Zor yolculuk

“Peki, ben Memphis'e gidiyorum/Ve bundan pişman olmayacağım” (Alev Lenz - Memphis/Şarkı).

Uncorked/Babamın Mutfağı filminin öyküsü Memphis’te siyahi ağırlıklı bir yerleşim bölgesinde geçiyor. Yazar ve yönetmeni Prentice Penny filmin kahramanı Elijah’nın somölye olmak için gösterdiği çabayı ‘öykü’ olarak öne aldığı için olsa gerek, başlangıçta Memphis’i, biri Elijah ailesinin restoran duvarında ırkçılık-ayrımcılığa karşı 1960’yıllarda yapılan bir yürüyüşten, diğeri Obama’nın portresi iki fotoğrafla geçiştiriyor.

Memphis, eşit haklar için grev yapan Belediye çöp işçilerine yardıma gelen ‘şiddet ve ırk ayrımcılığı karşıtı’ Martin Luther King’in öldürüldüğü kenttir (4 Nisan 1968).

Ayrıca 1970'li yıllarda Elvis Presley'in yaşadığı ve ölümü karşıladığı, günümüzde müze-evin de bulunduğu kent…

Her ikisi de kuşkusuz Prentice Penny için önemlidir, ama hikayesini yeni zamanlara getirir, Memphis’teki siyahi toplumun yaşam kültürünü, yeme-içme, alışveriş, eğlence mekanları da ekleyerek, Beyoncé ya da hip hop müzisyenler, Jay-Z, Drake’e göndermeler yaparak atmosfer kurar.

Yine de hakkını vermeli, Prentice Penny somölyeyi Afrika’nın doğusundaki Somali devleti ile karıştıran Elijah’nın babası Louis’nin siyahi kimliğine sahip çıkışını gösterir.

Louis’nin restoranında pişen etin seçilmesinden, ocak için kullanılacak odunun cins ve kalitesine, soslarına dek de bilgi, ustalık, deneyim gerekmektedir.

Yine de, yaptığı iş bir şarap elde etmek ve sunmak için gereken bilgi ve deneyim isteyen ölçüde değildir. Tabii ki bir filmin anlatısı ansiklopedik bilgilerle kurulamayacağı için, dizilerinde öykü/öyküleme-anlatım (narration) deneyimi kazanmış Prentice Penny’nin yapacağı Hollywood sinemasının sık kullandığı bir modeli, birçok filmde peşine takıldığımız aşamalarını hatırlamaktır.

Bunu sessizce yapar, Joseph Campbell ve sonrasında Christopher Vogler’in “Yazarın Yolculuğu”nda geliştirdiği “izleyicinin ilgisi çekilmeli, öykünün tonu belirlenmeli, nereye gittiği konusunda fikir verilmeli …” * açıklaması ile işaret ettiği Kahramanın Yolculuğu modeli Elijah’nın öyküsünde kullanır. Daha doğrusu Elijah’ya  böylesi bir yolculuk yaptırır.

Kahramanın Yolculuğu modelinin ilk aşaması Elijah’nın Sıradan Dünyasının belirtilmesidir: Memphis’te kaburgası, etli sandviçleri ve lahana salatası ile ünlü, müdavim siyahi müşterilere sahip ailesinin restoranı ve Joe’nun Şarap dükkânı arasına sıkışmışlık…

“Babam restoranı devralmamı istiyor. Bilmiyorum, kendi işimi de yapmak istiyorum…” diyen Elijah’a somölye’ diplomasına sahip Raylan Jakson  “Kesin kararlı ol. Sınava üç kez girmiştim.” yanıtını verir.

Elijah ailesine somölyelik eğitimi alma isteğinden söz edeceği en uygun yerin, tavuk, jambon, peynirli makarna, yeşil salata ve meyve salatası ile bezeli masa olduğuna karar vermiştir.  Elijah’nın ailesini şok eden bu beklenmedik düşüncesine kız arkadaşı Tanya destek verecektir.

Elijah: -Somölye olmayı düşünüyorum. Ama bilemiyorum, uzmanlık sınavı çok zor. (…) Evet ama bütün dünyada 230 tane falan uzman somölye var.

Tanya : - Sen neden 231. olmayasın?”

Elijah: - Bilmem. Hem çalışıp hem sınava hazırlanma ağır gelebilir.

Tanya : - Bahane bulmaya çalıştığın kadar sınavı geçmeye çalışırsan zor olmaz. (…) Bir şeyi yapmak için hep bahane bulabiliriz ama bunu istiyorsan…”

Sonrasında somölye uzmanlık okulundadır. Sınıf arkadaşları ile yaptığı alıştırmalar bilgi dağarcığını fazlasıyla genişletir:

“Alman sepajları biliyor musun? İsimleri inanılmaz. Müller-Thurgau, Spätburgunder. Weißburgunder…” ya da Alta Vista Single Vineyard Temis Malbec 2006’nın özelliklerinin doğru bir şekilde, ard arda sıralar: “Asitlik orta. Aslında ortanın altında. Taze meşe, baharat aroması, kavrulmuş vanilya tadı geliyor. Orta tanenli. Sek şarap. Sıcak bir iklimden geliyor. Muhtemelen Arjantin. Malbec. Uco vadisinden (Uco Valley) geliyor.”

