Nötron yıldızı yutan bir kara delik görüntülenmiş olabilir

Katherine J. Wu

Yaklaşık 900 milyon yıl önce iki devasa kozmik cisim çarpıştı ve yaşadıkları karşılaşma bu cisimlerden biri için bir felakete dönüştü.

İlk kez saptanan bir bulgu olarak, araştırmacılar çok nadir görülen bir astronomik çarpışma gözlemlediklerini düşünüyorlar: Eldeki veriler bir nötron yıldızını yutan kara delik tarafından salınan yerçekimi dalgaları ya da yıldız patlamasının yoğun ve çökmüş kalıntılarını işaret ediyor.

İLK KEZ GÖZLEMLENDİ

Elde edilen veriler doğrulanırsa, 14 Ağustos günü Lazer İnterferometre* Yerçekimi Dalgası Gözlemevi (LIGO) ve Başak interferometresinde görev yapan bilim insanlarınca elde edilen veriler, uzayda bu tür bir birleşmeye dair ilk nesnel gözlem olacak ve onlarca yıldır yürütülen tahminleri de destekleyecek.

Şimdiye kadar kesin olduğu bilinen bir şey var: Bunlar, tam olarak yerçekimi dalgaları. Uzay-zamanın kumaşında meydana gelen uzun süreli ve güçlü dalgalanmalar, sadece uzayda yaşanan bir çarpışma veya çöküş gibi kozmik bir olayın gerçekleşmesi halinde oluşuyor.

Chicago Üniversitesi’nde görevli LIGO ekibi üyesi Daniel Holz, Science News’ten Emily Conover’a “Gökyüzünde bir şey belirdi,” diyor. “Şimdiye dek kendimizden emin biçimde algıladığımız hiçbir şeye benzemiyor.” Elbette, erişilen bulgunun ne olmadığını anlamak, ne olduğunu belirlemekten biraz daha kolay. Buna karşın araştırmacılar umutlu.

Washington eyaletinde kurulu olan LIGO ve İtalya’da bulunan Başak gözlemevleri, daha önce yerçekimi dalgaları toplamış, kara delik çiftleri arasında yaşanan birleşmeleri ve iki nötron yıldızı arasında gerçekleşen bir çarpışmayı ortaya çıkarmıştı. Ne var ki ‘S190814bv’ diye adlandırılan en son gözlem, melez bir buluşmaya ilişkin ilk kesin saptama olabilir.

VERİLER İNCELENMEYE DEVAM EDİYOR

Nisan ayında yapılan gözlemler, bir nötron yıldızı-karadelik delik birleşmesine işaret ediyordu; fakat alınan sinyal zayıftı ve birkaç araştırmacı bunun yanlış bir alarm olabileceği konusunda uyarıda bulundu.

S190814bv ise çok daha fazla kesinliğe sahip. Bulguya ulaşan ekip, hâlihazırda, çarpışmanın olası görüldüğü alanla bağlantılı verileri izlemeyi sürdürüyor.

Araştırmacıların aradığı şeylerden biri, birleşmenin ardından geride kalan herhangi bir ışık izi olup olmadığı; bu, eğer kara delik tarafından yutulmadan önce parçalanmışsa, bir nötron yıldızınca yayılmış olabilir.

Buna benzer bir durumda, (kalıntılar) gökbilimcilere bir nötron yıldızının iç işleyişlerine dair bir ilk bakış imkânı sağlayabilir ki bu, Northwestern Üniversitesi’nde görevli bir fizikçi ve LIGO ekibi üyesi olan Vicky Kalogera’nın National Geographic’ten Michael Greshko’ya ifade ettiği üzere bir “teorisyen için fantastik ve rüya gibi bir şey olur.”

BİR KARA DELİK OLABİLİR Mİ?

Şayet görüntüde bir son parıldama oluşmazsa, nötron yıldızı hiç zarar görmeden yutulmuş olabilir. Ve bu aç kara deliğin bir nötron yıldızını hiç zedelememiş olması da ihtimal dahilinde.

Bundan ziyade, bir nötron yıldızınınkine benzer bir kütleye sahip, özellikle de küçük kütleli bir kara delik olması da mümkün.

Eğer durum böyleyse, tespit edilen özel çarpışma bir yamyamlık eylemi olabilir. Fakat bu olayda küçük kütleli kara delik bulunmadığı için S190814bv hâlâ bir ilk olma özelliğini koruyacaktır ve bir kara deliğin kütlesi hususunda yeni bir alt sınır belirleyebilecektir.

LIGO ekibinin bir üyesi ve Northwestern Üniversitesi’nde fizikçi olan Christopher Berry’in Greshko’ya söylediği kadarıyla, “Bu bir kazan-kazan durumuydu.”

*İnterferometri, bilgi çıkarımı için elektromanyetik dalgaların üst üste getirildiği bir tekniktir. İnterferometri, astronomi, fiber optik, mühendislik, optik, okyanus bilim, sismoloji, spektroskopi, kuantum mekaniği, nükleer ve parçacık fiziği, plazma, uzaktan algılama, biyomoleküler etkileşimler, yüzey profili, mikro akışkanlar, mekanik gerilme/gerilim ölçümü, velosimetri ve optimetri alanlarında önemli bir araştırma tekniğidir. (Wikipedia)

* Yazının aslı Nova sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)