Gender Pay Gap Bot 8 Mart'ta ifşa etti: Eşit işe eşit ücret, laf değil icraat!

Doç. Dr. Göknur Akçadağ *

Eşit işe eşit ücret konusunda kurumsal ikiyüzlülüğü ifşa eden “PayGapApp”, bu yıl Dünya Kadınlar Günü boyunca ilginç ve etkili bir aktiviteye imza attı. Twitter’da hesabı olan Gender Pay Gap Bot, şirketlerin, eğitim kurumlarının, STK’ların ve çeşitli kuruluşların 8 Mart Dünya Kadınlar Günü nedeniyle etkinlikler yaptıkları ve sosyal medyada mesajları ile kadınların güçlendirilmesine verdikleri desteği açıkladıkları süreçte, bu mesajlarının göstermelik olduğunu, aslında finansal politikalarında kadınlara yönelik maaş ayrımcılığı yaptıklarını resmi dokümanlar ile kanıtladı. 2021 Dünya Kadınlar Günü'nde bir test çalıştırması olarak İngiltere’de bu konuda çalışma başlattıklarını açıklayan girişimciler, bu durumda olan çeşitli şirketler, kuruluşlar ve STK’ları bu yılki Dünya Kadınlar Günü ve haftası süresince iki yüzlü davranışları için ifşa etti. Halihazırda hesap, çeşitli kuruluşların kadınları ne kadar önemsediklerine dair 8 Mart gününden Mart ayı sonuna kadar yaptıkları paylaşımları deşifre etmeyi sürdürüyor.

Gender Pay Gap Bot, International Women Day (IWD)'i kutlayan İngiltere merkezli markaların, kadın çalışanlarına erkek çalışanlarından daha az ödeme yapma derecesini ortaya koyuyor. Çok sayıda takipçi, Gender Pay Gap Bot’u yaratan sosyal medya yöneticisi ve metin yazarı Francesca Lawson ve Manchester’da yazılım geliştirici Ali Fensom’a teşekkür ederek, düşünüp hayata geçirdikleri dahice şey için şükran duyduklarını ifade ettiler. Kendi ülkelerinde de bu çalışmanın yapılması için koşulların oluşmasını dilediler. Bir sosyal medya kullanıcısı, şirketler çeşitlilikle övündüklerinde ve beyaz olmayan insanlara daha düşük ücretler öderken de aynı utancı yaşamaları için, bu formatta bir çalışma yapılma şansı var mı diye sordu. PayGapApp girişimciler ise kendi verileriyle şirketleri utandıran aktivitelerine destekleri için takipçilerine teşekkür ederken, şirket politikalarının değişimi için yaptıkları etkiden memnuniyetlerini de dile getirdiler.

İngiltere’de, 2010’da yürürlüğe giren “İşyerinde Cinsiyet Eşitliği Yasası” işverenlerin ücrete ilişkin verileri cinsiyete göre raporlamasını şart koşuyor. 2017’de bu konudaki mevzuat uygulamaya konulduğu için ücret verileri gözlemlenebiliyor. Lawson ve Fensom’un kullandığı veriler https://gender-pay-gap.service.gov.uk’de açık veri olarak yer alıyor. Birleşik Krallık'ta 250'den fazla çalışanı olan tüm şirketlerin cinsiyete dayalı ücret farklarını açıklamaları gerektiği gerçeğinden yararlanılarak bir algoritma oluşturulduğu, insanların bu kadar çok sayıda şirketin kadınlara eşit ücret ödemediğini görmesinin fazlasıyla etki yarattığı anlaşılıyor. Lawson ve Fensome, Dünya Kadınlar Günü ile ilgili hashtag'leri ve anahtar kelimeleri içeren gönderilerle, hükümet verilerinde göründükleri gibi şirket adlarını arayan bir komut dosyasıyla birlikte çalıştırdıkları algoritmanın, cinsiyete dayalı ücret farkı verilerini dışa aktardığını ifade ettiler. Bot'un herhangi bir ülkede de çalışması için İngiltere’deki gibi bir uygulamanın bulunması gerekiyor.  

Mesela “Goldman Sachs’ın, Dünya Kadınlar Günü'nde “Küresel şirketimizdeki kadınları kutluyoruz. #WomensHistory Ay Boyunca Goldman Sachs'ın bazı kadınlarıyla ve onları olağanüstü kılan niteliklerle tanışacaksınız. IWD2022” şeklindeki mesajı ve şirket verilerinin yer aldığı site gender-pay-gap tarafından kontrol edildi. Gender Pay Gap Bot, kadınlara erkeklerinkinden yüzde 36,8 daha düşük ücret ödediği bilgisini, şirketin bu mesajını da alıntılayarak Twitter'dan duyurdu. 

