Asgari ücrette işveren kilidi

Asgari Ücret Tespit komisyonu, bugün (19 Haziran 2023) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nda Çalışma Genel Müdürü, Türk-İş ve TİSK (Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu) temsilcilerinin katılımı ile saat 10.00’da toplanacak. Türk-İş’i Genel Sekreter ve Türk Metal Sendikası Genel Başkanı Pevrul Kavlak temsil edecek.

Bu toplantı sonrasında saat 14.00’te de yine Çalışma Bakanlığı’nda bu kez Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, Türk-İş Genel Başkanı Ergün Atalay ve TİSK Başkanı Özgür Burak Akkol’un katılımıyla bir toplantı daha yapılacak.

Bu toplantı sonucunda bir anlaşmanın sağlanması halinde üç tarafı temsil eden heyet, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından kabul edilecek. Tarafların mutabakata varması durumunda Cumhurbaşkanı Erdoğan yeni asgari ücreti açıklayacak.

Bir anlaşma sağlanmazsa toplantılar sürecek ve mümkünse bayramdan önce yeni asgari ücretin belirlenmesine çalışılacak. Ara zamla birlikte yeni asgari ücret 1 Temmuz’dan itibaren geçerli olacak.

İŞVERENİN YÜZDE 6 DESTEK ISRARI

İşveren kesimi, maliyetlerinin azaltılması için işçi başına brüt asgari ücretin yüzde 6’sı oranında bir destek talep ediyor. Bunun parasal karşılığı işçi başına 780 TL’ye geliyor. Halen hükümet işverenlere işçi başına aylık 400 TL’lik bir destek sağlıyor, bu destek haziran ayı sonu itibariyle bitiyor.

TİSK Başkanı Özgür Burak Akkol, Çalışma Bakanı Vedat Işıkhan ile 12 Haziran günü yaptığı görüşmede, asgari ücret desteğinin artırılarak devam ettirilmesini ve bu desteğin brüt asgari ücretin yüzde 6’sı oranında belirlenmesini talep etti. İşveren kesimine ayrıca 5 puanlık bir sigorta prim desteği de yapılıyor.

TİSK Başkanı Akkol, destek talebinin yanı sıra enflasyonun düşmesine karşın asgari ücretin güncellenmesini desteklediklerini, ancak Türkiye Cumhuriyet'inde yaşadıklarını ve ABD doları yerine TL konuşulması gerektiğini ifade etti.

Önceki Çalışma Bakanı Vedat Bilgin, seçim kampanyası sırasında “Asgari ücretin 500 dolar düzeyinde olacağını” belirtmiş, TİSK Başkanı da yeni Çalışma Bakanı ile yaptığı görüşme sonrasına bu görüşe karşı çıkmıştı.

TÜRK-İŞ DE '500 DOLAR' DİYOR

Türk-İş Genel Başkanı Ergün Atalay’ın bugünkü toplantıda asgari ücretin 500 dolar seviyesinde belirlenmesi görüşünü savunacağı ifade ediliyor. 500 ABD doları, 12 bin TL’ye denk geliyor.

Özellikle işverenlerin yüzde 6’lık destek talebinin yeni Çalışma Bakanı Işıkhan tarafından Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e sunulacağı, bu desteğin kabulü halinde asgari ücrette yüzde 30’luk bir zammın gündeme gelebileceği kaydediliyor.

“Enflasyon ve mali disipline” vurgu yapan yeni Maliye Bakanı Şimşek’in böyle bir talebe nasıl bakacağı merak edilirken yeni bakanın sınırlı bir artıştan yana olacağı belirtiliyor.

Yüzde 30’luk bir artış sonucu, yeni net asgari ücret 11 bin TL düzeyinde olabilecektir. Bu net rakamın brütü 13 bin 10 TL’ye denk geliyor. Vergi ve diğer kesintilerle işverene maliyeti ise, 15 bin 852 TL’yi buluyor. Halen net asgari ücret 8 bin 506, brüt 10 bin 8 TL.

DİSK’İN TALEBİ NET 17 BİN LİRA

DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, bir evde iki kişinin çalışması halinde ve yoksulluk sınırı dikkate alındığında yeni asgari ücretin en az 17 bin lira olması gerektiğini savundu.

