Dokuzsele 40 yıldır temiz değil: Sulu tarım iyi de su kirli
Geçmişte içinde balıkların yüzdüğü Dokuzsele Deresi, yıllardır kirli akıyor. Dere ile tarım arazilerini sulayan çiftçiler, geçmiş günleri özlemle anarak derenin yeniden temiz akacağı günleri bekliyor.
Osman Çaklı
UŞAK - Şehir merkezinden Ulubey güzergahına akan Dokuzsele Deresi’nin kirliliği, Uşak'ın yaklaşık 40 yıllık sorunu.
Ulubey’de çiftçilikle geçinenler, kirlenen suyun ürün kalitesini düşürdüğünü söyleyerek suyun yine temiz akacağı günleri bekliyor.
KİRLİ SUDA 'UYGUNSUZLUK' BULUNAMIYOR
Dokuzsele deresi Uşak'ın şehir merkezinden de geçiyor. Islah edilen dere, etrafında yükselen TOKİ projelerinin içinden Ulubey'e doğru süzülüyor. Bazı aylarda su hiç akmıyor, bazı yerlerde nispeten daha temiz. Ancak Uşak'ın Deri Organize Sanayi Bölgesi’ni geçtikten sonra dereden gelen keskin kokuyu, hissetmemek mümkün değil. Ulubey, 5 bin nüfuslu bir ilçe. Tarım ve hayvancılık ilçenin temel geçim kaynağını oluşturuyor. Uzun yıllardır çözülmeyen su kirliliğiyle ilgili Ulubey Doğal Üretim Çevre ve Dayanışma Derneği, Uşak çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne kirliliğin araştırılmasını talep eden bir dilekçe yazmış, "sahada uygunsuzluk yoktur" yanıtı almıştı.
Ulubey’de yaşayanlarla derelerin geçmişini ve günümüzde yarattığı sorunları konuştuk.
DERE, KÖYLÜLERİN GEÇİM KAYNAĞIYDI
65 yaşındaki esnaf Osman Kaytan, bugün bakanlık verilerine göre 4. sınıf, yani kullanılamaz nitelikte olan suyu, "Gençliğimizde su kenarına gider, avuçla su içerdik" diye tanımlıyor. 1960 ve 1970’li yıllardan bahsederek
"O dönem sanayi bölgeleri yoktu, nüfus yine azdı, insanlar yine tarım yapıyordu" sudaki kirlenmenin 1980 sonrası başladığına dikkat çekiyor. Suyun temiz aktığı dönemi ise şu cümlelerle anlatıyor: "Balık tutardık, suya girer yüzerdik. Çayın kıyısındaki envai çeşit meyve ağaçları vardı. Bir anlamda sosyalleşme alanımızdı su kenarı." Yine 1960'lı yıllarda bölgede bulunan dört değirmen dereden besleniyormuş. "Her şey temiz olunca üretilen ürün de buna mukabil kaliteli oluyordu" diyor Kaytan. Dokuzsele Deresi, Uşak'taki köylülerin geçim kaynağıydı. Ancak 1980 sonrası kurulan tabakhanelerin atıkları, suyu kirletmeye başlayınca tarım da yapılamaz oldu. Daha sonra sanayileşme ile birlikte kent merkezinde tarım, suyun geçtiği güzergahta oldukça kısıtlı hale geldi. Ancak Uşak'a nazaran köy kültürünün hâlâ sürdürüldüğü Ulubey'de dere önemli bir yer tutuyor.
'DERE KİRLENİNCE ÜRÜN KALİTESİ DE DÜŞTÜ'
Bir başka esnaf Ahmet Toklu da derenin eski halini anımsayarak
"Her şeyden önce Ulubey'in ekonomisini ayakta tutan yerdi. Herkesin orada bir, iki dönümlük arazisi vardı. Pınarlar gür akardı. Mesire yeri olarak kullanılırdı. Hıdrellezde toplanma yeriydi dere. Hatta ramazanda teravih namazı bile kılınıyordu." Doğma büyüme Ulubeyli olan Toklu, geleceğe temiz bir dere bırakamadıkları için hayıflanıyor ve tarih öncesi medeniyetlerden kalma mirası koruyamadıklarını söylüyor. Doğma büyüme Ulubeyli olan bir başka isim de 60 yaşındaki Nihal Erdoğan.
Çiftçilik yapan Erdoğan, dere kirliliğinin çiftçiliği de etkilediğini anlatıyor: "Ben uzmanı değilim ama ürünlerin eski tadı yok. Artık dere suyunu kullanamıyoruz. Çaya gitmiyor, susuz tarım yapıyoruz. Sulu tarım daha iyi ama su kirli."