
'Medeniyet çınarı'nın bir dalı olarak AKP
Medeniyet paradigması, AKP’nin ideolojik repertuvarına 2012 yılında eklendi. Söz konusu dönüşüm, AKP’nin dördüncü kongresinde Erdoğan’ın yaptığı konuşmayla resmen ilan edilmiş oldu. Konuşma, AKP’yi sadece adalet ve kalkınma mücadelesi değil, aynı zamanda medeniyet mücadelesi yürüten bir güç olarak tanımlıyordu. Mücadelenin başlangıcı için Türklerin Anadolu’ya giriş yılı olan 1071 işaret edilmekteydi. Osman Bey’in göbeğinden çıkan ve Cumhuriyet’e doğru uzayan “medeniyet çınarı”nın kökleri, Anadolu’nun fethine kadar götürülmüştü. Erdoğan, dalları dünyayı kaplayan bu çınarın gölgesinde bir sevgi medeniyeti vücuda geldiğini iddia ediyordu. Batı dünyasını kaygılandıran medeniyetler çatışması riskinin karşısına, sadece bu sevgiye dayanan bir medeniyetler ittifakı anlayışıyla çıkılabilirdi. Başbakan, böylesi bir ittifakın olanaklarının somut olarak sınanacağı Arap Baharı’nı coşkuyla selamlıyor ve Kürt sorunu için çözüm arayışlarını da bu çerçeve içine yerleştiriyordu.
Aslında medeniyet kavramının siyasi ve ideolojik bir anlam verilmiş haliyle ilk defa karşılaşmıyoruz. Modernleşme tarihimizin tamamını bu paradigma çerçevesinde anlayan köklü düşünce akımları var. Medeniyet, düşüncemizin düzeni içine ilk olarak on dokuzuncu yüzyılda Avrupa dillerindeki “civilization” sözcüğünün karşılığı olarak girmiş bir terim. Türklerin Arapçadan türettiği ve Arapların o zamana dek bilmediği bu kavram, modern Avrupa ile etkileşimin yarattığı sorunları anlama ve yorumlamanın zemini olsun diye türetilmişti. Avrupa, dünyanın geri kalanını “ilkel” olarak görüyor ve kendine bir medenileştirme misyonu yüklüyordu. Aslında yayılma ve tahakküm arzusunun ifadesi olan sömürgecilik, bu sayede “Batılı adamın” taşımak zorunda olduğu bir yük, bir tür soyluluk ödevi gibi sunuluyordu. Osmanlılar ise Avrupa’yı yüzyıllar boyunca küfre karşı yürütülen cihat ve gaza geleneği üzerinden tanımış ve tanımlamışlardı. Ne var ki, değişen güç dengeleri ve sekülerleşme süreci Osmanlı’ya, Avrupa’nın üstünlüğünü temellendiren medeniyet kavramını, kendini Avrupa’ya göre tanımlamanın mecburi zemini olarak dayatmaktaydı.
Medeniyet, yerine göre, geçişken bir model, kaprisli bir destekçi veya güvenilmez bir hasım olarak değerlendirilebiliyordu. Mesela Namık Kemal, insan emeğinin ortak mahsulü olarak gördüğü ilerlemeleri “iktisab-ı medeniyet” siyasetiyle kendimize mal etmemizi önerirken, Mehmed Akif medeniyeti “çelik zırh” olarak tarif edip “tek dişi kalmış canavara” benzetebiliyordu. Ziya Gökalp kültürümüzden vazgeçmeden de medeniyetimizi değiştirebileceğimizi söylerken, Kemalist aydınlar kültür ile medeniyet ayrımını yararsız, düpedüz yanlış bir anlayış olarak mahkûm edebiliyordu. Atatürkçüler, buradan Batı’nın teknik ve kültürünü bir arada almanın gerekliliğini savunan bir “muasır medeniyet” anlayışı çıkarmıştı. Tartışmanın bir tarafında da İslamcılar vardı. Hatta medeniyet tartışması, İslamcıların Kemalizm ile hesaplaşmasının en geniş halkasını oluşturur dense yeridir. “Bizim” medeniyet derken, İslamcılar öz olarak, geçerliliği vahiy yoluyla güvenceye bağlanmış bir hakikatin örgütlediği insanlar topluluğunu anlarlar. Bu bakımdan İslam medeniyeti, hem Türkiye’deki Batıcılara hem bizzat Avrupa’ya dinin vereceği cevabın en geniş zemini olarak işlev görür.
İslam için bir referans oluşturduğu ölçüde medeniyet, rekabetçi ve çatışmacı bir nitelik taşır. Böyle bakıldığında, Erdoğan’ın dilinden dökülen medeniyet düsturunun, İslamcı gelenek ile muğlak ve pragmatik bir bağ kurduğunu söylemek yanlış olmaz. Kongrede yapılan konuşmanın, medeniyet kavramına en çok yatırım yapmış aydın olan Sezai Karakoç’un dizeleriyle başlaması herhalde bir tesadüf olmasa gerektir. Karakoç, “kullanmamak ve kullandırmamak” maksadıyla medeniyeti asıl “bizim” geliştirmemiz ve denetlememiz gerektiği inancındaydı. Oysa Erdoğan, farklı olarak, medeniyet dediğinde öncelikle Müslüman Türk toplumlarının geliştirdiği bir “devlet geleneğine”, sonra da uyum ve ittifak üzerine kurulmasını önerdiği bir “dünya düzenine” gönderimde bulunuyordu. Üst üste gelen seçim başarıları ve Davos krizinden sonra doruk yapan özgüven, bu söylem değişikliğiyle bir arada çok anlamlı gözüküyordu. Ancak AKP’nin medeniyetçi siyaseti, Karakoç veya Kısakürek gibi İslamcı düşünürlerin anladığı ve önerdiği türden bir şey değildi. AKP, muhafazakâr demokrasiyi işler kılan formülü burada da aynı şekilde uyguluyordu: “Hem o hem bu olmak ve ne o ne bu olmak.”
Medeniyetçi siyaset, görünüşte AKP’nin inşa ettiği “yeni Türkiye” için dünyada bir alan açan, dış ve iç siyasette bağımsız davranabilme kudreti kazandıran bir ideolojik çerçeveydi. AKP’li Türkiye, kendini tarih boyunca İslam’ın kılıcı olmuş bir devlet geleneğinin devamı olarak sunduğunda, İslam dünyasına aitmiş gibi durabiliyordu. Ancak kendi deneyimini İslamcı gruplara laik ve demokratik siyasetin bir modeli olarak önerdiği oranda da, o dünyanın dışına çıkmış oluyordu. Yaptığı İslamofobi eleştirisi, “one minute” veya Mavi Marmara seferi gibi çıkışlarla mazlum Filistin halkından yanaymış gibi görünebiliyordu. Buna karşın, Çeçenler, Azeriler ve daha birçok Müslüman topluluğun mağduriyetlerini yok sayarak Moskova ile yakınlaşmakta hiçbir beis göremiyordu. Tüm bu salınımlar, medeniyetçi söylemin esasını yeni Türkiye’nin değil, Erdoğan ve AKP’nin iktidarını pekiştirme gayesinin oluşturduğunu net bir şekilde gösteriyordu. Yaşanan ideolojik dönüşüm asıl işlevini, değişen dünya ve ülke koşullarında açığa çıkan fırsat ve tehlikeleri, iktidar lehine değerlendirecek bir stratejik muğlaklık düzeyi yarattığında yerine getirmiş oluyordu.