Türk-İş’in Mayıs 2023 verilerine göre açlık sınırı (dört kişilik bir ailenin sadece gıda masrafları) 10 bin 362 TL, yoksulluk sınırı ise (dört kişilik bir ailenin gıda ile birlikte diğer harcamaları dahil) 33 bin 752 TL olarak belirlendi.

Yani dört kişilik bir ailede iki çocuk ve iki kişi de asgari ücret düzeyinde çalışsa 34 bin liralık yoksulluk sınırını yakalayabilmek için bir kişinin ücretinin en az 17 bin lira olması gerekiyor.

Öte yandan DİSK Genel Sekreteri Adnan Serdaroğlu da, “Öncelikle asgari ücreti ortalama ücret düzeyinden çıkarmak lazım. Bütün işkollarında sağlıklı bir toplu sözleşme düzeni kurulmalı, asgari ücret sembol bir ücret olmalı. Öte yandan kamudaki en düşük ücreti 22 bin liraya çıkardığınız zaman işçiye 11 bin lira verirseniz büyük bir adaletsizliğe yol açarsınız” diye konuştu.

DİSK’in araştırmasına göre, Türkiye’de çalışanların yüzde 62’si asgari ücret ya da çevresinde bir ücret alıyor, yani asgari ücret ortalama ücret düzeyine gelmiş durumda. Yine Türkiye, 2022’de Avrupa’da 25 ülke içerisinde brüt asgari ücrette son sıralarda, 21.nci sırada yer alıyor.

DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, DİSK Yönetim Kurulu üyeleriyle birlikte bugün genel merkezde düzenleyeceği bir basın toplantısıyla asgari ücrete ilişkin tespit, öneri ve taleplerini açıklayacak.

ILO’YA GÖRE AİLE ESAS ALINMALI

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) Haziran 1970’te kabul ettiği 131 sayılı sözleşmeye göre, asgari ücretin belirlenmesinde işçinin ailesinin esas alınması öngörülüyor. Bizde ise tek bir işçiye göre asgari ücret belirleniyor.

Asgari ücretin tespiti ile ilgili 131 sayılı ILO sözleşmesinde aynen şöyle deniyor:

“Asgari ücret seviyesinin tayininde göz önünde tutulacak unsurlar şu hususları içerecektir:

a) Ülkedeki genel ücret seviyesini, yaşam masraflarını, sosyal güvenlik yardımlarını, diğer sosyal grupların yaşam standartlarını göz önünde tutacak işçilerin ve ailelerinin gereksinimleri,

b) Ekonomik kalkınma ihtiyaçları, üretim seviyesi, yüksek seviyede istihdamın arzulanmasını içeren ekonomik faktörler.”

Türkiye ise, ILO sözleşmesinin kabulünden bu yana 53 yıl geçmesine rağmen bu sözleşmeyi onaylamamıştır.

YENİDEN YAPILANMALI VE GREV HAKKI

Mevcut Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nda 5 hükümet, 5 işçi (Türk-İş) ve 5 de işveren (TİSK) temsilcisi bulunmaktadır. Bünyesinde en fazla işçiyi barındıran işçi konfederasyonu, bu komisyonda yer almaktadır. DİSK ve Hak-İş, bu duruma itiraz ederek en azından her konfederasyonun temsil ettiği üye sayısı oranında da komisyonda görev almasını savunmaktadır.

Mevcut komisyonda, genel olarak hükümet ve işveren tarafı birlikte hareket ettiği için işçi “maça 2-1 yenik” başlamaktadır. Ayrıca son yıllarda görüldüğü gibi Cumhurbaşkanı Erdoğan, “tek seçici” olarak komisyon kararlarını kendisi açıklamaktadır. Oysa hukuken ve teamül olarak yeni asgari ücreti uzunca bir süre çalışma bakanları açıklamaktaydı. Bu usul de değişti.

Hem komisyon yapısının değişmesi, hem de asgari ücretin ulusal düzeyde bir toplu sözleşme düzeni içinde belirlenerek işçi kesiminin itirazı halinde grev hakkına sahip olması gerekir.