CHP’nin İzmir raporu: Fay kanunu teklifi bir an önce kanunlaştırılmalı

ANKARA - İzmir´de yaşanan depremin ardından, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun talimatıyla görevlendirilen TBMM Grup Başkanvekili Özgür Özel, CHP Genel Sekreteri Selin Sayek Böke, Genel Başkan Yardımcıları Seyit Torun, Ali Öztunç ve Ahmet Akın’dan oluşan heyet, bölgede yaptıkları incelemelerin ardından rapor hazırladı.
Raporda, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın verilerine dayanarak 114 can kaybının yaşandığı depremde 34 bin 72 binada tespit yapıldığı, bu binalardan 231'nin acil, ağır hasarlı ve yıkılan bina, 25'inin orta hasarlı bina, bin 834'ünün ise az hasarlı bina olduğu bilgisine yer verildi. Ayrıca Menemen ilçesinde daha önce erozyon nedeniyle çöken 20 hanede deprem ile birlikte zemin kaymasının meydana geldiği ifade edildi.

'BİR KİRA BİR YUVA' KAMPANYASI İLE İKİ BİNİN ÜZERİNDE AİLEYE 5 AYLIK KİRA

İzmir’de yaşanan depremin ardından CHP’li belediyelerden çok sayıda destek ve yardım geldiğine dikkat çekilen raporda, İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından başlatılan “Bir Kira Bir Yuva” kampanyası kapsamında yapılan yardımın, ilk 24 saatlik süreçte 10 milyon 770 bin TL’ye ulaştığına vurgu yapıldı. Toplanan yardımla bin 100 ailenin 5 aylık kirasının ödenebilir duruma geldiği ifade edilen raporda, “Raporumuzun kaleme alındığı 5 Kasım günü itibarıyla ise 20 milyon 75 bin TL toplanmış, bu rakam ile iki binin üzerinde aileye 5 aylık kirası ödenebilir seviyeye ulaşılmıştır. Ayrıca, Halkın Bakkalı'ndan alınan erzak destekleri 13 milyon TL’ye yaklaşmıştır” denildi.

RIZA BEY APARTMANI 1975 TARİHLİ DEPREM YÖNETMELİĞİNE GÖRE İNŞA EDİLDİ

İzmir depreminde çok sayıda kişinin hayatını kaybettiği Rıza Bey Apartmanı'na ilişkin Bayraklı Belediyesi tarafından düzenlenen 25 Nisan 2012 tarihli rapora dikkat çekilen CHP raporunda, apartman için zemin+8 kat olarak 1993 yılında ruhsat verildiği kaydedildi. Söz konusu apartmanın 1975 tarihli deprem yönetmeliğine göre inşa edildiğine dikkat çekilen raporda, “Sıklaştırma bölgelerinde sıklaştırma olmadığı, zemin katta dükkânlar ve ağır çıkmalar olduğu, bu ağır çıkmaların bina için risk teşkil ettiği, 2005 yılındaki deprem sonrasında kolon giriş bağlantı noktalarında oluşan çatlakların epoksiyle tamir edildiği tespit edildi. Ayrıca merdiven boşluğunda tesisattan kaynaklanan rutubetlenme olduğu, beton sınıfı C15 ile C17 arasındaki seviyede olduğu, beton kalitesinin düşük olduğu, düz demir kullanıldığı, etriye aralıklarının düzensiz ve kolon kiriş bağlantılarında etriye sıklaştırılmasının yapılmamasının deprem riski açısından önemli olduğu anlaşıldı. Raporda, binanın temel alanının bulunduğu bölgede zemin etüdü yapılması gerektiği, zeminsel sıkıntı varsa bu sıkıntının ortadan kaldırılması gerektiği, zemin etüt raporu hazırlandıktan sonra 2007 deprem yönetmeliğine göre performans analizinin yapılmasının bina için iyi olacağı da önerildi” bilgilerine yer verildi.

DOĞANLAR APARTMANI İÇİN 'ÖNLEM ALIN' RAPORU VERİLMİŞ

Depremde yıkılan Doğanlar Apartmanı hakkında da Bayraklı Belediyesi Deprem Etüt Merkezi tarafından düzenlenen 27 Şubat 2018 tarihli raporda ise şu ifadelere yer verildiği kaydedildi:
“1990 yılında 1975 tarihli deprem yönetmeliğine göre inşa edilen binada, depremler ve zemindeki sıvılaşmadan kaynaklı olarak zemin kattaki dükkanlarda kapı sıkışması ve deformasyon olduğu; dükkan zeminlerinde bombeleşmeler, birinci kat balkonlarında gözle görülecek seviyede sehim, ayrılma ve deformasyon, iki bina arasındaki deprem dilatasyon derzinde deformasyon, kopma, dökülmeler, dış cephede sıva çatlağı ve dökülmeler olduğu tespit edilmiştir. Raporda, yapı güvenliğinin tehlikede olduğunun düşünüldüğü bina için, 2007 deprem yönetmeliğine göre belirlenen risklerin yapı açısından tehlikeli bir durum olup olmadığının tespiti için performans analizinin ve zemin etüt çalışmasının yapılması gerektiği tavsiye edildi.”