Biz bu medeniyetçi belirsizliğin somut sınırlarını ilk olarak, Kürt sorunu için geliştirilen “barış sürecinin” uğradığı akıbette görmüş olduk. AKP, muhafazakâr demokrat olduğu dönemlerde, dış siyaset aracılığıyla iç siyaseti dönüştürmenin olanakları konusunda ziyadesiyle talim yapmıştı. Bu sefer, dışarda güçlü olabilmek için önce içerde güçlü olmak gerekir düşüncesinden hareketle Kürt sorununu da medeniyet çınarının gölgesine almak istemişti. Ancak bu konuda olası gelişmeleri, örgütün silahtan vazgeçmesi ve HDP’nin terörü açıkça kınaması şartına bağlamayı da ihmal etmemişti. Doğrusu, süreç boyunca silahlı saldırı yapmamış olsa da, örgütün silah bırakma konusunda isteksiz olduğu daha en baştan belliydi. Ayrıca HDP’nin benimsediği siyasi kimlik ve seçmen tabanıyla kurduğu ilişki nedeniyle, AKP’nin beklediği türden bir terör kınaması yapması ne mümkün ne de makuldü. Bu kısıtlamaların kaynağındaki yapısal muğlaklığın üstü, işine geldiği müddetçe AKP tarafından, akil insanlar heyeti oluşturmak veya analar ağlamasın gibi söylemler geliştirmek vasıtasıyla örtülmüştü.
7 Haziran seçimlerinde HDP, kampanyasını “Seni başkan yaptırmayacağız” sloganı etrafında örgütleyinceye kadar bu tutum korundu. Ancak seçimden sonra Y. Akdoğan’ın “Bundan sonra Çözüm Süreci’nin sadece dizi filmini çekersiniz” açıklamasıyla barışın bittiği tüm çıplaklığıyla ortaya çıkmış oldu. Çözüm Süreci ile ilgili çok sayıda dizi çekildi çekilmesine, ama tersinden. Yani devlet desteğiyle ve barış arzusunu tümüyle mahkûm eden bir anlayış içinde izleyicilere sunuldu. Başlangıçta dışarıda güçlü olmak gerekçesiyle uygulamaya konan süreç, zülfü yâre dokununca Kürt sorunundaki medeniyetçi çözümü açmaza sokmuştu. Varılan noktada sürecin, ortak iyiliğe yaptığı katkıyla değil, AKP’nin iktidarını pekiştirmede üstlendiği işleve göre değerlendirildiği herkesçe görülebiliyordu. Yani AKP’nin operasyonel ideolojisi açısından esas olan, çözüm siyasetinin stratejik değeri ve kendi seçim başarısına yapacağı katkıydı. Bu yüzden silah bırakma ve terörü kınama koşuluyla ilgili muğlaklıklar hızla giderildi ve Kürt meselesi hızla “yerli ve milli” bir siyasetin karşı dayanaklarından birine dönüştürüldü.
Medeniyetçiliğin diğer bir sınırı, AKP’nin Arap Baharı’nın ortaya çıkardığı fırsatları değerlendirirken içine düştüğü açmazlarda somutlaşmıştı. Tunus’ta başlayan eylemlerin Libya’yı aşıp Mısır’a varması, Arap toplumlarının demokratik özgürlükleri ve hakları sahiplenen devrimler başlattığı yönünde güçlü kanaatler uyandırmıştı. Gelişmeler, medeniyetler çatışması tezinin siyasal iddiası olan, İslam ve demokrasi arasındaki uyuşmazlık meselesi için bir çözüm olanağı yaratmış gibi görünüyordu. Medeniyetçi siyasete küresel düzeyde bakıldığında, AKP’nin Türkiye deneyimi böylesi bir çözümün somut örneği olarak gösterilebilecek düzeyde bir değer taşıyordu. Erdoğan, bu bakıştan kaynaklanan kredisinin tamamını Arap Baharı’nın kendisi için yarattığına inandığı siyasi fırsatlara yatırdı. Çoğunlukçu demokrasi mantığıyla bakıldığında, bu ülkelerin Müslüman seçmenlerinin Türkiye’dekine benzer bir modele ihtiyaç duyacağı ona tartışmasız gözüküyordu. Geriye, İslam dünyası için uygulanabilir bir demokrasi modeli sunarak tüm dünyaya gücünü göstermek ve kendisinin medeniyetler ittifakı için taşıdığı önemi kanıtlamaktan başka bir iş kalmamıştı.
Ancak AKP’nin anladığı ve uyguladığı biçimiyle demokrasi, bir modelden çok endemik bir bitkiye benziyordu. Bunu, Türkiye’de demokrasi ve din arasındaki ilişkinin mümkün kıldığı siyasi fırsat yapısının diğer ülkelere genellenemez olduğunu belirtmek açısından özellikle vurguluyorum. “Laiklik din düşmanlığı değildir” biçimindeki İslamcı klişe, yıllar boyunca Türkiye’de demokratik siyasete İslamcı bir perspektiften katılmanın mümkün ve meşru koşulunu oluşturdu. Ancak, en azından biçimsel açıdan, anayasası şeriatı esas almış Müslüman ülkelerdeki İslamcı hareketler için aynı koşul geçerli değildi. Nitekim Erdoğan bu klişeyi Mısır seyahati sırasında dile getirdiğinde, Müslüman Kardeşler nezdindeki popülerliği hızla kayboldu. Açıkçası, AKP tarzı stratejik muğlaklık, “ihvan” açısından siyasetlerini ilerletecek bir model değil, ancak geriye atılmış bir adım olabilirdi. Başta büyük tezahürat gösteren birçok İslamcı yorumcunun, sonradan Erdoğan konusundaki hayal kırıklığını Mısır basınında dile getirmesi bunu açıkça gösteriyordu.
Medeniyetçi siyasetin içeriden ve dışarıdan karşılaştığı bu iki sınır, Rusya’nın sürece dâhil olması ve Rojava’da Kürt sorununun bölgesel karakterini hissettirmesiyle beraber Arap Baharı’nın açtığı fırsat pencerelerinin tümüyle kapanmasına yol açtı. Sonuçta AKP’nin demokratik potansiyelinin cılızlığı ve bir model olarak demokratikleşen ülkeler açısından yararsızlığı daha da berraklaşmış oldu. Çünkü Türkiye’de insan hakları ve demokrasi açısından önemli bir parametre olan Kürt sorunu, Kobane olaylarıyla beraber yeniden çatışma dinamiğinin etkisine girmişti. Türkiye’nin bir bölge gücü olabilmesi için önce Kürt sorununu çözmesi gerektiği argümanı, Suriye’deki Kürt hareketinin bu siyasetin önüne engel olarak çıkmasıyla kendi içinde çelişkili hale gelmişti. Dünyaya kendini bir model olarak sunan AKP’nin medeniyetçi siyasetinden geriye sadece reisçi ve baskıcı bir iktidar aygıtı yadigâr kalmıştı. Artık çanlar, partiyi medeniyet çınarının bir dalı olarak kuran bu ideolojik söylem için çalıyordu. Şimdi sıra “yerli ve milli” olmanın erdemlerini keşfetmeye gelmişti.
