Yap-işlet-devret: Hep şirketler kazanıyor
1915 Çanakkale Köprüsü’nün geçen hafta açılmasıyla yeniden gündeme gelen yap–işlet–devret modelinde devletin verdiği yolcu garantileri ve yüksek geçiş ücretleri tartışılmaya devam ediyor.
DUVAR - Türkiye genelinde neredeyse artık tüm yol, hastane, tünel ve köprü gibi projeler özel ve kamu ortaklığıyla yürütülen yap–işlet–devret (YİD) modeliyle hayata geçiyor. En basit tabiriyle bu model, müteahhit firmanın bir kamu projesini hayata geçirmesi ve belli bir süre işleterek bedelini tahsil etmesi ve daha sonra devlete devretmesi olarak biliniyor. İktidarın vazgeçilmezi haline gelen bu model kapsamında projelere devletin verdiği yolcu garantileri tartışması sürüyor. Yollara, köprülere gelen zamlar da yurttaşın belini büküyor. 1915 Çanakkale Köprüsü’nün geçen hafta araç geçişlerine açılmasıyla bu model tekrar gündeme geldi.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın otomobillerin köprüden geçiş bedeli için "200 liracık, Pahalı mı?" diye sorması gündem yaratırken bir yandan da projeye verilen araç başı 15 euro + KDV ücret üzerinden günlük 45 bin araç geçiş garantisi tartışılıyor. Günde 45 bin araç geçmezse ne oluyor? Farkı devlet ödüyor, kur farkını da hazine kapatıyor, yani bu projelerde hep şirketler kazanıyor.
Gazete Duvar, yap–işlet–devret modeliyle yapılan 5 projeyi ve maliyetlerini derledi:
OSMANGAZİ KÖPRÜSÜ
Yap-işlet-devret modeli ile yapıldı. 384 kilometre otoyol, 42 kilometre bağlantı yolu olmak üzere toplam 426 kilometre uzunluğundaki İstanbul-İzmir Otoyolu’nun en önemli kesimini oluşturuyor. Dilovası ile Hersek Burnu arasında inşa edilen ve İzmit Körfezi’nin iki yakasını bağlayan köprü toplam 2 bin 682 metre uzunluğunda. Köprü 1 Temmuz 2016 tarihinde tamamlanarak hizmete açıldı.
Köprünün otomobil geçiş ücreti şu an 184,50 TL. Ancak günlük 40 bin araç geçiş garantisi verilen bu köprüye 2016 yılında araç başına 35 dolar + KDV bedel verildiği belirtilmişti. Aradaki kur farkını da hazine ödüyor. Köprü 2035 yılında devlete geçecek.