Kolombiya’da barış sürecinde tarihi ateşkes: ELN Komutanı Carbonell anlatıyor

Kolombiya Hükümeti ile Kolombiya Ulusal Kurtuluş Ordusu (ELN) arasında süren barış müzakereleri tarihi bir aşamada. 3 Ağustos itibariyle taraflar 6 ay boyunca geçerli olacak çift taraflı ateşkes ilan edecek. İlhamını Küba Devrimi’nden alan ELN, tam 59 yıldır Kolombiya’da silahlı mücadele yürütüyor. Örgüt daha önce ülkenin liberal eski Devlet Başkanı Juan Manuel Santos ile masaya oturmuş ancak muhafazakar Ivan Duque’nin iktidara gelmesiyle birlikte müzakereler sona ermişti.

Ülkede toprak reformu için uzun yıllardır silahlı mücadele yürüten bir diğer örgüt olan FARC da Santos yönetimi ile masaya oturmuş ve bir barış anlaşması imzalamıştı. Ancak örgütün silah bırakmasına rağmen geçtiğimiz süre içerisinde yüzlerce eski gerilla ve toplumsal lider paramiliter güçlerce öldürüldü. Tüm bu suikastlar, Duque döneminde hız kazanınca barış anlaşmasının başarısı da tartışılır hale geldi, kimi FARC önderleri yeniden silahlı mücadeleye dönme kararı aldı. Bu gruplardan bazıları son dönemde ELN ile de karşı karşıya geliyor. 

Geçtiğimiz yıl kendini ‘sol’, ‘sosyalist’ ya da ‘ilerici’ olarak adlandıran çeşitli kesimler ve örgütlerce desteklenen Gustavo Petro’nun Kolombiya’da başkanlık seçimlerini kazanması, büyük bir değişimin habercisi oldu. Öyle ki diğer çoğu Latin Amerika ülkesinin aksine Kolombiya’da, uzun yıllardan sonra ilk kez sol tandanslı bir aday başkanlık koltuğuna oturabildi. Kendisi de eski bir M-19 militanı olan Petro’nun seçilmesiyle birlikte ELN ile barış görüşmeleri de ciddi bir olasılık olarak karşımıza çıktı.

Peki ABD etkisinin yoğun olduğu Kolombiya’da daimi barış ortamının sağlanması nasıl mümkün olabilir? Paramiliter saldırılar barışın önüne geçebilir mi? ELN’nin barıştan beklentisi nedir? Tüm bu soruları ve daha fazlasını Kolombiya devleti ile kurulan Diyalog Masası’nın ELN Delegesi Komutan Aureliano Carbonell ile konuştuk.

‘ATEŞKES PARAMİLETERLER İÇİN GEÇERLİ DEĞİL’

Kısa bir süre önce ELN olarak Barış Müzakere Masası kararları uyarınca askeri eylemlerin durdurulacağını ilan ettiniz. Bu tarihi bir karar. Öte yandan kararınızı ilan etmeden henüz bir hafta önce ELN’ye karşı yapılan bir askeri operasyonda 6 kişi öldürüldü. Sizce bu ülkedeki sağ kanat güç odaklarının barış sürecini engelleme girişimi mi? Bu ve benzeri operasyonlar, mevcut barış sürecini baltalayabilir mi?

Bahsettiğiniz olay, hem gerillanın hem de devlet askeri güçlerinin ilan ettiği saldırı eylemlerini durdurma kararından birkaç gün önce gerçekleşti. Arauca’da eski FARC güçlerinin kılığına girmiş bir paramiliter gruba karşı operasyon düzenleyen birimlerin saldırısına uğradık. Antonio Medina liderliğindeki bu paramiler grup, Ivan Losada liderliğindeki ‘Merkezi Karargah’ (Estado Mayor Central) isimli [FARC] muhaliflerince destekleniyor.(1)

Ordu ile bu grup arasında bir süredir ‘bir arada yaşama’ ve ‘koruyup kollanma’ durumu var. ABD ve Kolombiya devletinin askeri güçleri, bu grubu ELN’ye karşı bir ‘mızrak ucu’ olarak kullanmak üzere yerleştirmeye ve hayatta tutmaya özel bir ilgi gösteriyorlar. Bir yıl öncesine kadar Venezuela’daki sınır bölgesi Apure’de varlık ve kontrol gücüne sahipti.

Bir yıl önce Kolombiya Başkanlık Seçimleri’nde Gustavo Petro’nun seçilmesiyle birlikte hükümet değişimi yaşanmış olmasına karşın, temel devlet güçlerinin hâlâ eski rejimin elinde olduğu görülüyor: Pek çok kurumda bunu gözlemleyebiliyoruz, bunlardan bir tanesi de ordu.