İKİ BİNANIN YIKIMINDA BAKANLIĞIN İHMALİ VAR

Raporda, Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’un Bayraklı’daki Rıza Bey ve Doğanlar apartmanlarına ilişkin herhangi bir riskli bina başvurusu yapılmadığına ilişkin açıklamasına da yer verilerek,
“Söz konusu Rıza Bey, Doğanlar ve Karagül apartmanları hakkında Bayraklı Belediyesi Deprem Etüt Merkezi tarafından hazırlanan raporlarda, bu binaların çürük oldukları, güçlendirilmeleri gerektiği yönünde görüş bildirilmiştir. Söz konusu binaların zemin yapısındaki sorunlara da işaret edilmiştir. Bu binaların riski yapı statüsüne kavuşabilmeleri için illa ki yurttaşlar tarafından bir başvuru yapılmasını beklemek ihmalleri ortaya koymaktadır. Uygulamada, yapı denetimin özelleştirilmiş olması da denetimsizliğin boyutunu arttırmaktadır. Son yıllarda sık sık deprem yaşayan İzmir’de, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca re’sen araştırma yapılmamış olması, önleyici tedbirlere başvurulmaması ihmaldir” denildi.

KAMU İMAR BARIŞI KAPSAMINDA AFET DENETİM VE TEDBİR GÖREVLERİNİ ERTELİYOR

İzmir depremi ile imar barışı arasında ilişki bulunduğuna dikkat çekilerek, İzmir’in imar barışından faydalanan ilk 5 kent arasında olduğu ifade edilen raporda,  “İzmir’de 672 bin 211 bağımsız birim imar barışından faydalanmıştır. İmar barışından en fazla faydalanan 5 İl sırasıyla İstanbul, İzmir, Ankara, Antalya, Muğla’dır. İmar barışından İstanbul’da 1 milyon 87 bin 963 bağımsız birim, İzmir’de 672 bin 211 bağımsız birim, Ankara’da 361 bin 85 bağımsız birim, Antalya’da 349 bin 375 bağımsız birim, Muğla’da 303 bin 249 bağımsız birim faydalanmıştır. Mevzuata göre, imar barışı kapsamında yapı kayıt belgesi verilen yapılarda, afete karşı dayanıklı olmadığı konusunda bir inceleme yapılmamakta, imar barışından faydalanan yapı sahibinin beyanları esas alınarak kayıt altına alma işlemi yapılmaktadır” ifadelerine yer verildi.

11 MADDELİK ÇÖZÜM ÖNERİSİ: FAY KANUNU TEKLİFİ BİR AN ÖNCE KANUNLAŞTIRILMALIDIR

CHP, hazırladığı raporda İzmir depremine dönük yaşanan sorunlara ilişkin çözüm önerilerini 11 maddede sıraladı:
1. Fay Kanunu Teklifi bir an önce kanunlaştırılmalıdır.
2. Bağımsız bir deprem kurulu oluşturulmalıdır.
3. Toplanan deprem vergileri depremin zararlarını azaltacak tedbirler ve deprem sonrasındaki normale dönüş ile rehabilitasyon çalışmaları için harcanmalıdır.
4. Ön tedbirlilik ilkesi gereğince, Afet Riskini Azaltma politikaları belirlenmeli, imar uygulamaları gibi öncelikli uygulamalarda Afet Riskini Azaltma politikalarına göre hareket edilmelidir.
5. Büyükşehir Belediyeleri bünyesinde Deprem ve Aşırı Doğa Olayları ile Mücadele Daire Başkanlıkları, İl ve İlçe belediyeleri bünyesinde Deprem ve Aşırı Doğa Olayları İle Mücadele Müdürlükleri kurulmalıdır. Bu birimler tarafından deprem çalıştayları yapılmalıdır.

'KENTSEL DÖNÜŞÜM YAPILIRKEN MÜLKİYET HAKKI İHLALİ YAPILMAMALI'

6. Afetlere karşı dayanıksız yapı stokunun iyileştirilmesi ve kentsel dönüşüm uygulamaları yapılırken, soylulaştırma, zorla tahliye, mülkiyet hakkı ihlali, borçlandırma gibi davranışlardan kaçınılmalı; yurttaşların sağlık ve konut haklarını tesis edecek adil uygulamalar geliştirilmelidir.
7. Afet riski tespitlerinin bilimsel ve objektif verilere göre hazırlanan raporlarla yapılması; bu raporların neticelerine göre iyileştirme ya da kentsel dönüşüm uygulamalarının yapılıp yapılmamasına karar verilmelidir. Bu kapsamda fay hattı üzerindeki tüm yerleşim birimlerinde bulunan yapı stokunun risk analizi bir an evvel yapılmalıdır.
8. Kamusal müşterek alanlar, afet durumlarında kullanılabilecek mekanlar olarak kurgulanmalıdır. Arama-kurtarma, ilkyardım ve diğer temel ihtiyaç malzemelerinin bulunduğu üniteleri taşıması gereken, yurttaşların kolayca erişebileceği konuma sahip toplama alanlarının sayıları artırılmalıdır.
9. Arama kurtarma ekiplerinin personel sayıları arttırılmalı, afetle mücadele sırasındaki temel ihtiyaçlarını gidermeye yönelik koşullar iyileştirilmelidir.
10. İzmir Seferihisar Merkezli deprem nedeniyle oluşan mağduriyetlerin giderilmesi zarar gören yerleşim alanları ve yurttaşlara herhangi bir ayrım gözetmeksizin eşit hizmet sunulmalı, mağduriyetleri oranında eşit koşullarda kamu hizmetlerinden yararlandırılmaları sağlanmalıdır.
11. Deprem sonrasında evleri “oturulmaz” hale gelen mülkiyet sahibi ve kiracı yurttaşlara barınma imkânları sunulmalı; zararları tazmin edilmeli, eşya ve kira yardımı yapılmalıdır. (DUVAR)