Zeytinyağında fiyatlar, durduğu yerde artmadı

Utku Tonguç Topal

Dünyada zeytinyağı fiyatları, İspanya’daki zeytin ağaçlarının çiçeklenmesiyle doğru orantılıdır. Eğer çiçeklenme çoksa, zeytinyağı fiyatlarının düşük, çiçeklenmede sorun varsa fiyatların yüksek olacağı tahmin edilir.

DÜNYADA ZEYTİNYAĞI FİYATLARINI İSPANYOLLAR BELİRLER

Peki neden İspanya’ya bakılır? Dünyada üretilen ortalama 3,5 milyon ton zeytinyağının hemen hemen 1,5 milyon tonunu İspanya tek başına üretir. Dünyadaki bütün büyük market zincirlerine İspanyollar zeytinyağı verir, onlara taahhütlerde bulunur. Geçtiğimiz yıllarda Kuzey Amerika pazarının yüzde 38’ine tek başlarına İspanyollar hakimdi. İtalya’nın birçok büyük markası da İspanyollara aittir. Dünyada zeytinyağı piyasasını İspanyollar belirler. Peki bunun Türkiye ile ilgisi nedir?

DOĞU VE GÜNEY AKDENİZ ÜLKELERİ, BATI AKDENİZLİLERİN TEDARİKÇİSİDİR

Türkiye’nin içinde bulunduğu Doğu Akdeniz ülkeleri, yani biz, Suriye, İsrail, Mısır, Tunus, Fas İspanyollara ve İtalyanlara zeytinyağı tedarik ederiz. Çünkü bu iki ülke, ürettiklerinin çok üstünde dünyaya zeytinyağı satar. Bunu da diğer ülkelerden tedarik eder. Bu ticarette, tıpkı diğer tarım ürünlerinde olduğu gibi malı ucuza almaya çalışır. Türkiye fiyatları birçok zaman AB fiyatlarından 1.5-2 Euro arasında daha ucuzdur.

BATILILAR FİYAT YÜKSELMEDEN MALI DEPOLARINA ÇEKTİ

İçinde bulunduğumuz sezon için dünyada bu işin ticaretini yapan sektör profesyonelleri önce İspanya’da çiçeklenmenin istenilen seviyede olmadığını gördü. Ardından yazın küresel iklim değişikliği nedeniyle, eldeki ürünün de kayba uğrayacağını fark edince Türkiye gibi ülkelerden zeytinyağı ithal etmeye başladı. Bizim ihracatçılardan tedbirli olmayanlar, zeytinyağı 4 Euro iken Batılılara taahhütlerde bulundular. Ancak fiyat hızla 6 Euro bandına çıkınca bu taahhütleri yerine getiremediler. Ticari yaptırıma uğramamak için de hükümete zeytinyağı ihracatına kısıtlama getirttiler ve bu kararı sektördeki hiçbir kuruma danışmadan aldılar. Bu kısıtlamayla, sadece 5 litreye kadar ambalajlı ürünler ihraç edilebilirdi. Bu yasağa kadar yapılan 150 bin tonluk ihracatın sadece 24 bin tonu ambalajlıydı. Sektör duayenleri ayağa kalktı ama çabaları sonuç vermedi. İhracat rekorları kıracak koca bir sektör, taahhütlerini yerine getiremeyen üç beş girişimci yüzünden zarara uğradı. Çünkü tüm anlaşmalarda mücbir sebep, devlet müdahalesiydi. Kısıtlama hala devam ediyor. Ne zaman kaldırılacağını da bilen yok.

BİLİMSEL OLMAYAN TAHMİNLER BİZİ ZORA SOKUYOR.

Zeytinyağı rekolte tahminleri, Tarım Bakanlığı yetkilileri ile Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi yetkililerinin oluşturduğu bir kurulla, çiçeklenmeden hemen sonra yapılan gezilerle tahmin ediliyor. Bu kurul bu sezon için ülkemizin 180 bin ton zeytinyağı üreteceğini tahmin etti. Bakın bu bir tahmin, kesin rakam değil. Bir kısım sektör profesyoneli, bölge bazlı tahminlerin çoğunun doğru olmadığını, üretimin bu yıl 130 ile 150 bin ton arasında kalacağını söylüyor. Geçen yıldan ortalama 150 bin ton zeytinyağının elimizde kaldığı, bu yıl üretilecek olanla birlikte toplam 300 bin tonluk bir rezervle sıkıntı çekmeyeceğimiz söyleniyor. Ülkemizdeki yıllık tüketim maksimum 150 bin ton. Eldeki zeytinyağlarının birçoğu depolarda sağlıksız plastik bidonlarda bekliyor. Kısaca zeytinyağı bozuluyor. Zeytinyağı bozulmaz diyenler lütfen bu konudaki makaleleri okusun.

DÜNYADAN KOPMAMALIYIZ

Bizdeki sektör profesyonelleri kalan zeytinyağını bir an önce satmak için kamuoyu oluşturmaya çalıştı. Kimileri bu yıl İspanya’nın 800 bin ile 1 milyon ton zeytinyağı üreteceğini bile açıkladı. Oysa İspanya Balıkçılık ve Tarım Bakanlığı, kendi üretimlerini en fazla 765 bin ton olarak açıkladı. Tahminleri bu yöndeydi, daha da az olabilirdi. İspanyol profesyoneller bu yılki rekolteyi ortalama 650 bin tonlarda bekliyor. Dünyadan kopuk öngörüler bizi geleceğe taşımıyor.

KÖTÜ HABER, FİYATLAR YÜKSELMEYE DEVAM EDECEK

Dünyada altının fiyatları borsalarda belirleniyor ve buna kimse itiraz etmiyor. ABD’de ons fiyatı 2.000 TL ise, bu fiyatın bizim ülkemizde 1.000 TL olması nasıl imkansızsa, İspanya’da fiyat 8 Eurolarda iken bizde 4 Euro olması mümkün değil. Böyle olması ticarete ters bir durum. O nedenle, nasıl olmayan bir ürünün fiyatı yükseliyorsa, zeytinyağı fiyatları da yükselmeye devam edecek.