Ailenin Serencamı: Türkiye'de Modern Aile Fikrinin Oluşumu (2007), Kitlelerin Ruhu: Siyasi ve Sosyal Tahayyüle Kalabalıklar (2012) adlı eserleri kaleme aldı. Göçebe Düşünmek: Deleuze Düşüncesinin Kıyılarında (2014) adlı eserin editörlerinden biridir. Şubat 2017'de yayımlanan KHK ile ihraç edilinceye kadar Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde Yardımcı Doçent ünvanıyla çalıştı. Temel ilgi alanları insan hakları felsefesi, siyasal düşünceler tarihi ve siyaset kuramı, radikal demokrasi gibi konulardan oluşmaktadır.
YAZARIN DİĞER YAZILARI
Kitle siyaseti: Protesto sokağa düştüğünde
Gelişen protestoların adaletsizliğe ve zorbalığa karşı, ortak bir gündem ekseninde bütünleşmese bile, en azından anlamlı ve işlevsel bir dayanışmaya girebileceği günlerden henüz uzağız. Mevcut kalkışmaların neye itiraz ettiği belli olsa da, ne istediği ve nasıl elde edeceği çok net değil. Bu yüzden bazılarınca bu protestolar, çaresizlik ve ıstırabın kontrolden çıkardığı mahkumlarca yapılan hapishane isyanlarına benzetiliyor.
Seçimleri demokratikleştirmek ve kayyım meselesi
Pedagojik ve vesayetçi bir disiplin aygıtı olarak kayyım Türkiye’de seçmenin iradesinin önüne bir sorun olarak çıkarılmış görünüyor. Bu sorun Türkiye’de barış ve emek güçlerinin taleplerini ve özgürlük mücadelesini betonlayan bir siyasal kilitlenme yaratmış durumda. Ama nasıl bu kilitlenmeyi mümkün kılan koşulları dünyadaki genel demokrasisizleşme eğiliminden bağımsız anlayamıyorsak, kilidin nasıl açılacağını da dünyadaki genel demokratikleşme eğiliminden ayrı düşünemeyiz.
İntihar paktı: Ölüm, cinayet ve aile
Sonuçta intihar ve cinayet arasındaki ayrımların silindiği bu denetimsiz şiddet üretim sürecinde belirleyici olan aile içindeki bağımlılık ilişkileridir. Bağımlılık ilişkilerinin temelini ise aile içindeki rollerin dağılımını ve hiyerarşiyi belirleyen ataerkil pazarlık oluşturmaktadır. Diyanet İşleri Başkanı’nın "Bir dakika bile değil. Buna bile tahammül edemeyen kesimler var" dediği kamu spotunda tüm bu bağımlılık ilişkilerini üreten pazarlığa dayalı temsil biçimlerine rastlıyoruz.
Militarizm: Bir yönetim zihniyeti
Aslında AKP’nin yerli ve milli olma ilkeleri çerçevesinde işlettiği ve ulusalcılarla beraber “emperyalizme direniş” görüntüsü kazandırmaya çalıştığı bu düzen, küresel savaş yönetiminin Türkiye koşullarına uyarlanmış halinden başka bir şey değil. Söz konusu koşulları, savaşın savaşın kalıcı bir duruma dönüştüğü bir dünyada insanlar arasındaki ilişkileri, savaş ve barış arasındaki ayrımın belirsizleştiği eşikte tutma durumu şeklinde özetleyebiliriz.
Suriye düğümü: Dünyanın yeni imha laboratuvarı
Afganistan’da başlayan ve bugün Suriye’de düğümlenen küresel savaş, gelmekte olan dünyayı şekillendirecek tüm iktidar tekniklerinin ve şiddet araçlarının denendiği bir sürece dönüşmüş durumda.
Suskunluk yasağı: Bozulmuş bir dilde barışı anlatmak
Bugünkü konuşma yasağının temelinde yatan düşünce Türkiye’de devletin uzun yıllardır gelişen toplumsal barış talebini yok sayarken kullandığı mantıkla aynı. Barış severlere deniliyor ki, savaş iki devlet arasında olur. Oysa Türkiye’yi yıllardır cenderesinde tutan çatışma dinamiği iki devlet arasında değildir, bir örgüt ile bir devlet arasındadır. Peki, bir an için diyelim ki öyle, ama sonra aynı yolun tersinden yürüyerek şu soruyu soralım: “Barış kimler arasında olur?” Barış her şeyden önce savaşın karşıtıdır, tıpkı gündüzün gecenin karşıtı olması gibi. Nasıl gündüzün olması için önce gecenin var olması gerekiyorsa, barışın var olması için de önce savaşın olması gerekir. Yani “barış pınarı” zaten bir savaşın yürüdüğünün tersinden itirafıdır.
Annelik nasıl siyasallaştı?
Annelik kimliğinin bir siyasal katılım aracı olarak kullanıldığı bir örneğe ilk olarak 70’li yıllarda rastlıyoruz. O yıllarda tırmanan şiddetin yol açtığı can kayıplarına tepki veren anneler, “Evlat acısına son” sloganıyla değişik şehirlerde kitlesel mitingler düzenlemişti. Ardından 12 Eylül’de yaşanan ağır insan hakları ihlalleriyle mücadele eden annelerin öne çıktığını görüyoruz.
Annelik: Siyaseten ihtilaflı bir alan
“Barışı anneler getirecek!” sloganını her haykırdığımızda, “Anneler artık ağlamasın!” çağrısını her yinelediğimizde aslında anne ile çocuk arasında olduğu düşünülen duygusallığın, sevginin ve mahremiyetin siyasetin bütününe yayılmasına olan özlemimizi dile getiriyor ve anneliğe duyduğumuz inancı bizlerle paylaşan bir muhataba seslendiğimizi varsayıyoruz.
Çifte standart ve hak arama özgürlüğü
Cumartesi Anneleri’ni veya tutuklu yakınlarını “terörist annesi” diye itip kakan, onları yerlerde sürükleyen aynı devlet görevlilerinin, Diyarbakır Anneleri’ne çiçek götürüp destek sunması, Türkiye’de hak arama özgürlüğü açısından devletin çifte standart uyguladığının açık bir göstergesidir.