Şirkete çok sayıda tepki mesajı atıldı. Bir kadın sosyal medya üyesinin “Erkek meslektaşlarıyla eşit ücret alsalardı, bu kadınların ne kadar parlak, tutkulu ve süper güçlü olacağını hayal edin? Onlardan daha iyi performans gösteriyorlar, değil mi?” cümlesi dikkat çekti. Bir başka müşteri “Hey.. o zaman bana açıklar mısın, neden hizmetleriniz için ödediğim ücretler, kadın çalışanlara kıyasla erkeklere yüzde 36 daha fazla veriliyor?” dedi.

Bir diğer örnekte, kadın polislerin mesajlarını paylaşan Humberside Police’in paylaşımı sonrası Gender Pay Gap Bot, şirketin mesajını alıntılayarak, “Bu kuruluşta kadınların ortalama saatlik ücreti erkeklerinkinden yüzde 14.4 daha düşüktür” bilgisiyle paylaşım yaptı. Kadınlara daha az maaş ödeyen şirketler ve kuruluşların yanı sıra, eşit ücret ödeyen şirketlerin bilgileri de Gender Pay Gap Bot tarafından açıklandı. Bazı şirketler durumu düzelmeye çalıştıklarını açıkladı. Mesela tarihi yerleri yöneten bir yardım kuruluşu olan English Heritage, verilerin Nisan 2020’ye dayandığını, o zamandan beri maaş farkını azaltmak için çok çalıştıklarını, bir hayır kurumu olarak eşitsizliği gidereceklerini ilgili raporlarını da paylaşarak açıklamaya çalıştı.

Deşifre olan şirketler bir taraftan Dünya Kadınlar Günü tweetlerini silmek için mücadele ederken, IWD hashtagi kullanmayarak tespitten kaçmaya çalıştı. Bazı hesaplar bot'u engelleme yoluna gitti fakat bütün bu kaçışların bir işe yaramadığı, tekrar bota yakalandıkları veya ilk paylaşımlarından belgelenmiş oldukları görüldü.

Yazılımcı Lawson, geçmişte çalıştığı şirketin kadınlara erkeklerden daha az ödeme yaptığını bilerek, Dünya Kadınlar Günü için kurumsal tanıtım materyali yazmak zorunda kaldığında bot fikrini düşündüğünü, kadınlara eksik ödeme yapan üst düzey yöneticilerin şirketteki kadınlar için yaptıkları harika şeyleri anlattıklarını, oysa bunların hiçbirinin doğru olmadığını düşündüğünü söylüyor. Verileri kullanarak şirketleri, kuruluşları deşifre etme fikrinin böyle oluştuğunu açıklıyor.

"GENDER PAY GAP BOT"UN KULLANDIĞI BİLGİLERE NASIL ULAŞILIYOR?

İngiltere Hükümeti’nin Gender Pay Gap Service’in sitesinden de görüleceği üzere, “Cinsiyete dayalı ücret farkı verilerini” arama kısmı bulunuyor.  Site, “tüm işverenlere göz atın ve verileri karşılaştırın”, “Tüm cinsiyete dayalı ücret farkı verilerini indirin” kısımları ile araştırmaya imkân veriyor. 250 veya daha fazla çalışanı olan işyerleri ve kurumlarda kadın ve erkeklerin ortalama ücretlerini karşılaştıran sitede, cinsiyete dayalı ücret farkı verilerini hazırlama ve raporlama, anlama ve ücret farkının kapatılması konularında 3 farklı bilgilendirme ve başvuru kısmı bulunuyor. Nitekim İngiltere’de Devlet Eşitlik Ofisi’nin 2019-20 tarihli stratejik planında, cinsiyete dayalı ücret farkının kapatılmasına dair “Cinsiyete dayalı ücret farkının yıllık raporlaması ve bunu ele almak için etkili eylem planları aracılığıyla tüm büyük kuruluşlarda şeffaflığın sağlanması” maddesi de dokümanların açık kaynak haline gelmesi sağlamakta. Nisan 2017'de yürürlüğe giren “Cinsiyet Ücret Açığı Mevzuatı”, cinsiyete dayalı ücret farkını, kadın ve erkeklerin ortalama kazançları arasındaki farkı açıkça belirtiyor.

Bütün ülkelerde açık kaynağa dönüşecek bu tür uygulamaların artması, eşit işe eşit ücret için giderek daha önemli hale gelmektedir. PayGapApp'in gerçekleştirdiği bu etki ile şirketler ve kuruluşların gelecekte sosyal farkındalık kampanyalarını göstermelik şekilde yapmayacakları veya sadece popüler konu olarak gördükleri için kadın hakları ve toplumsal cinsiyet konuları ile ilgilenme eğilimleri konusunda daha dikkatli olacakları, dürüstlük ve şeffaflığa dikkat edecekleri umut edilebilir. En önemlisi de eşitsizliği düzeltmek için ne yapılacağının belirlenmesi olacaktır.

* Nişantaşı Üniversitesi Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi Müdürü