Okulun öğrencilerine sunduğu Paris’te gerçekleşecek kamp giderini arabasını satarak, bir arkadaşı ve babasının baskıcı tutumuna karşı Elijah’yı destekleyen, “Sevdiğin bir şey bulduğun için seviniyorum.” demeyi unutmayan, ama kanserle boğuşan annesinin yardımıyla karşılayacaktır.

Hemingway’in sözleriyle ‘genç bir adam olarak Paris'te yaşayacak kadar şanslıdır’.

Müzelerinden gastronomi ve şarap kültürüne kentin farklı yaşam tarzı Elijah’ın dünyasını alt üst edecektir. Ama yakaladığı bu büyük şans ve eğitim annesinin ölümüyle yarıda kalır.

Bir süre babasının yeni restoranında çalışsa da somölye sınavına yeniden hazırlanmaya karar verir. Üstelik bu kez babasının desteğiyle. -Ve tabii burada başrolü babanın aldığı bir başka film başlayabilirdi, neyse ki Prentice Penny kahramanıyla yoluna devam eder.-  Ama Elijah girdiği uzman somölye sınavının en zorlu bölümü ‘kör tadımı’ başaramayacaktır.

Hayal kırıklığını kendisi yaratmıştır, devamına izin vermeyecektir… Eğitimcinin şarap ve özelliklerini içeren tabloyu projeksiyonla duvarına yansıttığı sınıfta, kör tadım için söz alanların “- Renk? - Bu şarap soluk sarı. - Greyfurt ve limon kokuyor. - Yeşil elma aromaları. - Misket limonu. - Vanilya. Asitliği ortanın altı,  - Asitliği ortanın üstü” gibi açıklamasından sonra sıra kendine gelince Elijah kararlı devam ettirecektir. 

“- Hayır, orta. Alkol oranı ortanın üstü. Fenolleri düşük. Yapısı yoğun, bitişi kremamsı. Fransız meşesi parçaları. Bu şarap üç ile beş yıllık. Eski dünya. Bu şarap Fransa’dan. Burgonya’dan. Bu şarap Pouilly-Fuissé. Bu şarap 2015.”

Sinema yazarı Garrett Eberhart (2020) Elijah’ın bu çabası için elbette, nihai hedefe doğru ilerlerken tökezlenebilir ve yoldan sapılabilir, diyecektir. “Ancak kararlı hayalperestler asla gerçeğini ve rüyalarını kaybetmez.”

Birçok film gibi Babamın Mutfağı da duyguyla yaşanan ve birkaç işlevi yerine getiren dış yolculukla desteklenmiştir.

Elijah’ın yaptığı iç yolculuk ise, geçmişin izlerinin silinmesi ve somölyelik yolunun da açılmasını sağlayan yeni gücü ona vermiştir.

Ve Kafka’nın babasına yazdığı, gönderilmeyen mektuplarındaki gibi de söyleyebilir:

-[…] Seninle aramdaki bu özellikle talihsiz ilişkide, bağımsızlaşmak istiyorsam, mümkün olduğu kadar, seninle hiçbir ilişkisi olmayan bir şey yapmalıyım…”

Şarkıdaki gibi (Memphis) önünde ‘haritada görünmeyen, az gidilen bir yol olsa da, yol onundur’…

“Kurmalı yarını bugünden” (Eluard) evet ama, yine de 2023 tüm insanlık için öncekilerden daha zor yollar açmasın, özgürlük, eşitlik, barışın yılı olsun. İyi Yıllar!

* Vogler, Cristopher. (2009). Yazarın Yolculuğu, Senaryo ve Öykü Yazımının Sırları, İstanbul: Okuyan Us

***

Tavuk ve Mantı/Chicken And Dumplings 

Kolay hazırlanan bir tavuk mantı yemeği. Ekonomik krize yol açan Büyük Buhran yıllarında birçok insanı besleyebilmek için az miktardaki eti çoğaltmanın yöntemi olarak mutfaklara girmiş.

Soğan, havuç, kereviz

Tavuk göğüs eti (haşlanmış, doğranmış)

Tereyağı

Krema

Tavuk suyu

Kekik (taze), tuz ve karabiber

Sarımsak

Sebzeleri tencerede tereyağı ile soteleyin, sarımsağı, unu ekleyin ve birkaç dakika kadar pişirin. Krema ve et suyu ekleyin, karıştırın. Buharda pişen/ya da haşlanan mantıları (dolgusuz), tavuk etlerini çorbaya atın, 15 dakika pişirin. Farklı bir yapımı bu videoda.