Kayıpların yüzleri: İnsan haklarını fotoğraflamak
Kayıp eylemlerini belgeleyen fotoğraflarda her zaman iki fotoğraf iç içedir; her kayıp fotoğrafı bir başka fotoğrafın fotoğrafıdır. Biri kaybın gerçekliğine dair olan, diğeri bu gerçekliğin etkilerinin kurduğu yeni gerçekliği “temellük” ederek kendini gerçek kılan iki farklı dünya, kayıp fotoğraflarında üst üste binmektedir.
Teknik bir not: Bilim yönteminin SETA raporundaki 'uzantıları'
SETA'nın araştırması, sadece doğru öncüllere dayanmadığı veya analiz ilkelerini doğru uygulamadığı için değil, sosyal araştırma etiğinin en temel kuralına aykırı gözüktüğü için de sıkıntılıdır. Doğru bir analiz için önce iyi bir araştırma yapılmış olması gerekir. İyi bir sosyal araştırmacı olmanın ilk koşuluysa, gözlem kümenizin mensuplarını “uzantı” türünden yargılayıcı ve küçük düşürücü sözlerle aşağılamamak ve onlara saygı duymayı becerebilmektir. Sonuçta insan üzerine çalışıyorsunuz, mikroplar veya virüsler üzerine değil!
Kayıplarla beraber yitirdiğimiz nedir?
Tabii ki her kaybın kendi içinde sonsuz bir önem taşıdığı ve onu yitirenler açısından sonsuz bir değere sahip olduğu söylenebilir. Ama zorla kayıplarda karşılaştığımız durum, Jean Amery’nin deyişiyle “dünyaya duyulan itimadın kaybolması” bakımından bambaşka bir önem taşır.
İşkencede direniş ve sorumluluk üzerine
Gücün nasıl baştan çıkarıcı olduğunu görmek ve onu asla küçümsememek gerek. Bu ayartıya kapılmamak içinse işkenceyle ilgili basit kuralı akılda tutmak yeter: İşkencenin ahlaki sorumluluğu, tüm sonuçlarıyla beraber onu yapan ve savunanın üzerindedir, mağdurun değil.
Terörle mücadele: Siyasetin işkence hali
Hukuk düzeninin çizdiği sınırlar güvenlik ihtiyacına yanıt verebiliyor mu? Dokunulmaz kabul edilen insan hakları, anayasanın sağladığı özgürlükler terörle mücadeleyi zaafa uğratan bir bal tuzağı mı? Türkiye’de iktidar bu soruların yanıtını şu şekilde verdi: Gelsin OHAL ilanı, gelsin hukuksuzluklar, gelsin ekonomik kriz ve tabii gelsin seçim iptali.
İşkence: Konuşulamayan gerçek
İşkence, kolluk güçlerinin ses çıkaran, itiraz eden vatandaşla karşılaştığı her durumda değişen süre, yöntem ve şekiller içinde hep varlığını korudu. Bu durumda asıl kaygı duyulması gereken sorunun şu olduğu ortaya çıkıyor: Aslında değişmez bir devlet yöntemi olan işkencenin farklı araç, yöntem ve biçimler içinde ortaya çıkmasını sağlayan nedir?
Ses çıkarmak: Siyasetin acıyla imtihanı
Artık ses çıkarmak veya çığlık atmak, geriye insan olduğumuza dair iz bırakmanın tek yolu haline gelir. Ses çıkarmanın, insanı yüceltmenin farklı siyasal biçimleri üzerinde düşünmek, hepimizin boynun borcu olsun. Çünkü, yapılacak başka bir şey kalmamışsa, sessizlik insanlığa karşı işlenmiş en gerçek suç halini alır.
'Issızlık Cumhuriyeti' ve bozulamayan adalet
Savaş suçuysa savaş suçu, soykırımsa soykırım! Şeyleri bir adla çağırmadığımız müddetçe, onları deneyimlesek ve sonuçlarına katlansak bile anlamlandırmakta güçlük çeker, başkalarına kolay kolay aktaramayız.
Seçim tekrarı mı, tekrar seçimi mi?
Günümüzün meselesi seçimleri demokrasi ile otoriterlik sarkacı arasında salınmaya terk eden siyasal ataleti anlamaktır. Bu ataletin kaynağında seçimlere içkin olan riskleri yönetmek ile seçimlerden kaynaklanan meşruiyet aracılığıyla yönetmek arasındaki gerilimli ilişki bulunur. Bugün açığa çıkan meşruiyet krizi, AKP’nin bu riskleri yönetmede gösterdiği başarısızlıktan ötürü yaşanmaktadır.
Karanlığı görmek: Akademisyenler, doktorlar, gazeteciler…
Füsun Üstel hocaya, TTB mensuplarına kesilen cezalar, eğer gerçekten aydınlık ve açıklık istiyorsak, karanlığı uzak durulacak bir uçurum gibi değil, üzerimize çöken ve kurtulmamız gereken ağır bir yük gibi görmemiz gerektiğini göstermektedir.
Açlık grevi: İnsanlık krizi ve hayatın değeri
Açlık grevindeki eylemciye hayatın yaşanmaya değer olduğundan veya insan olmanın anlamından söz etmenin caydırıcı bir etkisi yoktur. Çünkü o, tam olarak bu itirazın hareket ettiği noktadan, yani hayatı yaşanmaya değer kılmak ve insana hak ettiği önemi vermek gibi ilkelerinden yola çıktığını söyleyecektir.
KHK’lı bir günah keçisi mi?
Görmemiz gereken kesin bir şekilde kaybedildiği açık olan bir seçimi kaybedilmemiş saymanın ve yenilemenin ihtiyaç duyduğu keyfilik için tek makbul gerekçenin KHK’lılar üzerinden sağlanabileceğine duyulan inançtır. Unutulmamalıdır ki cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi KHK’lar aracılığıyla ve KHK’lılara karşı kuruldu. İktidar blokunun rejim krizini çözmek istediğinde, kuruluşta yatan ilkeye geri dönmek istemesi ve KHK’lıların oy hakkını tartışmaya açması da siyasi anlamını bu zeminde bulmaktadır.
Mültecilerin ahlaki ekonomisi
Mülteci sadece yurdundan uzak olan veya yurttaş olmayan kişi değildir, münhasıran “yurttaş karşıtı” biçiminde de tarif edilmiş biridir. Yurtseverliğin mülteci figürüyle rezonansa girdiği bu bağlamda, yabancı ya tekinsiz bir konuk ya da taşınması gereken ağır bir yük muamelesi görür.
'Bizde ırkçılık yoktur'
Irkçılık, tesis edilmiş her siyasal topluluk için bir risk veya eğilim olarak vardır. “Bizde ırkçılık olmaz” demekse, ahlaki üstünlüğü kendi soyunda mutlaklaştırmak anlamında, ırkçılığın ilk ve şaşmaz koşulunu oluşturur.
Bir yurtsuzluk sembolü: Kızıl elma
Kızıl elma, yurtseverlik, yayılmacılık ve militarizm arasındaki karmaşık ve çatışmalı ilişkinin sembolik düzeydeki ifadesini temsil eder. Onun varılacak bir menzil veya yaşanacak bir yerden çok bir “istikamet” olması da bu bakımdan bir anlam taşır.