Ağustos’un 3’ü itibariyle ELN ile ordu güçleri arasında çift taraflı, ulusal ve geçici ateşkes yürürlüğe giriyor. Bu ateşkes, Birleşmiş Milletler (BM), Kilise ve her iki taraftan delegelerin yer aldığı Gözlem ve Teyit Mekanizması’nın (MMV) temelini oluşturduğu 12 protokolle yönetilecek. Bu ateşkes, bizim açımızdan paramiliter grupları kapsamıyor.

‘BARIŞ SÜRECİNİN KALBİ TOPLUMUN KATILIMIDIR’

Sizin bu barış sürecinden beklentiniz nedir?

Yeni ülke gerçeklerini ve bu doğrultuda bir barış bağlamını mümkün kılan dönüşümler. Niyetimiz şiddeti siyasetten dışlamak, toplumsal çelişkilerle mücadele etmenin başka bir yolu üzerinde anlaşmak. Her zaman olan şeyi değiştirmek; Toprağın, gücün ve sermayenin büyük bir kısmını elinde bulunduranların, kendi çıkarlarını devleti ve askeri kuvvetleri kullanarak şiddet ile empoze ettikleri tarihimizi değiştirmek. Halka karşı, halkın taleplerine karşı, eşitsiz, adaletsiz, yozlaşmış ve aynı zamanda ABD’nin güdümüne girmiş bu düzeni değiştirmek isteyen herkese karşı uygulanan şiddet yolunu değiştirmek.

Bu barış sürecinin kalbi, toplumun katılımıdır -ki bu, 2023’ün Mart ayında Meksika’da yapılan ikinci müzakere sürecinde ortaya çıkan yol haritasındaki 6 maddenin 3’üne dahil edilmiştir. Barış anlaşmasının temelini oluşturacak dönüşüm takvimini önerecek olan toplumdur.

Beklentimiz; silahlı, toplumsal, siyasi ve ekonomik çatışmayı yaratan nedenlerin değişmesi ve Kolombiya’da şiddet olmaksızın siyaset yapıp, siyaseti geliştirmenin gerçek bir olasılık olmasıdır.

‘ESKİ REJİM GÜCÜNÜ KORUYOR’

Barışın toplumsallaşmasından bahsettiniz. Kolombiya toplumunun ciddi bir bölümünün barışı arzuladığı bir gerçek. İlk soruya verdiğiniz yanıtta da kabaca bahsetmiştiniz fakat sizce barışın karşısındaki güçler kimlerden oluşuyor? Bu güçlerin savaşı arzulamadaki motivasyonları sizce neler?

Eski rejimin temsilcileri, Gustavo Petro’nun liderliğindeki Tarihsel Pakt’ın 2022 seçimlerindeki zaferiyle birlikte tarihlerinde ilk kez başkanlık koltuğunu kaybetseler de devlet gücü olarak varlıklarını sürdürüyorlar.

Büyük toprak sahipleri, büyük sermayedarlar, ulusötesi şirketler, uyuşturucu tacirleri ve paramiliter güçler… Bahsettiğimiz bu güçler, sağın çeşitli siyasi kanatlarında ve ülkenin çeşitli kurumlarında kendilerine yer buluyorlar. Örneğin yasama ve yargı organları, denetim aygıtları ve elbette büyük kitle iletişim araçları…

Bu güçler geçmiş yıllarda ve günümüzde, herhangi bir değişim girişimine karşı -çıkarlarını ve güçlerini ne ölçüde etkilerse etkilesin- şiddetle müdahale eden yetkin güçlerdir. Bugün mevcut hükümetin utangaç reformlarının ve çeşitli önlemlerinin Kongre’de, yargı sisteminde ve medyada karşılaştığı engebeler bunun bir örneğidir.

Rahip Camilo Torres, bundan 60 yıl önce ister barışçıl yolla ister şiddet yoluyla, oligarşinin iktidarı nasıl devredeceğini belirlemesi gerektiğini söyledi. Bu, bugün hâlâ geçerliliğini koruyor ve ne yazık ki yönetici sınıfların büyük bir kısmı hâlâ şiddete ve savaşa sarılıyor gibi duruyor.

Bugün olumlu olan şey, toplumun son dönemde kendini ifade etmesi ve kendini gösterebilmesi. Kolombiya’da 2021 yılında yaşanan toplumsal ayaklanma, halkın pasif kalmaya istekli olmadığını; tam tersine, dönüşüm ve farklı bir ülke için mücadele edeceğini gözler önüne seriyor.

