Covid-19 diyabeti olanları nasıl etkiler?
Covid-19 ile ilgili şüpheli yakınmalarınız gelişecek olursa (ateş, kuru öksürük, nefes darlığı, koku ve tat alamama, kas ağrıları, ishal vb.) olası bir hastane yatış için bazı tetkik sonuçlarını hazırda bulundurmanızda fayda olacaktır.
Hakan Yaman*
Tip 2 diyabeti olan hastalara Covid-19'‘un bulaşması ve bulaştıktan sonra sekel geliştirme riskinin daha fazla olduğu düşünülmektedir. Sahip olunan kronik hastalık sayısı (özellikle kalp hastalıkları, hipertansiyon, organ nakli, kanser, şiddetli astım, KOAH, hemodiyaliz hastası olanlar, imünsüpresan ve kortikosteroid kullananlar, karaciğer hastalığı, HIV gibi bulaşıcı hastalıkları ve obez olanlar) arttıkça Covid-19’a bağlı komplikasyon ve ölüm riski de artmaktadır. Diyabeti olmayanlarla karşılaştırıldığında diyabetiklerin daha şiddetli bir Covid-19 hastalık seyri olduğu bildirilmiştir. Ancak bunu önlemenin ya da hafifletmenin bir yol var. Kan şekerinizin regüle olması!
Regüle olmazsa diyabetik ketoasidoz riskiniz de fazla olmaktadır. Bu durum özellikle tip 1 diyabetikler için geçerlidir. Kan şekeriniz 240 mg/dl ve üzeri ise idrar tetkiki yaptırınız. Ketona rastlarsanız ketoasidoz bakımından tetikte olunuz. Özellikle uykuya meyil, güçsüzlük, vücut ağrısı, kusma, bulantı, karın ağrısı, ishal gibi yakınmalarınız varsa ya da düzenli tedaviye rağmen 24 saat içinde kan şekeriniz düşmüyorsa çok dikkatli olunmalıdır. Tersine kan şekerinizde düşmeler ortaya çıkacak olursa kullandığınız ilaçların dozlarının düşürülmesi gerekmektedir. Ancak tedavinizdeki değişiklikleri doktorunuza danışarak yapmalısınız. Özellikle hipertansiyon ilaçlarını kesmemelisiniz.
Covid-19 ve diğer viral enfeksiyonlar için önerilen tüm hijyenik tedbirlere uymanız son derece önemlidir (el yıkama, uygun şekilde hapşırma, maske kullanma, sosyal mesafeye uyma vb).
Covid-19 ile ilgili şüpheli yakınmalarınız gelişecek olursa (ateş, kuru öksürük, nefes darlığı, koku ve tat alamama, kas ağrıları, ishal vb.) olası bir hastane yatış için bazı tetkik sonuçlarını hazırda bulundurmanızda fayda olacaktır. Kan şekeri regülasyonunuzu anlayabilmek ve tedavinizi düzenlemek için parmak ucundan yaptığınız kan şekeri ölçümü, şeritle idrarda ölçüm yapabiliyorsanız idrarınızda keton olup olmadığı, günlük aldığınız ve çıkardığınız sıvı miktarına ilişkin bilgi (büyük pet şişede idrar toplayabilir ve hassas şekilde idrar miktarı hakkında bilgi verebilirsiniz), ve mevcut kullandığınız ilaçların dozları ve insülin miktarı hakkında bilgileri hazırda tutmalı, sorulduğunda doktorunuz ile paylaşmalısınız.
Ancak şiddetli nefes darlığınız, göğüs kafesinizde şiddetli ve uzun süreli ağrı (dakikalarca), uykuya meyil, bilinç değişikliği, dudak ya da yüzde morarma gelişirse yukarıdaki hazırlıkları yapmadan hemen doktorunuzu ya da 184’ü arayınız.
Covid-19 tanısı şüphesinde ev ortamında Sağlık Bakanlığı'nın rehberinde önerilen tedbirler alınmalıdır (oda ve eşyaların ayrılması, maske kullanımı, kişisel hijyen tedbirleri vb.). Sizle ilgilenen tek bir kişi olmalıdır. Kendisi ile mümkün olduğunca sosyal mesafeyi korumalısınız ve odanız hep iyi havalandırmalıdır. Görüşme süresi olanaklıysa 15 dakikayı geçmemelidir. Özellikle çoklu hastalığı ve/veya 65 yaş ve üstü olanlardan uzak durulmalıdır.
İlaçlarınızı düzenli kullanmalı, uygun ve dengeli beslenmeli, vücut ısınızı korumalı ve yeterince sıvı almalısınız. Ev ortamında yeterince hareket de etmelisiniz. İlaç ihtiyaçlarınızı gözetmelisiniz. İlaçlarınızın reçete günü yaklaştığında eczaneniniz ile temas kurup, ilaçlarınızın hazırlanmalarını sağlamalısınız. Dışarıya düzenli olarak çıkan ev halkından birisinin ilaçlarınızı getirmesini sağlayın. Yalnız iseniz akraba, komşu ya da belediyelerin sunmuş oldukları hizmetlerden yararlanmaya çalışınız. Raporlu ilaçları eczaneler doğrudan vermeye yetkili oldukları için, reçeteniz için sağlık kurumuna gitmeniz gerekli olmayacaktır.
Kaynaklar:
1. IDF. COVID-19 outbreak: guidance for people with diabetes. Erişim tarihi: 15.04.2020.
2. ADA. How COVID-19 Impacts People with Diabetes. Erişim tarihi: 15.04.2020.
3. Imhoff J. What to Know About COVID-19 If You Have Diabetes. Erişim tarihi: 15.04.2020.
4. Madsbad S et al. COVID-19 Infection in People with Diabetes. Erişim tarihi: 15.04.2020.
5. Hartmann-Boyce J. Diabetes and risks from COVID-19. Erişim tarihi: 15.04.2020.
6. How does COVID-19 affect people with diabetes? Erişim tarihi: 15.04.2020.
7. Basile LM. Diabetes and COVID-19. How to prepare for the Coronavirus with diabetes. Erişim tarihi: 15.04.2020.
8. Oerum C, Strong D. The 10 Most Common COVID-19 Questions From the Diabetes Community. Erişim tarihi: 15.04.2020.
9. David CP. Coronavirus COVID-19 (SARS-CoV-2) Pandemic Outbreak: 10 Things You Need to Know. Erişim tarihi: 15.04.2020.
10. Colley C. RISK FACTOR Diabetes and coronavirus – are diabetics more at risk from Covid-19?. Erişim tarihi: 15.04.2020.
11. WebMD Medical Reference. COVID-19 and Diabetes. Erişim tarihi: 15.04.2020.
*Prof. Dr.