Müslümanın yurdu ne yana düşer?
Türkiye’de ana akım İslamcı hareketlerin, küresel İslamcı akımlarla olan etkileşiminde, İstanbul’un İslam'ın merkezi ve Türklerin İslam’ın kılıcı olduğu yönündeki iddia, hep merkezi bir gerilim unsuru olagelmiştir. Durumu bu açıdan ele aldığımızda, İslamcılığın Türkiye’deki ana meselesinin, her zaman kendi etnik-merkezci konumunu ve öncülük iddialarını diğer Müslümanlara kabul ettirme etrafında şekillendiğini söyleyebiliriz.
Yurtseverlik: Koşullu ve kısıtlı bir erdem
Bugünün yerli ve milli ideolojisi yabancı figürünün gayrimüslim, düşman figürününse Türk olmayan ile özdeşleştirildiği bir siyaseti hâkim kılmıştır. Bu yüzden, yurtseverliğin yeni bağlamı, artık milliyetçilikle zıtlık içinde yapılan bir iktidar eleştirisinden ötesini görmeyi gerektirmektedir.
Sandıktaki hayalet ve seçim bıkkınlığı üzerine
Adına ister “cumhur” deyin ister “millet”, genel iradeyi veya yararı belirleyen karar odağının sadece oylama süreçlerinde bir görünüm veya varlık kazanabileceği gerçeğine itiraz edilemez. Buna rağmen, seçim hikayelerinin biraz da hayalet öykülerini andırdığını söylemekten kendimi alamıyorum. Çünkü hayaletler de varlığını, tıpkı halk iradesi gibi, mekanda kapladıkları yere göre değil, gerçek dünya üzerinde bıraktıkları etkilere borçludur.
Kemalizm İslamofobik midir?
“Kemalizm İslamofobik’tir” önermesinin bir ucu, yaşam tarzı kaygılarıyla gündelik ilişkilerini düzenleyen bireylere, diğer ucuysa Türkiye’yi bir ulus devlet olarak inşa eden söylemler ve uygulamalar bütününe çıkar. Kısacası, kısa bir süre öncesine kadar resmi ideoloji muamelesi gören bir öğretinin tüm tarihsel tezahürleri ve ilişkileriyle ilgili bir bağlama da yerleşmiş olursunuz.
Kimlik mücadeleleri ve politik fobi eleştirisi
Kabul görme arzusunun temelinde, bir gruba ait olmakla elde edilen bazı özelliklerin, insanların benlik ve onur algıları açısından vazgeçilmez önemde olması yatar. İşte bu aşamada bir kimliğin tanınması için verilen mücadele ile her insanın eşit saygı ve değer görme hakkı arasındaki bağ çok belirgin şekilde açığa çıkar.
Erdoğanofobi: Beceriksiz bir adlandırma girişimi
Türkiye’de milleti devlete, devleti meclise, meclisi AKP’ye, AKP’yi de Erdoğan’a indirgeyen eşdeğerlik zincirinin aynısı, ümmeti Türk milletine indirgeyen bir ara kanıt yoluyla İslam topluluğunu Erdoğan figürüne indirgemek için de kullanılıyor. Erdoğan karşıtlığını İslamofobi olarak adlandırmak da bu sayede mümkün hale geliyor.
Bir kıyaslama: İslamofobi ve antisemitizm
İslamofobi, belli bir Avrupalılık ve Avrupalı ol(a)mama karşıtlığına dayalı olarak tesis edilmiş bütün iktidar dillerinin tabi olduğu ortak grameri kullanır. Amerika’nın yerlisi, Afrika’dan taşınan siyah köle, modern Yahudi gibi figürlerle olan aile benzerliklerini görmek, onun genel bir iktidar eleştirisinin mantığı dışında kullanıldığı durumlarda nasıl bir hal alacağını kavramak açısından belirleyici olacaktır.
İslamofobi: Aynı oyun, ayrı kurallar
İslam zaten belli, yanına da “fobi” gelince sanki anlam kendiliğinden ortaya çıkıyormuş gibi bir varsayım var. Böyle bakılınca, İslam ile olumsuz bir bağ kuran veya dine hayır diyen her şeyi kolaylıkla İslamofobi torbasına atabiliyorsunuz. Gazete köşelerini dolduran ciddiyetsiz ve sığ İslamofobi eleştirilerinin sayısındaki artış, bu eğilimin ne kadar yaygın olduğunu açıkça ortaya koyuyor.
Belirsiz düşman kimdir, nasıl öldürülür?
Urla’daki dolmuşçular arasındaki kavgalar, Tarlabaşı’nda farklı gruplar arasındaki hâkimiyet mücadelesi, Çanakkale’de halkın inşaat işçilerini bir binada kıstırması, Beypazarı’da bir ilçenin topluca mevsimlik işçi çadırlarının üstüne yürümesi türünden olaylar buna örnek olarak gösterilebilir. Bu olaylar yerli halkın Kürtlerin aksanından, şivesinden, yüksek sesle konuşmasından, kılık kıyafetinden duyduğu rahatsızlığın, nasıl hedef büyütüp toplu bir arınma ve kurban ayinine dönüşebildiğini de açıkça gösteriyor.
Bu kaza hiç olmayabilir miydi?
Siyasi geçmişimize bakınca, tüm tarih sanki bir zincirleme kazanın eseriymiş gibi görünüyor. Her kaza, bir önceki kazanın doğru ve yeterli tahlil edilmemesinden doğmuş, önceki bir kaza daha sonrakinin nedeni olmuş...
Kitlesel protesto: Sarı Yeleklileri nasıl anlamalı?
Sokak dili evrensel bir iletişim aracı olup, esasen bedensel performansa dayalı olmasıyla ayırt edilir. Bu ayrım, kitle hareketlerinin bulaşma veya tetikleme gibi mekanizmalar aracılığıyla bir “dalga” niteliği kazanabilmesinin en temel sebebini oluşturur. Bir toplumda ortaya çıkmış kitle hareketleri, etkilerini başka yer veya zamanda var olan toplumlara aktarmak suretiyle kendini aşan dalgaların parçası haline gelebilmektedir.
Rabia: Siyasal bir simgenin başarısızlığı
Rabia, küresel iktidar mücadelesindeki takımlar arasına girmek için göreve koşulmuş bir semboldü. Oysa dünya ligine çıkamayan AKP, halen yerli ve mahalli ligde top koşturmaya devam ediyor.
AKP’nin estetik başarısızlığı ve ahlaki mizaç sorunu
Her toplumun kültürel üretimi, etik ve estetik değerler arasında kurulan denge yoluyla şekillendirilir. Ahlaki mizaç derken kastettiğim şey, bu dengenin estetik aleyhine bozulmasıyla ortaya çıkan değer yozlaşmasıdır. Bozulmanın arkasında insanları sadece ahlaki bağlar yoluyla bir arada tutabileceğine duyulan güven ve gerçekten yaşanmaya değer bir hayatın estetik değerlere duyduğu ihtiyacı görmezden gelmek yatıyor.
