Kaydıraklı deney: Bitkiler sevginizi hissediyor mu?
Siz de büyüsünler diye çiçekleriyle konuşanlardan mısınız? Ya da ara sıra saksıdaki bitkilerinizin yapraklarını okşayıp kuruyan yerlerini nazikçe ayıklar mısınız? Merak etmeyin, kaçık filan değilsiniz. Floransa'da açılan bir sergide, insanların duygularının bitkileri etkileyip etkilemediği test ediliyor.
DUVAR - Floransa'daki Palazzo Strozzi'de (Strozzi Sarayı) açılan yeni bir sergide, Carsten Höller'in bir enstalasyonu yer alıyor ama mesele sadece Rönesans'tan kalma bir saraya ziyaretçileri eğlendirecek bir kaydırak yerleştirmekten ibaret değil. Nörobiyolog Stefano Mancuso, bu yerleştirme sayesinde bilimsel bir deney yapıyor!
"Floransa Deneyi" adı verilen interaktif sergi, insanlarla bitkiler arasında var olan simbiyotik duygusal ilişkiyi ortaya çıkarmayı amaçlıyor.
Palazzo Strozzi Vakfı küratörü ve genel direktörü Arturo Galansino, bu ilginç deney hakkında "Rönesans mimarisinin başyapıtlarından olan Strozzi Sarayı gerçek bir deneye ev sahipliği yaparak sanatla bilim arasında diyalog kuran bir atölyeye dönüştü" diyor.
1961'de Almanya'da doğan Carsten Höller, daha önce Londra ve Miami gibi farklı şehirlerde başka mekanlara da bu tarz kaydıraklar yerleştirdi. Floransa için yaptığı kaydıraklar, DNA sarmalı gibi birbirinin içinden geçerek dönen bir tasarıma sahip. Palazzo Strozzi'nin ikinci katına çıkan ziyaretçiler, kaydıraklar sayesinde dönerek avluya inebiliyorlar. Kaydırağa binmenin bir koşulu var: Kayarken elinizde canlı bir bitkiyi tutmanız gerekiyor. Elinizdeki bitkiyle kayarak avlu katına indiğinizde sizi bekleyen bilim insanları tarafından karşılanıyorsunuz. Bilim insanları kayarken düşürmemeye çabaladığınız bitkiyi elinizden alıp sarayın içine kurulan küçük laboratuvarda bitkinizin "fotosentez parametrelerini ve uçucu moleküllerini" inceliyorlar. Bilim insanlarının incelediği bu ögeler, bitkinin onu taşıyan kişinin duygularına verdiği tepkiyi ölçmeyi sağlıyor.
MORSALKIM NEREDE BÜYÜYECEK?
Palazzo Strozzi'nin bodrum katında, komedi ve korku filmleri gösterilen salonlar da hazırlanmış. Yeraltındaki sinema salonlarına yerleştirilen havalandırma boruları, alt kattaki ziyaretçilerin filmleri izlerken ürettikleri "uçucu kimyasal bileşikler"den oluşan havayı binanın cephesine aktarıyor. Havalandırma borularının binanın cephesine açılan yerlerinde ters Y şeklinde büyüyen sarmaşıklar bulunuyor. Deneyin hipotezine göre, binanın yan tarafında bulunan morsalkım ağacı, korku ve komedi atmosferinin havasını veren borulardan birinin tarafını seçerek o yöne doğru büyümeye devam edecek.
Morsalkımın tabii ki korku filmi izleyenlerden gelen havanın olduğu yöne doğru büyümeyeceği tahmin ediliyor. 19 Nisan'da açılan ve 26 Ağustos'a kadar devam edecek sergi, yaz sonunda bittiğinde insanların duygularına bitkilerin tepkisini gösteren bir grafik elde edilecek ve bitkiler binanın cephesinde büyümeye devam edecekler.
Bu yaz İtalya'ya yolunuz düşerse Palazzo Strozzi'ye uğramayı ihmal etmeyin ama gitmeden önce müzenin web sitesinden bilet almanız ve deneye katılma şartlarını kabul etmeniz gerekli. Bu arada 6 yaşından küçüklerin ve boyu 195 santimden uzun olanların Carsten Höller'in kaydıraklarından kayması yasak.
STROZZİ AİLESİNİN HİKÂYESİ
Strozziler, politikaya atılmadan önce en büyük rakipleri Mediciler gibi tüccarlık ve bankerlikle uğraştılar. Mediciler güçlenmeye başladıkça Strozzilerin çöküşü başladı. İki aile arasındaki gerginlik önce Cosimo de'Medici'nin (1389-1464), ardından da Palla di Noferi Strozzi'nin (1372-1462) Floransa'dan sürülmesiyle sonuçlandı. Sonunda Floransa'nın hâkimiyeti Medicilerin eline geçti. Palla di Noferi Strozzi ise bankacılıkla uğraşmayı bırakıp Santa Trinata Manastırı'nda Floransa'nın ilk halk kütüphanesini kurdu. (Öndin, 145-146)
Rönesans sivil mimarisinin en iyi örneklerinden biri olan Palazzo Strozzi ise Filippo Strozzi'nin isteğiyle Benedetto da Maiano'nun tasarımına göre 1489'da yapılmaya başlandı. Filippo Strozzi kentin en büyük saray yapısını istiyordu ve binanın etrafındaki 15 küçük saray bu yeni inşaat için yıkıldı. Sarayın inşası ancak 1538'de tamamlanabildi. Mimari olarak Palazzo Pitti ve Palazzo Medici-Riccardi'ye benzeyen Palazzo Strozzi, 1937'ye kadar Strozzi ailesinin mülkiyetinde kaldı. 1999'dan beri Floransa kenti tarafından yönetiliyor. Saray, 2. Dünya Savaşı'nın sonundan bugüne kadar çok sayıda büyük sergiye ev sahipliği yaptı. 2007'de açılan "Cézanne Floransa'da" sergisi, İtalya'nın en çok ziyaretçi alan sergisiydi.
Kaynaklar:
India Block, "Carsten Höller installs slide experiment in Florentine palazzo", Dezeen, 25 Nisan 2018. Fotoğraflar: Martino Margheri
https://www.palazzostrozzi.org/mostre/the-florence-experiment/
Nilüfer Öndin, Rönesans Düşüncesi ve Resim Sanatı, Hayalperest, 2016.
Fritz Baumgart, A History of Architectural Styles, Praeger Pub. 1970.
R. Furneaux Jordan, A Concise History of Western Architecture, Harcourt, Brace Jovanovich, 1969.