'Dünyanın Kökeni'ne poz veren model bulundu

DUVAR - Sanat tarihinin en ünlü, gizemli ve realist tablolarından biri addedilen, sergilendiği günden bu yana tartışma yaratan 'L’Origine du monde (Dünyanın kökeni') için poz veren modelin kimliği belirlendi. Uzmanlar, Fransız ressam Gustave Courbet’nin 1866 tarihli tablosundaki modelin, Parisli balerin Constance Queniaux olduğundan 'yüzde 99 oranında emin olduklarını' duyurdu. Balerinin, tabloyu sipariş ettiği bilinen Osmanlı diplomatı Halil Şerif Paşa'nın sevgililerinden biri olduğu belirtiliyor.

Fransız ajansı AFP'nin haberine göre Queniaux, tablonun yapıldığı 1866 yazında Osmanlı diplomatı Halil Şerif Paşa'nın sevgilisiydi ve Halil Şerif Paşa, şahsi erotik koleksiyonu için tabloyu Courbet'den bizzat sipariş etti. Haberde, "Sanat tarihinin en büyük gizemlerinden biri çözülmüş görünüyor" ifadeleri kullanıldı.

Şoke edici etkisini hiç kaybetmeyen, Facebook'un sansürlemeye kalkıştığı tablonun modeli bugüne dek tartışma konusu olmuştu. Sanat tarihçileri uzun yıllar boyu tablodaki kadının, Courbet’nin yakın arkadaşı olan Amerikalı ressam James Whistler'ın İrlandalı sevgilisi Joanna Hiffernan olduğunu düşünmüştü. Ancak Hiffernan'ın kızıl saçlı olması nedeniyle bu iddiaya her zaman şüpheyle yaklaşılmıştı.

NASIL ORTAYA ÇIKARILDI?

Balerin Constance Queniaux ile ilgili 'keşif' ise Fransız yazarlar Alexandre Dumas fils ile George Sand arasındaki yazışmalara dayandırılıyor. Buna göre, Fransız tarihçi Claude Schopp, kendi yazacağı bir kitap için Dumas'nın mektuplarını incelerken 'operadan Bayan Queniault'nun en hassas ve etkileyici iç kısmının resmedildiğine' dair bir ifade ile karşılaştı. Fransız tarihçi, bu keşfini Fransız Ulusal Kütüphanesi'nin yöneticilerinden Sylvie Aubenas ile paylaştı.

"O döneme ait bu ifadeler, Courbet’nin modelinin Constance Queniaux olduğuna yüzde 99 oranında inanmama yol açtı" diyen Aubenas, balerinin 'güzel, siyah kaşlarından' söz edildiğine dikkat çekiyor; 1908'de öldüğünde, malvarlıkları arasında Courbet'nin imzasını taşıyan ve ortasında açmış bir kırmızı çiçeğin görüldüğü bir kamelya demeti bulanan bir tablonun ortaya çıktığını anlatıyor.

Aubenas, Queniaux'nun 34 yaşındayken tabloya modellik yaptığının o dönem uzmanlarca bilindiğini ancak balerinin ilerleyen yıllarda tanınmış bir hayırsever olarak tanınmasıyla beraber bu durumun fazla dillendirilmediğini anlattı.

ELDEN ELE DOLAŞTI

Sergilendiği ilk günden bu yana tartışma yaratan tablo, birçok kez el değiştirdi. Mısır doğumlu bir Osmanlı diplomatı olan ve tablo koleksiyonu büyük ilgi gören Halil Şerif Paşa malvarlığını kumarda kaybettikten sonra tablo önce bir müzayedede antikacı Antoine de la Narde tarafından alındı. Edmond de Goncourt isimli bir kişinin tabloyu 1889'da, bir antikacıda şans eseri bulup aldığı, tablonun daha sonra sonra bir galeriden Macar koleksiyoncu Baron Ferenc Hatvany tarafından alınıp Budapeşte'ye götürüldüğü biliniyor. İkinci Dünya Savaşı'nın sonlarındaysa Hatvany tabloyu yağmadan kurtararak yeniden Paris'e götürüldü.

Tablo 1955'te Paris'te bir müzayedede 1.5 milyon Fransız Frangı'na satıldı. Yeni sahibi, psikanalist Jacques Lacan'dı. Lacan ve eşi Sylvia Bataille tabloyu uzun süre evlerinde tuttu. Lacan 1981'de öldüğünde, Fransız Hazine Bakanlığı ailenin vergi borcunu tablo karşılığında silmeyi kabul etti ve 'Dünyanın Kökeni', bugün de hâlâ sergilendiği Orsay Müzesi'ne (Musée d'Orsay) taşındı.

Osmanlı bağlantısı nedeniyle Türkiye'de de yakından bilinen tablo hakkında Enis Batur 'Elma' isimli bir kitap yazmıştı. (Dış Haberler)