'Şehit Menderes' ile 'rahmetli Özal' arasında
Günümüzde siyasi iktidarı elinde bulunduran AKP, kendini bir yandan Menderesçi millet ve halk zıtlığının, diğer yandan Özalcı teknik ve özerk “prensler yönetiminin” mirasçısı olarak görmektedir. AKP’nin popülizm ile olan imtihanının sonucu, “şehit Menderes” ile “rahmetli Özal” söylemleri arasında sıkışmış parti siyasetinin yarattığı problemleri çözebilme kapasitesi tarafından belirlenecek.
Demokratik yapılar çözülürken Türkiye
Seçkinlere karşı demokratik iktidarın gerçek sahibi olarak sunulan halk, Türkiye’de sağın eğilimlerine uygun olarak “millet” veya “milli irade” şeklinde tanımlanmıştır. Halk adına, halk için yönetecek ve halkın diliyle konuşacak güçlü lider olarak ise yerine göre “reis”, “uzun adam” veya benzeri sıfatlarla tarif edilen Erdoğan’ın ismi öne çıkmıştır.
Rektörün gösterdiği: Lider mi takipçi mi?
Rektörün ifadesine göre, kendisi güya ülkenin içinde bulunduğu koşullarda lidere itaatin önemini vurgulamanın ötesinde bir maksat gütmüyormuş. Buna rağmen, kötü niyetli insanların Erdoğan’ı ve üniversitesini yıpratmak için kolları sıvadığını görünce, daha çok zarara sebep olmamak için istifa etmiş. Belli ki, kendini Müslümanlar için farz olan cihat görevinin heyecanına kaptırmış bir “nefer takipçi” gibi lanse etmek istiyor.
Oy pazara düşerse
Yakacak kömürü olmayan insan, çevre kirliliğinin yaratacağı felaketler için endişelenmekten önce, çok başka şeyleri hesaba katmak durumundadır. Aynı şey makarna için oy veren insanlar için de geçerlidir. Emekçileri ve yoksulları, “makarnacı” diye hor görmeden önce, onları oy hakkına bu kadar yabancılaştıran nedenler üzerinde durmak daha adil olur.
İttifak siyaseti ve hoşnutsuzlukları
İttifakın kırılgan yanını, devleti yeniden inşa eden yerli ve milli anlayışının içeriğinin ne olduğu hususu oluşturuyor. AKP, yerli ve milli olmanın anlamını, farklı ve değerleri birbiriyle çatışan kesimlerden oy toplama beklentisiyle kasten belirsiz bırakmaktadır. Erdoğan, büyükşehirlerde MHP’lilerin oyuna duyduğu ihtiyacı, kayyumların hizmetiyle kazanacağına inandığı oylarla uzlaştırabilecek bir stratejik muğlaklık siyaseti izlemektedir.
Af dilemesi gerekenler af ilan edemez!
Af önerisinde çiçeği burnunda başkanlık sistemi için temiz bir sayfa açmak ve toplumsal barışı yeniden tesis etmek gibi gerekçeler zikrediliyor. Böylelikle mesele devletin ceza politikasının bir unsuru olmanın ötesine, yüksek bir moral davranış olma seviyesine çıkarılıyor. İşte, af dilemesi gerekenler affedemez görüşünün anlam kazanmaya başladığı yeri de burası oluşturuyor.
Muhafazakâr demokrasi aslında neydi?
AKP, taşıdığı ideolojik “işlevleri” sistemin koyduğu kurallara uyarlamada büyük bir maharet sergiledi. Milli Görüş hareketinin içinden bir oy makinesi olarak çıktı. Kendisi dönüştü ve dönüştükçe sistemi de kendi siyasi tarzının gereklerine uygun bir şekilde dönüştürdü. Bugünkü otoriter süreçlerin yapılabilirlik koşullarını elde ettiği seçim başarılarıyla inşa etti.
Stratejik muğlaklık: AKP ideolojisinin evrimi
Aslında muğlaklık, bir açıdan siyasetin “fıtratında” var olan bir şeydir. Eldeki imkanlar kullanıldığında, başta hedeflenen sonuca götüreceği kesin olan hiçbir yol yoktur. Geleceğin belirsiz olması, siyasetçilere her zaman için beklenmedik olayların yaratıcılığına güven duymayı öğretir. Bundan dolayı, her siyasi konjonktür, bazen tezat da teşkil edebilecek, birden fazla ihtimali bağrında taşır. Stratejik muğlaklık, AKP için bir yandan hem o hem bu olmayı, diğer yandan ne o ne bu olmayı işine geldiği şekilde savunmayı mümkün kılmıştır.
Emanetçi başbakan olmanın önemi
Türk usulü başkanlık tartışmasında kendini sürekli tekrar eden bu modelin mekanizması yaklaşık olarak şöyle betimleyebiliriz. İlk önce güçlü ve özerk bir başbakanlık pratiğinden geçen siyasi lider, belli bir aşamada cumhurbaşkanı seçilir. Artık cumhurbaşkanı olan eski başbakan, bir süre sonra başkanlık sistemine geçişin gerekliliğini ve yararlarını tartışmaya açar. Başkanlık tartışmasının yumuşak karnı, halef olarak belirlenecek başbakanın tutumudur. Bu yüzden, başkan olmak isteyen cumhurbaşkanının en zorlu meselesini, halef olacak başbakanın tayini oluşturur.
Yıkıcı iyimserlik
Yıkıcı iyimserlik, beklentilerin boşa çıkmasıyla yaşanan bir hayal kırıklığından çok daha fazlasını anlatır. Sadece bu olsaydı, taktik veya stratejik değişiklikler, iyimserlik eğilimini tekrar ayakları üzerine oturtmak için elverirdi. Oysa seçim sonuçlarının yaşattığı derin sarsıntı, durumun böyle olmadığını açıkça gösteriyor. İyimserlik, bizi iyimser olmaya sevk eden gayenin kendisi, varılmak istenen sonucun önüne bir engel olarak dikildiğinde yıkıcı olur.
Siyasetin ikili sarmalı
Öncelikle, tek parti dönemine özgü parti ile devlet bütünleşmesi türünden bazı patolojilerin bugün farklı biçimler içinde nasıl yeniden üretilebildiğini anlamamız gerekmektedir. Sonra “çok partili hayatın” farklı evreleri ve bunlara denk düşen mantıklar arasındaki geçişlerin demokrasi üzerindeki etkisine daha fazla önem verilmesi gerekmektedir. Parti sistemlerinin iktidarı paylaştırma ve kullanma biçimlerinin gösterdiği süreklilik ve değişim, ancak siyasi hayatı çevreleyen bu “ikili sarmalın” toplam etkisini gözettiğimizde tüm boyutlarıyla görünür olabilecektir.
