Vanlılar VEDAŞ’A tepkili: Halka hırsız muamelesi yapılıyor

Kadir Cesur

VAN - Van’da 2020 yılında Van Gölü Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (VEDAŞ) tarafından elektrik sayaçları konut ve iş yerlerinden sökülüp direklere taşındı. Çoğunlukla dar gelirli insanların yaşadığı mahallelerde yapılan bu uygulama, bir takım sorunları da beraberinde getirdi.

Direklere çıkarılan sayaçların kabloları, birçok konut ve iş yerine pencereden ve balkonlardan sokuldu. Elektrik Mühendisleri Odası Van Şube Başkanı Murat Aydıncıoğlu, bu durumun elektrik kaçaklarında güvenlik sorunu yarattığını ifade etti. Avukat Nazan Özgökçe de uygulamanın tüketici hakkı ihlali yarattığını söyledi.

VEDAŞ: KAÇAK KAYIP ORANI İŞLERİ BU NOKTAYA GETİRDİ

Elektrik sayaçlarının direklere çıkarılması daha önce Diyarbakır, Bingöl, Hakkari ve Urfa gibi şehirlerde de uygulanmıştı. Van’da uygulamanın ilk yapıldığı mahalleler Şabaniye, Karşıyaka ve Yalım Erez oldu. VEDAŞ tarafından yapılan uygulamaya mahalleliler itiraz etmiş, konuyla ilgili gerginlikler de yaşanmıştı. Örneğin; 4 Ocak 2021 günü, İpekyolu ilçesine bağlı Yalım Erez Mahallesi’nde VEDAŞ ekipleri ile halk karşı karşıya gelmiş, olayların büyümesinin ardından mahalleye çok sayıda polis ve zırhlı araç getirilmişti. Hatta mahalleliler, sayaçların taşınmasını engellemek için elektrik trafolarının üzerine çıkmıştı.

VEDAŞ tarafından yapılan açıklamada uygulamanın kayıp, kaçak oranı nedeniyle yapıldığı belirtilmişti. Dönemin Van Valisi Mehmet Emin Bilmez, konuyla ilgili “Kayıp kaçak oranı yüzde 70’lerin üzerindeydi. İşleri bu noktaya getirdi. Helal haram konusunda çok hassas bir toplumuz ama ne yazık ki elektriğe gelince çok daha farklı davranıldığına maalesef şahitlik ediyoruz. Eğer ben başkasının kaçak elektriğinden dolayı pahalı elektrik kullanıyorsam bunun günahı vebali onadır. Sayaçların direğe çıkması, bu bölgede yaşanan bir çıkmazın sonucudur. Doğru bir şey değildir, normal bir şey de değildir ama çaresizlik ve tükenmişlik yeni çözümlere seni mecbur ediyor” İfadelerini kullanmıştı.

‘UYGULAMA YASAMA ORGANI TARAFINDAN ELE ALINMALI’

Uygulamanın hukuki yönüyle ilgili avukat Nazan Özgökçe, VEDAŞ gibi elektrik dağıtım şirketlerinin sorumlu oldukları bölgeye göre uygulamalarının çeşitlilik arz ettiğini, bu çeşitliliğin eşitsizliği beraberinde getirdiğini belirtti. Elektrik dağıtım şirketlerinin faturalarda usulsüz kesintiler yaptığını ve EPDK’nin belirlediği kriterlere uyulmadığını belirten Özgökçe, “Bu haksızlıklara karşı her bir tüketicinin şikayet, itiraz, dava haklarını ayrı ayrı kullanması gerektiğinden, şirketler bu davranışı ‘ya tutarsa’ mantığı ile sürdürmektedir. Söz konusu elektrik dağıtım şirketlerinin haksız bulunduğu durumların defalarca tespit edilmesine karşılık bu uygulamanın devam etmesi, çok acil olarak yasama organı tarafından ele alınması gereken bir konudur. Devlet, tekelindeki bir hizmeti özelleştirmekle vatandaşına karşı sorumluluktan kurtulmuş olmaz. Bu hizmetin eşit, adil, güvenli, insan onuruna yaraşır biçimde yerine getirildiğinden emin olmak zorundadır” dedi.

