Kütahya’da Çinili Cami tartışması: Yıkılsın mı, restore mi edilsin?

Cansu Aydemir

KÜTAHYA – Kütahya’nın Maltepe Mahallesi’nde bulunan, Kütahya’ya özgü mavi çinileri ve mimari yapısı ile şehrin simgelerinden olan Çinili Cami, son günlerde yıkım kararı ile gündemde.

Kütahya Valiliği ve Kütahya İl Kültür Turizm Müdürlüğü, zemin kayması yaşandığı gerekçesiyle güçlendirme çalışmaları yapılan ve 5 yıldır ibadete kapalı olan caminin, yıkılıp yeniden yapılacağını açıkladı.

Bu gelişme Kütahya'da tartışmalara sebep oldu. Kütahyalıların bir kısmı caminin restore edilmesini isterken bir kısmı da yeniden yapılması gerektiğini savunuyor.

KÜTAHYA’YA ÖZGÜ ÇİNİSİYLE DÜNYADA TEK

İçi kalem işi süslemeler, dışı ise Kütahya çinileriyle süslenen Çinili Cami, ressam, neyzen ve minyatür sanatçısı olan Ahmet Yakupoğlu tarafından 1973 yılında yaptırıldı. Maltepe Mahallesi’nde yaşayanlar tarafından imece usulü yaptırılan caminin iç süslemeleri ve dış yüzeyindeki çinilerini Yakupoğlu, tek tek elleriyle yerleştirdi ve işledi. Geçmişi yakın bir tarihe dayansa da hem dış yüzeyini baştan sona saran özel üretim Kütahya çinileri hem de sekizgen iki katlı ve tek kubbeli yapı tarzı ve mimarisiyle Çinili Cami, dünyada tek olma özelliği taşıyor.

Mimarisiyle Doğu Türkistan ve Türk İslam tarihini yansıtan Çinili Cami, yapıldığı günden bugüne yerli ve yabancı turistlerin de uğrak mekânı.

ÇALIŞTAY DÜZENLENDİ, YIKILMADAN GÜÇLENDİRİLMESİNE KARAR VERİLDİ

Yakupoğlu’nun ölmeden önce bütün mal varlığı ve eserlerini Kütahya Dumlupınar Üniversitesi’ne bağışlaması üzerine Çinili Cami, üniversite bünyesinde korumaya alındı ve bazı bölümlerinin deforme olması nedeniyle güçlendirilmesine karar verildi.

2020 yılında caminin geleceğiyle ilgili karar verilmesi amacıyla DPÜ, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Eskişehir Osmangazi Üniversitesi öğretim üyeleri Prof. Dr. Barış Binici, Prof. Dr. Erdem Canbay, Prof. Dr. Erhan Altunel ve Doç. Dr. Mustafa Tolga Yılmaz'ın yer aldığı ‘Çinili Cami Bilim Kurulu Çalıştayı’ düzenledi. Çalıştayda kurul üyesi akademisyenler, yaklaşık iki ay süren çalışmaların ardından Çinili Cami'nin güçlendirilmesine karar verdiklerini açıkladı. Bu çalışmaların ardından Kütahya Valisi Ali Çelik, Çinili Cami’nin mevcut halinin korunarak Kütahya’ya yeniden kazandırılacağını, 2023 yılının mart ayında yeniden hizmete açılacağını söyledi.

DPÜ’DEN ÖZEL İDARE’YE DEVREDİLDİ

5 yıl boyunca kapalı kalan cami ile ilgili Kütahya Valisi Ali Çelik, caminin kurtarılması ve restorasyonun yapılması için düzenlenen toplantıda, Dumlupınar Üniversitesi’nin sorumluluğunda olan caminin mülkiyetinin, 27 Nisan tarihi itibariyle İl Özel İdaresine devredileceğini ve restorasyonun hızlandırılacağını açıkladı.

Devir işleminin ardından restorasyon çalışmalarının başlaması beklenirken, 27 Haziran 2023 tarihinde Kütahya İl Kültür Turizm Müdürlüğü’nden yapılan kamuoyu duyurusunda, cami ve minarenin yıkılarak yeniden yapılacağı açıklandı. Açıklamada, yeniden yapımın hem uygulanabilirlik ve hem de can güvenliğini sağlama açısından çok daha iyi, akılcı ve bilimsel bir çözüm olduğu belirtildi. Buna göre, camideki çiniler sökülecek yeniden inşa edilince yerine yerleştirilecek.

‘CAMİ YIKILMADAN RESTORE EDİLEBİLİR’

Yıkım kararı Kütahyalı sanatçılar tarafından da tepkiyle karşılandı. Kütahyalı çini sanatçısı Nida Olçar, şehrin tarihi değerlerinin ortadan kaldırılıp hafızalardan silinmek istendiğini söyledi. Karara tepki gösteren Olçar, her türlü hukuki mücadeleye başvuracağını belirtti.

Mimarlar Odası Kütahya Temsilciliği de konuyla ilgili yaptığı açıklamada; günümüz teknolojik gelişmeleri ve yapım teknikleri göz önüne alındığında, caminin yıkılmadan restore edilebileceğini ifade etti. Açıklamada, eserin zarar görmemesinin ve özgün halinin korunmasının sadece mimari bir mesele değil, toplumsal bir sorumluluk olduğunun altı çizildi. Çinili Cami’nin şehrin ve toplumun ortak hafızası olduğunun belirtildiği açıklamada, caminin gelecek nesillere özgün haliyle aktarılması gerektiği vurgulandı.