Aşırı 'hâkim parti sistemi': Parçalanmadan kutuplaşmaya
Erdoğan tarafından “ustalık dönemi” olarak adlandırılan evrede, siyasi rekabetin koşulları giderek sertleşmeye, muhalefet ve protesto kriminalize edilmeye başlanmıştır. Siyasi iktidarın rekabet ve çoğulculuğu mümkün kılan özgürlükler üzerindeki denetimi bu yoldan artmış ve rejim nispeten otoriter bir karakter kazanmıştır. Belki de, bu otoriter eğilimini belirginleştirecek bir “aşırı” sıfatını, “hâkim parti sistemi” başlığının önüne getirmek, günümüz parti sistemini anlatmak açısından en uygun yoldur.
Cumhurbaşkanının iki şapkası
Cumhurbaşkanı, biri parti mensubu olarak yapıp ettikleriyle, diğeri yürütmenin başı ve devletin manevi kişiliğinin temsilcisi olmasıyla ilişkili olan iki karşıt konumu aynı anda işgal etmektedir. Henüz bu konumların cumhurbaşkanının davranış ve sözlerine uygulanabilecek objektif kriterlerle ayırt edilmesini sağlayacak bir düzenleme yapılmış değil. Böylelikle, “partili cumhurbaşkanı” statüsü kendi içinde çelişkili hale geliyor...
Oy vermek demokrasinin iman etme biçimidir
Artık siyasal ajitasyon, oy vermeyi kılınacak namazların sevabını belirleyecek bir iman davranışıyla eş tutan demagojilere açık hale gelmiş durumda. Tüm bu gelişmeler bizi seçimlerin kazandığı bu yeni vasfa eleştirel bir bakışla yaklaşmaya yöneltiyor. Siyasal seçimleri, ait olduğu yere, yani dünyevi kullanım alanına tekrar iade etmemiz lazım.
Özgürlükçü bir laiklik için
Kendinden ayırmaya, mesafe koymaya çabaladığın şeye dönüşmek elbette derin bir bunalımın göstergesidir. Bu bunalım Türkiye’deki kurumsal ifadesini Diyanet İşleri Başkanlığı’nın varlığında bulur. Bu kurum, Kemalist çevrelerce “zararlı” veya “gerici” din anlayışlarının denetim altında tutulması, dindar çevrelerce “sapkın” veya “zındık” anlayışların önüne geçilmesi açısından yararlı bulunur. Birbiriyle çatışan bu iki anlayışın, böyle bir bunalım kavşağında buluşabilmesi, sadece sözünü ettiğim bu indirgeme göz önünde bulundurulduğunda anlaşılabilir.
Cezasızlık: Bir sistem sorunu
Geçmişte işkencede öldürülmüş bir öğrencinin, diyelim Birtan Altunbaş’ın hesabının adalet tarafından mutlaka sorulacağını söylerler. Bir insan hakları savunucusunun, diyelim Tahir Elçi’nin kameraların önünde katledileceğinden sanki habersizmiş rolü oynarlar. Sürgünde ölmüş bir sanatçının, diyelim Ahmet Kaya’nın mezarında duaya açtıkları elleriyle vicdan pozları keserler. Lakin tüm bu öğrenilmiş sözlerin, rollerin, pozların arkasındaki gerçek buz gibi açık ve ortadadır. Failler ne kovuşturulmuş ne de cezalandırılmıştır, bilakis maddi ve manevi, her açıdan ödüllendirilmiştir.
Tarz-ı hayat siyasetini anlamak
Hukuki ahlakçılığın baskıcı etkilerini hayatın her alanında hissediyoruz. Bu etkileri “açık giyimli” bir kadın veya Ramazan’da oruç tutmayan bir insan örnekleriyle somutlaştırabiliriz. Çoğunluğun bu insanlardan temel beklentisi “ahlaki” değerlere saygı göstermeleri ve kışkırtıcı olmamaları yönündedir. Ancak kapsamı ve ölçüsü belirsiz olan bu beklenti sıklıkla çoğunluğun galeyana gelmesini açıklayan bir bahane olarak ileri sürülür.
Vesayetçilik ve çoğunlukçuluk kıskacındaki insan hakları
“Mevzubahis olan vatansa gerisi teferruattır.” Bu cümleyi, yerli ve milli türden bir nihilizmin kurucu ilkesi olarak okumak da mümkün. Çünkü nihilizm, tüm değerlerin değersizleşmesini anlatır. Türkiye’de nihilizm süreci yerli ve milli değerler adına, insanlık değerleri hakkında kuşku yayarak hayata geçirilir. Sanki bu ülkede yaşayanlar, öncelikle insan değilmiş ve bu değerlerden hiç pay almamış gibi, insanlık değerleri şeref ve şerefsizliği ayırt etmenin ölçütü olmaktan çıkarılır.
Belleği şiddet inşa eder
Şiddet yoluyla insanların zihninde açılan yaralar, sanki bir tür zihinsel mutasyona yol açıyor ve sonraki kuşaklara devrediliyor. İnsan bellekleri, doğrudan kendilerinin deneyimlemediği, aktarılan bir şiddetin bıraktığı sızıyla şekilleniyor.
Yerinden edilen Kürt sorunu
Zorla göç, Kürt sorununu deteritoryalize ederek ülke sathında etkisi hissedilen bir mesele haline getirdi. Bundan sonra Kürt meselesi, devlet aklı tarafından sadece Türkiye’den toprak koparmaya dönük sorun olarak değil, bir bütün olarak toplumu yönetebilme kapasitesiyle ilgili bir mesele olarak görülmeye başlandı.
İşkence: Egemen karşısında insan
12 Eylül söz konusu olduğunda işkence, “devlet otoritesi ve varlığını” sağlamak amacıyla yaygın ve sistematik bir şekilde uygulanmıştır. Şiddet, insan doğasını dönüştürmenin, onları sadık vatandaşlar olarak yeniden yaratmanın aracı olarak uygulanmıştır. O halde, işkence 12 Eylül için özdür ve onun temel yönetme biçimidir. İşte 12 Eylül’ü sadece insanlığa karşı işlenmiş suçlarla bir arada ele aldığımızda gerçek anlamını kavrayabiliriz.
Haklar şiddete karşı
İhlalin olduğu yerde mutlaka savunu da olacaktır. Savunu hakkın gerçek değerini açığa çıkarır ve onu tamamlar. Esasen hakkın savunulmaya olan ihtiyacı, insanın suya ve havaya olan ihtiyacından farksızdır. Çünkü biz bir hakkın somut anlamını, ancak onun içeriğini ihlal eden şiddetin özürleriyle mücadele içinde kavrayabiliriz.
İnsan haklarını savunmak
Herkesin bir diğerinin hakkına duyarlı olduğu bir “insan hakları uygarlığında” yaşasaydık, savunuculuk gibi özel bir uğraşa gerek kalmayacaktı. O halde, çoğunluk ile belirlenen milli iradenin duyarsızlığını, savunuculuğu gerekli kılan etmenler arasında saymak yanlış olmaz. Çoğunluğun bazı durumlarda ihlalleri mecburi, düpedüz yararlı bulmasından ötürü, o topluluğun içinden çıkmış, ama onların dar çıkarlarının ötesine geçmiş savunucuların varlığı paha biçilmez bir değer kazanır.