‘BARIŞIN TOPLUMSALLAŞMASI, SÜRECİN GARANTİSİ’

Kolombiya tarihi için barış süreçleri bir ilk değil elbette. FARC ile Kolombiya devleti arasında yapılan ve sonucu paramiliter saldırıların sürmesi nedeniyle pek de istendiği gibi olmayan barış süreci düşünüldüğünde sizleri neler bekliyor olabilir?

Santos(2) hükümeti ve mevcut hükümet ile varılan yol haritasının odağı, biçimi ve metodolojisi, FARC ile geliştirilen süreçle farklılıklar içeriyor. Örneğin ‘her şeyde anlaşmaya varana kadar hiçbir şeyde anlaşmaya varılmadı’ kriteriyle hareket etmiyoruz. Bulunduğumuz Diyalog Masası’nda görüldü ki imzalanan anlaşmalar hayata geçirilmekte. Böylece bu süreçte neyin işlediğini veya ne gibi sorunlarla karşılaşabileceğimizi görebiliyoruz.

Ayrıca bahsettiğimiz gibi toplumu da barış sürecinin içerisine katma konusunda anlaşmaya vardık. Bu, barış sürecinin temel dönüşüm gündemini ve ülkeyi farklı yola sokacak bir ulusal anlaşmanın temellerini belirleyen gündem olacaktır.

‘ELN, FRAKSİYONLARA AYRILMIŞ SANILIYOR’

Son olarak biraz da örgüt içerisinden bahsetmek gerekirse eğer, barış süreci müzakerelerine dair ELN içerisinde görüş ayrılıkları var mı? Hükümetle diyaloğun nasıl yürütülmesi gerektiğine dair farklı sesler işitiyor musunuz?

Tartışmalar ve görüşmeler var. Ama aynı zamanda hepimizin uyduğu kararlar alan bazı demokratik alanlar var. Barış sürecine ilişkin kararlar örgütün kongreleri ve Ulusal Direktörlüğün(3) genişletilmiş genel kurulları tarafından alınmıştır.

2017'de Santos hükümetiyle 101 günlük ateşkes imzalandığında örgüt bir bütün olarak buna uydu. Bu birleşik bir davranış örneğidir.

Kolombiya hükümeti ile diyaloğun Kasım 2022 itibariyle yeniden başlaması için, Ulusal Direktörlüğü oluşturan komutanların yanı sıra ulusal birliklerden ve tüm savaş cephesi direktörlüklerinden delegelerinin katıldığı en az iki büyük demokratik toplantı düzenledik. Ulusal Direktörlük ve aynı şekilde Merkezi Komutanlık, örgütün kongreleri tarafından seçilir.

Kolombiya'da ELN'yi ‘parçalara bölünmekle’, ‘fraksiyonlara ayrılmakla’ veya ‘komuta hattına sahip olmamakla’ suçlayarak meşruiyetini ortadan kaldırmaya çalışan bir iletişim dinamiği var. Gerçekler birliğimizi gösterecek. Gerçekler toplumsal katılım dinamiklerinde ve iki taraflı, ulusal çapta, geçici ateşkesimizde ulusal bir güç olarak ortak tavrımızı gösterecek.

NOTLAR:

(1) Burada orijinali İspanyolca ‘disidencias’ olan kelimeyle, FARC’ın yeniden silahlı mücadeleye dönen ekipleri kast ediliyor. 

(2) Kolombiya’nın FARC ile barış görüşmelerini yöneten eski devlet başkanı Juan Manuel Santos. 

(3)  Ulusal Direktörlük (Dirección Nacional - DINAL), ELN’nin çeşitli bölüklerinin/cephelerin temsilcilerinden oluşuyor. Başta her cepheden 3 temsilci bulunurken bu sayı daha sonra 9’a kadar çıkartılmıştır. Şimdi ise barış süreci esnasında daha da geniş bir katılım söz konusu.

İLGİLİ HABERLER:

https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya-forum/2019/09/03/eln-komutani-uriel-kolombiyada-silahli-mucadele-tek-degil-ama-hala-gecerli-bir-yol

https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya-forum/2020/04/25/eln-sozcusu-uriel-korona-virusu-kapitalizmin-krizini-soyar

https://www.gazeteduvar.com.tr/eln-komutani-beltran-farca-kurulan-tuzaga-dusmeyecegiz-haber-1521779

https://www.gazeteduvar.com.tr/eln-komutani-beltran-farca-kurulan-tuzaga-dusmeyecegiz-haber-1521779

https://www.gazeteduvar.com.tr/eln-kolombiya-secimleri-sonrasi-gazete-duvara-konustu-ordudan-darbe-beklenmelidir-haber-1571262