Botanikçi Darwin ile tanışma fırsatı

Mert Kükrer

Charles Darwin “Doğal Seçilimle Evrim Teorisi”nin babası olarak tanınan, bilimle popüler anlamda bile olsa ilgilenen hemen herkesin bildiği bir isim. Bununla birlikte, yaşamı algılayışımızı kökten değiştirmiş bu büyük bilim insanının ülkemizde pek bilinmeyen bir yönü daha var. Kısa bir süre önce Ginko Bilim tarafından Türkçeye kazandırılan Ken Thompson imzalı Darwin’in En Güzel Bitkileri kitabı işte bu yöne, botanikçi Darwin’e ışık tutuyor.

Her şeyden önce, bu eserin konunun uzmanı tarafından yazılmış ve çevrilmiş olması okuyucular açısından büyük bir kazanç. İstanbul Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, Botanik Anabilim Dalı’nda öğretim üyesi olan Doç. Dr. Mehmet Bona, kendisi gibi botanikçi olan meslektaşının birikimini dilimize layıkıyla aktarıyor. Kitap, bitkilerin uzak mesafelere dağılımından kum midyelerine kadar Darwin’in farklı dönemlerde yoğunlaştığı konularda nasıl çalıştığına dair örneklerle başlıyor. Bunlar ve daha sonra verilen örnekler sayesinde tüm kitabın arka planında Darwin’in yaptığı işe nasıl tutkuyla bağlandığını ve evrim teorisinin ardındaki dehayı ve eşsiz adanmışlığı görme şansımız oluyor. Elbette Darwin’in En Güzel Bitkileri, özel olarak Darwin’in botanik çalışmalarına ve bu çalışmalardan “Doğal Seçilimle Evrim” konusuna bilimsel kanıtlar toplama uğraşına odaklanıyor. Bunu yaparken de Darwin’in bitkiler üzerine yaptığı farklı çalışmaları kapsayan kitapları ve bu kitapların temelini oluşturan gözlemler ile ev yapımı deneyleri sırasıyla anlatıyor.

Darwin'in En Güzel Bitkileri, Ken Thompson, Çevirmen: Mehmet Bona, 176 syf., Ginko Bilim, 2019.

İlk sırayı tırmanıcı bitkiler ve bitkilerde hareket konusu alıyor ve Darwin’in bu konuda nasıl çağının çok ötesinde olduğunu hayret verici bir şekilde ortaya koyuyor. Kitapta verilen bazı örnek ve bilgilerin botanik alanında çalışanlar için bile şaşırtıcı ve yeni olduğunu özellikle belirtmeliyim.

Daha sonrasında sıra, Darwin’in hemen herkesin ilgisini çeken “etçil bitkiler” meselesiyle ilgili kitabına geliyor. Konunun kendisi zaten oldukça merak uyandırıcı ama Darwin’in bu meseleye yaklaşımını ve oğluyla beraber yaptıkları deneyleri okuyup Ken Thompson’ın kendi deneyim ve bilgilerini de öğrenme fırsatı bulmak, biz okuyucuların birikimini eşsiz bir seviyeye taşıyor.

BİTKİLERDE CİNSİYET MESELESİ

Darwin’in En Güzel Bitkileri'nin ilgi çekici bölümlerinden birisini bitkilerde cinsiyet meselesine ilişkin yazılar oluşturuyor. Darwin’in çağdaşları ve öncülleriyle arasındaki farkı görme olanağı bulduğunuz bu bölümde arılar ve davranışları üzerine de şaşırtıcı bilgiler buluyorsunuz. Kültüre alınan bitkiler üzerine gözlemler ise yediğiniz sebzelere çok daha başka bir gözle bakmayı ister istemez tetikliyor.

Özetle bu sıra dışı kitap; bitkiler ve onların harikulade dünyasına keyifli bir yolculuk yapmak, Darwin gibi bir dehayı daha yakından ve az bilinen özellikleriyle tanımak, bilimsel bir çalışmanın merhalelerine ilk elden şahit olmak isteyenler için eşsiz bir fırsat sunuyor ve belki de en önemlisi bunu okuyucuyu yormadan gerçekleştiriyor.