Araştırma: 470 milyon yıl önce denizlere dev eklembacaklılar hükmediyordu

Exeter Üniversitesi

Uzak geçmişte su altında bulunsa da günümüzde bir çöl olan Taichoute’taki kazı alanında ulaşılan ilk kanıtlar, çok sayıda devasa ‘serbest yüzen’ eklembacaklıyı kayıt altına aldı. Bulunan parçaları incelemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç var fakat daha önce tanımlanan örneklere bakıldığında bu dev eklembacaklıların uzunluğu 2 metreye kadar ulaşıyor. Uluslararası bir araştırma ekibi, kazı sahasının ve fosil kayıtlarının, buraya 80 km mesafedeki daha önce kayıt altına alınan ve gözden geçirilen diğer kazı alanı Fezouata Şeyli’nden* bir hayli farklı olduğunu aktarıyor.

BİLİNMEYEN TÜRLER KEŞFEDİLDİ

Bilim insanları, daha geniş bağlamda ‘Fezouata Biyotası’nın’** bir parçası olarak kabul edilen Taichoute’un paleontolojik ve ekolojik araştırmalar açısından yeni bir yol açtığını söylüyor. Yunnan Üniversitesi ve Lozan Üniversitesi’nde görevli ve araştırmanın başyazarı olan Dr. Farid Saleh, “Bu alanın sedimentolojisi, paleontolojisi ve hatta fosillerin korunması dahil olmak üzere her şey çok yeni; burası, Fezouata Biyotası’nın dünyadaki geçmiş yaşama ilişkin anlayışımızı tamamlama hususundaki önemini daha da öne çıkarıyor” diyor.

Exeter Üniversitesi ve Yunnan Üniversitesi’nde görevini sürdüren Dr. Xiaoya Ma ise şunları ekliyor: “Yeni keşfettiğimiz dev eklembacaklılar şu an için tam anlamıyla tanımlanmamış olsa bile, bir kısmı daha önce tanımlanan Fezouata Biyotası türlerine dahil olabilir ve bazıları da mutlaka yeni türler olacaktır. Bununla birlikte, uzun boyları ve serbest yüzmeyi içeren yaşam tarzları, bu ekosistemlerde eşsiz bir rol üstlendiklerini ortaya koyuyor.”

SIĞ BİR DENİZDE YAŞIYORLARDI

Fezouata Şeyli, günümüzden yaklaşık 470 milyon yıl önce hüküm süren ‘Erken Ordovisyen’ döneminde gerçekleşen evrim sürecini anlama hususunda taşıdığı önem sebebiyle, kısa süre önce dünya çapındaki en önemli 100 jeolojik alandan biri olarak kabul edildi. Bu kayalarda açığa çıkarılan fosiller arasında kabuklar gibi mineralleşmiş elementler mevcut; öte yandan, kimileri aynı zamanda iç organlar gibi yumuşak kısımların beklenmedik bir şekilde korunmasını sağlayarak bilim insanlarının dünyadaki öncül hayvan yaşamının anatomisini araştırmasına imkân sağlıyor.

Fas’ın Zagora bölgesinde bulunan Fezouata Şeyli'nde keşfedilen hayvanlar, hayvan gruplarının üzerini kaplayan ve bunları ender bulunan fosiller halinde bulunduğu yerde muhafaza eden, yinelenen fırtına ve dalga faaliyetlerinin gerçekleştiği sığ bir denizde yaşamaktaydı. Bununla beraber, Fezouata Biyotası’ndaki ‘nektonik’ (serbest yüzen) hayvanlar çoğunlukla kısmen küçük bir bileşen olmaya devam ediyor.

Yeni araştırma, Zagora bölgesine göre birkaç milyon yıl daha genç olan ve devasa eklembacaklıların kalıntılarının egemen olduğu çökelti katmanlarında muhafaza edilen Taichoute fosillerinin keşfedilmesini sağladı. Lozan Üniversitesi’nden Dr. Romain Vaucher, “İskeletler, su altı heyelanlarıyla görece daha derin bir deniz ortamına taşındı ve bu durum, fırtına birikintileriyle oldukları yere gömülen ve daha sığ ortamlarda korunan iskeletlere dair daha eski keşiflerle çelişiyor” diyor.

İSKELETLER DENİZ TABANINDAKİ DİĞER CANLILARI BESLİYORDU

Lozan Üniversitesi’nde görevini sürdüren Profesör Allison Daley ise şunları ekliyor: “Kimi eklembacaklı parçalarına yapışık halde brakiyopodlar*** gibi hayvanlar keşfedildi; bu bulgu, bu büyük kabukluların öldükten ve deniz tabanına düştükten sonra deniz tabanında yaşayan canlı grupları için bir besin deposu işlevi gördüğünü ortaya koyuyor.”

İlk saha araştırmasına katılma fırsatı bulan Çek Bilimler Akademisi’nden Dr. Lukáš Laibl şunları aktarıyor: “Taichoute yalnızca büyük nektonik eklembacaklıların baskınlığı yüzünden önem taşımıyor. Konu trilobitler olduğunda bile, Taichoute’ta, Fezouata Biyotası’nda bugüne dek görülmemiş yeni türler keşfediliyor.”

Makalenin kıdemli yazarı olan ve geçtiğimiz yirmi yıl boyunca Fezouata Biyotası hakkında çalışmalar yürüten Lyon Üniversitesi’nden Dr. Bertrand Lefebvre, “Fezouata Biyotası hiç beklemediğimiz yeni keşiflerle bizi şaşırtmayı sürdürüyor” diyor.

‘Fezouata Biyotası’ndan Erken Ordovisyen’e ait yeni fosil toplulukları’ başlığını taşıyan araştırma makalesi, Scientific Reports adlı dergide yayınladı.

*Şeyl silt ve kil boyutlu ince çökelti öğelerinin birleşmesinden oluşan ve ‘çamur taşı’ da denen bir tortul kayaç türüdür.

**Biyota, bir bölgede bulunan bitkisel ve hayvansal yaşam.

***Brakiyopodlar, genellikle savunmasız canlılardır. Dış tehditlere karşı korumasız olan kabuğu sadece iç vücudu kapsar. Brakiyopodların birçoğu, deniz tabanında bitki köklerine bağlı olarak yaşar ve yaşamını sürdürmesi için gerekli olan besinleri ya da avını kovalayacak kapasitesi bulunmayan canlılardır.

---

Yazının orijinali Exeter sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)