Balkanlar'da tarihi anlaşma: Makedonya ile Yunanistan barışıyor

DUVAR - Dünyanın gözü ABD ile Kuzey Kore arasındaki tarihi zirvedeyken, Türkiye'nin yakın coğrafyasında da önemli bir anlaşma kapıda. Son anda bir yol kazası yaşanmazsa, Yunanistan ile Makedonya'nın bugün Balkanlar’ın modern tarihine iz bırakacak bir anlaşmaya imza atması bekleniyor. Atina ve Üsküp, 1990’lardan beri düğüm halini alan 'isim krizini' çözmeye, yani Makedonya’nın anayasal ve resmi ismiyle ilgili sorunu bir karara bağlamaya çok yakın.

TELEFON DİPLOMASİSİ

Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Kotzias’ın kamuoyuyla paylaştığı üzere, Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras ile Makedon mevkidaşı Zoran Zaev dün çok önemli bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Yaklaşık bir saat süren bu tarihi görüşmenin ardından iki başbakanın bugün yine telefonda konuşması ve sorunu nihai bir karara bağlaması bekleniyor. Zaev son gelişmeler hakkında "Umarım kamuoyuna bugün güzel bir haber verebiliriz" derken, Reuters'a konuşan bir Yunan hükümeti yetkilisi de anlaşmanın bugün açıklanabileceğini söyledi.

Makedonya Başbakanı Zoran Zae ve Yunan mevkidaşı Aleksis Çipras.

İSİM KRİZİNİN SEBEBİ NE?

Makedonya’nın resmi ve anayasal ismiyle ilgili mesele, 90’ların başlarından beri Atina ve Üsküp’ü meşgul ediyor. İki ülkenin sınırındaki coğrafi bölgeyi yıllardır 'Makedonya' adıyla anan Yunanistan, eski Yugoslavya'dan bağımsız olan komşusunun 'Makedonya' ismini kullanmasını kendi topraklarında bir hak iddiası olarak yorumluyor. Atina bu nedenle, ülkenin AB ile NATO üyeliğini engelliyor.

'YENİ', 'YUKARI' VE 'KUZEY' MAKEDONYA ÖNERİLERİ

Dünkü görüşme çerçevesinde Makedonya’nın resmi ve anayasal ismi için üç seçenek bulunmakta: Nova (Yeni), Gorna (Yukarı) ve Severna (Kuzey) Makedonya. Üsküp bu isimlerden bir tanesini seçip nihai kararını Atina’ya bildirecek. Sonrasındaysa tarihi anlaşma için imzalar atılacak. Yunanistan ve Makedonya arasındaki ilişkilerin normalleşmesi ile beraber Üsküp’ün NATO ve AB yolu da açılmış olacak.

REFERANDUM DÜZENLENECEK

Kotzias’a göre, yeni anlaşma çerçevesinde Makedonya, antik Helen kültürü ve medeniyeti ile hiçbir bağının olmadığını kabul edecek ve Makedon dili ayrı ve bağımsız bir dil olarak tanınacak. Anlaşmanın sağlanması haline, Makedonya'da halk oylamasına sunulması, iki ülkede de parlamento onayına sunulması gerekiyor.

ATİNA'DA MUHALEFET TEMKİNLİ

Yunanistan'da ise iktidardaki Syriza’nın aksine muhalefet anlaşmaya temkinli yaklaşıyor. 'Makedonya' adının herhangi bir şekilde kullanılmasına karşı çıkan küçük muhalefet partileri yeni anlaşmayı reddetmeye meyilli; ana muhalefet partisi Yeni Demokrasi de Syriza’ya yürüttüğü gizli diplomasi için sert tepkiler yöneltiyor. Sosyalist Pasok’un devamı niteliğindeki Değişim Hareketi ise yeni anlaşmayı bazı koşullar çerçevesinde kabul edebileceği mesajını verdi.

UZMANLAR UYARIYOR: TÜRKİYE AYRINTISINA DİKKAT

Yunan uzman Thanasis Avgerinos ise anlaşma sonrasında Yunanistan'ın Türkiye'yle sorunlarını ele alması gerekeceğini söylüyor. Üsküp’ün Yunan topraklarına göz dikmiş olduğu tezinin bugün geçerli olmadığını, Makedonya'nın iki milyonluk nüfusuyla devasa sorunlar yaşadığını vurgulayan Avgerinos, Makedonya'nın Yunanistan'la sorunlar yaşadığı dönemde Türkiye ile sıcak ilişkiler geliştirdiğine dikkat çekiyor. Avgerinos'a göre, yeni süreçte Makedonya sorunu sadece Atina-Üsküp ilişkilerinin geleceği ile alakalı olmayacak. Atina, Balkanlar'da sonuç odaklı bir normalleşme süreci arayışına girecekse, er ya da geç Türkiye ile ilişkilerindeki sorunlara da çok boyutlu bir şekilde eğilmek zorunda kalacak.

İlgili krizde 1990’ların ortalarında kısa bir diplomatik süreç işletilse de, ikili ilişkiler kopma noktasına geldi. Sonrasındaysa çözüm yönünde önemli mesafe kat edilememişti. Mesafe, ancak Atina’nın bu yılın başlarında inisiyatif üstlenmesiyle kat edilmeye başlandı. İki ülke arasındaki ilk temas ve anlaşma çerçevesinde, Üsküp’teki uluslararası havalimanının ismi değiştirildi ve iki ülke tarihi anlaşmaya yaklaştı.