Beka koşullarında siyaset
Beka siyasetinin, Türkiye siyasetinde, monarşik ilkeye demokratik ilkeden daha çok güç kazandırdığı bana çok açık görünüyor. Bununla egemenliğin soydan aktarıldığı bir devlet biçimine geçmek üzere olduğumuzu söylemek istemiyorum. Aksine beka söyleminin asıl başarısı, cumhuriyete özgü kurumların ve organların varlığına rağmen, iktidarın monarşik bir kullanımını mümkün kılan mekanizmaları işletebilme becerisinden ileri geliyor.
KHK'lı olmanın hakkını vermek
KHK'lı olma deneyiminin hakkını vermek, insanların KHK'lı olmama hakkını temel bir siyasi talep olarak geliştirmekle mümkün. Bu talep, haksızlıkları giderecek bütünlüklü bir sosyal ve siyasal hak mücadelesi paketinin ana ilkesi olarak belirlenmelidir. Sadece o zaman bu deneyimin hakkını vermek mümkün olacak ve kişisel hikayelerimiz de sesini ve değerini bulacaktır.
‘Terörist’ modern siyasetin korkuluğudur
Terör, ilk başta insan doğasını devlet eliyle değiştirmenin bir aracı olarak benimsenmişti. Açık alanlarda, bizzat devlet tarafından uygulanan öldürme eyleminin kolektif duygu rejiminde yarattığı etkiye verilen isimdi. Daha sonraları duyguların siyasal yönetimdeki bu olanaktan, hem devlet erkanı hem devlet karşıtları yararlanmak istemiştir.
Direnişin sıfır noktası
“Sıfır noktası” her şeyin tükendiği yer değildir sadece. Yeni olan her şeyde işe sıfırdan başlamak esastır. Dönemin ruhuna özgü direniş pratikleri bu mantık içinden yeniden inşa edilebilir. Bunun için usta avcılarla ilgili anlatılan hikâyelere kulak kabartmakta yarar var.
Alevlerin ucundaki nilüfer
Bu eylemi yapan insanların nihai amacı kendini öldürmek, yani intihar etmek değildir. Eğer böyle olsaydı pekâlâ, bu işi gizli saklı da yapmaları mümkün olabilirdi. Söz konusu eylemle asıl başarılmak istenen kamusal bellekte yaşayacak kalıcı bir imge yaratmaktır. Böylelikle ilk adımı kendini öldürmek olan bu eylem, son adımda bir protesto davranışına dönüşür
Şehitlik makamındaki hakikat
Şehitlik insan varlığının en uç düzeyde araçsallaştırılmasıyla ilgili bir siyaset unsurudur. Bu siyaset, insan bedenlerinin ve bu bedenlerden oluşan halk topluluklarının imhasıyla ilgili bir ölüm siyasetidir.
Rüya âlemindeki devlet
Devletlû tarihçilere bakacak olursak bu hükümdar tipi görev aşkıyla yanıp tutuşan biridir. Güya halk rahat uyusun diye, o nöbet tutmayı seçmiştir.
Devletle sırdaş olmamak
Midas'ın efsanesinde ciddiye alınması gereken bir paradoks var. Son tahlilde hikâyede dile gelen sır saklamanın imkânsızlığıdır. Bu paradoks, devlet sırrının ne menem bir şey olduğunu anlamanın kapısını aralıyor.
Komploya inanma, komplosuz kalma
Günümüz Türkiye’sinde komplo teorilerine duyulan açlığın nedeni Türkiye’nin yaşadığı “siyasi temsil krizinde” aranmalıdır. Kriz, esasen tek siyasi meşruiyet ölçütünün seçim olarak belirlenmesinden kaynaklanmaktadır.
Siyasette sadizm üzerine
Mevcut belirsizlik ortamında insanlarla eğlenmeye doyamayan tüm “şakacı” zulüm teknisyenlerine şu tavsiye olunur: Daha çok Sade okuyun. Bugün siyaset veya adı her neyse, yaptığınız işlerin başkalarının haklarına karşı işlenen suçlara ortak olmak dışında bir anlamı olmadığını göreceksiniz. Devam mı etmek istiyorsunuz? O halde daha çok çabalayın, daha çok suç işleyin. Mutlaka takdir görecektir.
Direniş menekşe kokar
Kuvvet kullanımı olarak güç, belli bir anda gerçekleşir. Bu yüzden efendilik uğraşı hep sürate ihtiyaç duyar. Oysa adalet belli bir süre ister. Hatta adalet için uzun süren bir sabırdır dense yeridir.
Bir vatandaşın arabı
Artık milyonlarca Türkiye arabı var. İnanın her biri başka bir Türkiye’nin arabı. Boş verin atasözü görünümündeki o sahte bilgeliğin arkasından koşmayı. Sadece dikkatle bakın o insanların yüzlerine.
Irkçılar şamata yapar
Türkiye’de siyasal çatışmanın boyutları derinleştikçe, “kavgada olsa söylenmez” dediğimiz sözlerin kullanımında ciddi bir artış oluyor. Felaketler için biçimsel, törensel dayanışma jestleri veya sözleri bile bazen bir tarafa itilebiliyor. O zaman, “bırakalım gebersinler” önerisi, sanki siyasi bir fikirmiş gibi, sanki özel bir duyarlılıkla çıkarılmış bir sesmiş gibi arzı endam edebiliyor.
Bir Türk'ü nereden tanırsınız?
Yerlilik, yerel topluluğu temsil edebilecek siyasal kimlik biçimlerinden sadece biri olarak görülmelidir. Topluluğun güçlerinin yabancılara karşı harekete geçirilmesi yoluyla ortaya çıkan bir sonuçtur yerlilik.
Adaletin bağrındaki boşluk
Yalnızlığın sınırlarının, belki de en koyu çizgilerle vurgulandığı bir deneyim söz konusudur burada. En fenası da sınırlanmış olma bilincini takip edecek olan güçsüzlük yahut yoksunluk hissidir. Bilirsiniz siz de bu hissin sonuçlarını...
Türkiye’nin kötülük sorunu
Türkiye’de kötülüğün nasıl üretildiğini, kullanıldığını ve yayıldığını anlamak için dindarın masumiyetini esas alan bir başlangıç noktası değil ihtiyaç duyduğumuz. Kötülük, günahın baştan çıkartıcılığıyla değil, siyasal olarak birikmiş hıncın, farklı olana, itiraz edene veya kendine uymayana yönelttiği saldırganlıkla karakterize ediliyor.
Korku ikliminde insan olmak
Herkes bilir ki, mesele bir veya beş kişiyi asmak değildir. Bin beş yüz kişi veya yüz elli bin kişiyi ihraç etmek veya birkaç yüz barış akademisyeninden “medeni ölüler” yaratmak da değildir. Asıl mesele bu uygulamaların timsali olduğu şeyi anlamaktadır.