Evrenin en ‘çekici’ yıldızı keşfedildi
Güneş’ten 43 bin kat daha manyetik olan bir yıldızın rekor düzeydeki gücü, magnetarların oluşum sürecinin üzerini örten sır perdesini aralamaya yardım edebilir.
Joanna Thompson*
Bilim insanları kısa süre önce evrendeki en manyetik yıldızı keşfetti. ‘HD 45166’ adı verilen yıldız, benzersiz biçimde alışılmadık bir kökeni akla getiren, helyum bakımından zengin bir spektral imza taşıyor. Tuhaf bir nötron yıldızı türü olan bu gök cismi, rekor kırmasının yanı sıra, bir 'magnetar'ın hayat döngüsündeki ilk aşamanın bir örneği olabilir.
TÜRÜNÜN İLK ÖRNEĞİ
Nötron yıldızları, bilinen evrendeki en yoğun gök cisimleridir ve Güneş’in kütlesini bir şehirden daha büyük olmayan bir alana toplarlar. Nötron yıldızlarının ‘magnetarlar’ diye bilinen yüksek manyetik güce sahip türleri ise evrendeki bilinen en güçlü manyetik alanlardan bazılarına sahiptir. Nötron yıldızları ve magnetarlar, ölü bir yıldızdan geriye kalan maddeler aşırı derece yoğun ve sıcak bir nesne halinde bir araya geldiği zaman gerçekleşen büyük süpernova patlamalarının sonrasında ortaya çıkar.
Öte yandan, gökbilimciler hâlâ normal nötron yıldızlarına kıyasla hangi koşulların magnetarları yarattığını keşfetmeye çalışıyor. 17 Ağustos’ta Science dergisinde yayınlanan yeni bir makale ise bu süreci aydınlatabilir.
Dünya’ya 3 bin ışıkyılı mesafedeki Monoceros (Tek Boynuzlu At) takımyıldızında bulunan ‘HD 45166’, bir asrı aşkın süredir bilim insanlarının aklını kurcalıyor. Yıldız, daha küçük, daha sönük ve anormal derecede yüksek bir helyum yoğunluğuna sahip olmanın yanı sıra, ‘Wolf-Rayet yıldızı’ diye bilinen aşırı düzeyde parlak gök cismine benzer şekilde davranıyor. Bununla beraber, şu ana dek hiç kimse tuhaf spektral imzasına bir açıklama getirme yönünde ikna edici bir hipotez ortaya koyamamıştı.
KENDİNE HAS BİR OLUŞUM SÜRECİNDEN GEÇMİŞ
Hollanda’da bulunan Amsterdam Üniversitesi’nde astronom ve yeni araştırma makalesinin ortak yazarı olan Tomer Shenar, verdiği demeçte, “Literatürü gözden geçirirken bir aydınlanma anı yaşadığımı hatırlıyorum: Ya bu yıldız bir magnetarsa?” dedi.
Shenar ve araştırma ekibi, birkaç yer tabanlı gözlemevinden sağlanan verileri kullanarak, HD 45166’nın aşırı düzeyde manyetik güce sahip olduğunu keşfetti: Güneş’inkinden 43 bin kat daha fazla olan bu manyetik güç, rekor düzeyde bir bulguydu.
Araştırmacılar, kırmızı süper dev yıldızlardan evrimleşen devasa helyum yıldızlarının büyük kısmının aksine, HD 45166’nın iki küçük yıldızın birleşmesi esnasında meydana geldiğinden şüpheleniyor. Buna ek olarak, birkaç milyon yıl içinde mütevazı bir süpernovaya dönüşeceğini ve bir magnetar olarak yeniden doğacağını düşünüyorlar.
Ulusal Bilim Vakfı’na bağlı Optik-Kızılötesi Astronomi Araştırma Laboratuvarı’nda gökbilimci ve araştırmanın ortak yazarı André-Nicolas Chené, verdiği demeçte, “Bu çok kendine has bir senaryo. Buna benzeyen sistemlerde kaç tane magnetarın oluştuğu ve öteki sistem türlerinde kaç tanesinin ortaya çıktığı sorusunu gündeme getiriyor" dedi.
Bu arada, bu oluşum aşamasındaki magnetar (proto-magnetar), daha önce hiç gözlemlenmemiş yeni bir yıldız türünü, yani büyük bir manyetik helyum yıldızını temsil ediyor.
*Bilim gazetecisi.
Yazının orijinali Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)