‘KABLO VE İŞÇİLİK BEDELİ TÜKETİCİNİN FATURASINA YANSITILDI’

Son zamanda bölgede özellikle kırsal mahallelerde, yoğun olarak mevzuata aykırı kaçak tespit, tutanak uygulaması yapıldığını aktaran Özgökçe, “Kaçak muamelesi işlemleri adım adım mevzuatta belirlenmiştir. Kaçak elektrik enerjisinin kullanımının tespiti sürecinde esas olan, doğru bulgu ve belgelere dayandırılması, tüketicinin hakkını ihlal etmemesi, usulüne uygun bedellerin kesilmesi ve bu bildirimlerin üç gün içinde tebliğ zorunluluğudur. Oysa cezalar, keyfiyeti ilgili şirketin görevlisine bırakılmakta, herhangi bir gerekçe gösterilmeksizin uygulanan cezalar halini almış olup tüketicinin hakkını ihlal eder niteliktedir” diye konuştu.

Elektrik sayaçlarının direklere çıkarılması sonucu tüketicinin kullanım bedelini sayaçtan okuyamadığını belirten Özgökçe, şunları söyledi: “Bu değişiklik kırsal mahallelerde daha yoğun uygulanmakta. Yeni sayaç, kablo, işçilik bedelleri de kat kat fazlasıyla vatandaşın faturasına yansımaktadır. Bu sayaç taşıma işleminden sonra faturalarda iki hatta üç katı artış olmuştur. Vatandaş okunma bedelini ödemekte ama kendi sayacını okuyamamaktadır. Neye göre itiraz edecektir? Bu uygulama tamamen şeffaflığı yok etmektedir. Tüm bu uygulamalar haksız ve hukuka aykırıdır. Yurttaşlar bu uygulamayı kabul etmemeli, talep ve dava haklarını sonuna kadar kullanmalıdır. Vatandaşların faturalarını ödeyememesi, kaçak elektrik kullanımının yaygın olması, bu insanların hırsız değil, yoksul ve çaresiz olduğu anlamına gelir.”

‘KABLOLAR GÜVENLİK SORUNLARINA YOL AÇIYOR’

Direklerdeki sayaçlardan çıkan kabloların yarattığı güvenlik sorunlarına ilişkin Elektrik Mühendisleri Odası Van Şube Başkanı Murat Aydıncıoğlu şu değerlendirmeyi yaptı: “Çok fazla kablo var. Her kablo için uzatmalar yapılmaktadır. Bazen bunlar koptuğunda ekler yapılmaktadır. Bunlar tehlike arz etmektedir. Bu uygulama her yönü ile sakıncalı bir uygulamadır.”

Yapılan uygulama ile VEDAŞ’ın kendi açısından kolaylık sağlamaya çalıştığını belirten Aydıncıoğlu, “Trafoların çıkışlarında sayaçlar var. Trafo çıkışından sonra her sokağa giren kolun, ayrı bir sayacı var. Yani kurum, hangi koldan kaçak elektrik kullanıldığını zaten sistemden görebiliyor. Yani kalkıp da insanları rencide etmenin bir anlamı yok. Bir sokakta eğer kaçak kullanım varsa kurum zaten denetimini yapmak mecburiyetindedir. Ekiplerini gönderip bunun denetimini yapabilir. Fakat kurum, yorulmadan işini yapamaya çalışıyor. Öyle şey olmaz. İnsanları rencide ederek kendilerine kolaylık sağlamaları doğru değildir. Denetimlerini yapsınlar. Kaçak kullanım varsa zaten cezai müeyyideler bellidir. Buna kimsenin itirazı yok zaten“ ifadelerini kullandı.

Kabloların çokluğu görüntü kirliliği yarattığı için de tepki topluyor. Van Çevre Derneği (ÇEVDER) Başkanı Ali Kalçık, “Modern şehirlerde direkler ortadan kaldırılıp kablolar yer altına alınıyorken Van’da süreç tam tersine işliyor. Doğa tahribatının bu denli yüksek olduğu şehirde, VEDAŞ’ın yaptıkları hiç de şaşırtıcı değildir. Van’daki dar gelirli bir ailenin yaşadığı sokağa girin; manzaranın ne kadar korkunç olduğunu göreceksiniz. Aynı manzarayı lüks sitelerin ve villaların olduğu bir muhitte göremezsiniz. Burada halka hem potansiyel hırsız muamelesi yapılıyor hem de temiz bir gökyüzüne bakma hakları kablolar aracılığı ile engelleniyor” dedi