YAPI STOĞU

2012 tarihinde Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı’na göre 2017’ye kadar bütün şehirlerde yapı stoğunun belirlenmesi görevi belediyelere verilmiş ve izleme görevi AFAD’a verilmiştir. Bu görevin üstünden 5 yıl geçmesine rağmen yapı stok envanterine ait bir çalışma ne AFAD verilerinde ne de belediyede mevcut değil. Hakkari IRAP Raporu 2019 verilerine göre merkezde 6 bin yapı mevcut ama yapı özelliklerine ait bir çalışma yok. Bu yapıların bir an önce yapı özelliklerine göre sınıflandırılıp aktif nüfus vb. parametreler göz önüne alınarak üniversite ve İMO bünyesinde risk analizi ve deprem performans analizlerinin yapılması gerekmektedir.

Kanayan bir yara olarak denetim ve yönetmelik sorunundan Hakkari de nasibini alıyor, yapı denetim firmalarının 5’i de Gever (Yüksekova) ilçesinde bulunuyor. Bu çok ciddi anlamda bir denetim eksikliği ve güvensizlik doğurmaktadır. Her beton dökümünde ve diğer yapım aşamalarında düzenli olarak kontrol görevini üstlenen yapı denetim firmalarının şehir merkezinde yapılan yapıları bu sıklıkta denetleyebilmesi ne kadar güven verebilir?

ULAŞIM SORUNU

Hakkari şehir merkezine ait kısmi zemin etüt ve jeolojik çalışmalar zemin sınıfının genel olarak ZD (iyiden kötüye ZA-ZB-ZC-ZD-ZE-ZF) zemin sınıfına ait olduğunu gözler önüne seriyor. Bu çok ciddi bir kayma, şev ve heyelan riskini beraberinde getiriyor. 1) Depîn-Serê Sola 2) Rêka Silehê (Durankaya yolu) 3) Berçelan Yolu üzerinden şehir merkezine ulaşılabiliyor. Berçelan yolunun hâlâ proje aşamasında (12 yıldır projesi yapılıyor) olduğu, diğer yolların da engebeli yapısı ve zemin koşullarından kapanmasına kesin gözüyle bakılıyor. Bu iki yolun kapanması, 80’den fazla köye ulaşım sorunuyla beraber şehir merkezine karayolu üzerinden herhangi bir yardımın gelmesini imkansız kılıyor. 20 Şubat 2023 tarihinde yağış sonrası gevşek zeminde kayaların yola düşmesi sonucu projesi yeni bitirilen merkezin ana ulaşım yolu (Depîn) geçici olarak kapanırken, yine bu güzergahtaki il emniyet binası yolu daha önce çift taraflı olarak göçtü. Şehir stadı üstünden geçen Merzan yolu düzenli olarak toprak kaymasına bağlı olarak ulaşıma kapalı bir hale geliyor.

TEMEL GIDA VE MALZEMELER

Yukarda belirtilen yol kapanma riskine karşı çadır, ilk yardım malzemeleri, temel gıda ve hijyen malzemelerinin belirli stok alanlarında toplanması ve afet sırasında gerekli koordinasyon ve dağıtımın nasıl yapılacağı belirlenmelidir.

SAĞLIK

2006 yılında yapımına başlanılan Hakkari devlet hastanesi ve mahalle sağlık ocaklarının deprem yapı analizleri öncelikli olarak yapılmalı, varsa riskleri gerekli güçlendirmeler bir an önce yapılmalı, sağlık hizmetlerinin nasıl yürütüleceği gerekli koordinasyon ve planlamalarla belirlenmelidir.

İÇME SUYU, KANALİZASYON, ELEKTRİK

Hakkari merkezinin içme suyu ihtiyacı; Kırkçeşme, Golan ve Berçelan yaylası kaynaklarından getirilen sularla ve Otluca’da 5 adet, Merzan’da da 5 adet olmak üzere toplamda 10 adet sondaj kuyusundan sağlanıyor. Bütün su şebekesi tesisatı aktif heyelan bölgesinde olduğu için, su kesintisinin kaçınılmaz olduğu görülüyor, herhangi bir kesintide şehrin nasıl suya kavuşturulacağı, çalışmalar için hangi ekiplerin acil olarak görevlendirileceği belirlenmeli ve görev planlaması yapılmalıdır.

Hakkari'yi besleyen 4 elektrik santrali ve 3 adet HES bulunmakta, bu yapı ve trafoların depreme karşı güçlendirilmesi ve kesintiler için müdahale planlaması yapılmalıdır.

 İLETİŞİM

Maraş depremi ve diğer afetler bize tekrar gösterdi ki iletişim sorunu en büyük sorunlardan biri olarak karşımızda duruyor. Hâlâ bazı köylerinde şebeke çekmeyen Hakkari’nin olası bir depremde baz istasyonu ve iletişim sorununun nasıl çözüleceğine dair planlamaların yapılması gerekmektedir.

ACİL TOPLANMA ALANLARI

Yine İRAP raporuna göre mahallelere göre toplanma alanları belirlenmiş ama Yeni Mahalle, Berçelan mahallesi vb. mahalleler için toplanma alanları belirlenmemiş. Kent genelinde de nüfus ölçekli bir planlamanın yapılması gerekmektedir.