Meteoroloji Mühendisleri Odası'ndan 'hortum' açıklaması

İZMİR - TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası Ege Bölge Temsilciliği, Kuzey Ege Bölgesi'nde meydana gelen şiddetli yağış ve 11 Şubat akşamı İzmir Çeşme İlçesi Alaçatı Mahallesi ve Balıkesir’in Ayvalık İlçesi Sarımsaklı Mahallesinde meydana gelen, hortum (tornado) ile ilgili yazılı açıklama yaptı. Yaşanan olayın çok sayıda vatandaşın yaralanmasına, büyük maddi hasara ve tarım alanlarında zarara neden olduğu belirtilen açıklamada, içinde bulunduğumuz hafta boyunca ülkenin kuzey batı-güneydoğu doğrultusunda Atlas Okyanusu, Akdeniz üzerinden hareketle İzlanda orijinli alçak basınç merkezlerinin ardışık etkisi altında kaldığı ifade edildi.

'NEMLİ ORTAMDA ANİ DEĞİŞEN SICAKLIK VE FIRTINA BULUTLARI'

Bulunduğumuz enlemlerde ender de olsa görülen hortumların oluşmasındaki en önemli üç kriterin; kararsızlık, nem ve düşey hareket mekanizması olduğu belirtilen açıklamada, hortumun oluşumu ile ilgili şu ifadelere yer verildi;

"Bir hortum meydana gelmesi için nemli bir ortamda ani olarak değişen sıcaklıkla beraber fırtına bulutlarının oluşması gerekmektedir. Bu da atmosferin yüzeye yakın yerlerinde sıcak ve nemli bir hava kütlesi ile atmosferin üst kısımlarında soğuk ve kuru bir hava kütlesinin var olduğu anlamına gelmektedir. Alttaki nemli ve sıcak hava kütlesi yükselip üst seviyelerdeki soğuk hava kütlesi ile karşılaştığında türbülanslı (çalkantılı) rüzgârlar oluşur ve bu iki kütle arasındaki hava, şiddetli rüzgârlar eşliğinde dönmeye başlar. Sıcak ve nemli havanın enerjisi bu akıma sürekli olarak pompalandığı için, kısa zaman içinde çok güçlü bir dönme hareketi ile birlikte sıcak hava yukarıya doğru taşınır ve bu esnada yukarıdaki soğuk hava çökmeye başlar. Oluşan bu ters hareket yeterince büyük olduğunda, huni şeklindeki oluşum bulut tabanından yere doğru iner. Hortum dağılımını belirleyen en önemli faktörler deniz etkisi, özellikle deniz suyu sıcaklığının yüksek olması, alçak basınç merkezlerinin varlığı ve topoğrafyadır. Ülkemizde meydana gelen hortum hadiselerine ilişkin kapsamlı bir veri tabanı bulunmamaktadır. Bunun çeşitli nedenleri vardır"

'TÜRKİYE'DE COĞRAFİK DAĞILIMI DEĞİŞKEN'

Türkiye’deki hortumların coğrafik dağılımının son derece değişken olduğu belirtilen açıklamada, Akdeniz ve Ege kıyılarının en fazla hortumun gözlendiği bölgeler olduğu, Antalya-Anamur arasında kalan bölge, Avrupa’nın en çok hortum görülen bölgelerinin başında yer aldığı kaydedildi. İklim değişikliği diğer aşırı doğa olaylarının birçoğunda olduğu gibi, hortumların sık görülmesinde de akla gelen ilk nedenler arasında olduğunun altı çizilen açıklamada, "Ülkemizi etkileyen hava olaylarının kaynağı olan Adriyatik ve Akdeniz’de tropik benzeri fırtınaların gözlem sayısındaki artış dikkat çekicidir" denildi.

Açıklamada hortum olayları öncesinde ne yapılması gerektiği ise "Ne yapılmalı?" başlığı altında şu üç paragrafta incelendi;

*Hortumun öngörülmesi ancak radar ve uydu gözlemleri ile otomatik meteoroloji istasyonlarından alınan anlık verilerle oluşum ve gelişiminin görülerek, tahmin merkezlerinde anlık değerlendirilerek meteorolojik uyarıların yapılması mümkündür. Ancak anlık değerlerle elde edilen tahminlerin en fazla birkaç saat mertebesinde bir vadede tahmini mümkün kılmasından ötürü, yapılan uyarılar önlem alınmasını sağlayamamaktadır. Bu denli zarar verici hadiselerin oluşma riskinin birkaç gün öncesinden tahmin edilmesi büyük önem taşımaktadır ve tahmin için de ilgili bölgenin sinoptik klimatolojisinin bilinmesi, bölgede şiddetli konvektif fırtınaları üreten ya da destekleyen çevre koşullarının ortaya çıkarılması, orta ölçekli süreçlerin incelenmesi, yerel etkilerin ortaya çıkarılması gerekmektedir.

*Hortum oluşmasında rol oynayan şiddetli konvektif fırtınalar için ilgili bölgenin koşulları baz alınarak çalışmalar yapılmalı, bunların nerelerde hangi sıklıkla ve hangi şiddette meydana geldiği tespit edilmeli, ilgili klimatolojiler oluşturulmalı, meydana geldikleri çevre koşulları incelenmeli ve elde edilen çıkarımlarla tahminlerde kullanılabilecek meteorolojik parametreler ve modeller belirlenmeli ya da geliştirilmelidir.

*Bunlara ilave olarak, bu tür fevkalede (ekstrem) olayların uzun yıllar Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından kayıt altına alınan Fevk Rasatlarının kesintisiz tutulması büyük önem taşımaktadır. (DUVAR)