Nazım Hikmet’le yolculuk

Haluk Oral’ın kaleme aldığı, Nazım Hikmet’in Yolculuğu Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları etiketiyle çıktı. Üzerine defaatle kitap yazılan Hikmet’in yaşamı hakkında kaleme alınan bu kitabı, yazarı Oral, “Bu kitap bir ‘Nazım Hikmet Ansiklopedisi’ ya da ‘Nazım Hikmet Hakkında Bilmek İstediğiniz Her Şey’ kitabı değil. Bununla beraber bilmediğiniz kimi ayrıntılarla, ilk kez bu kitapta yayımlanan koleksiyonuma ait belge, fotoğraf ve resimlerle tanışacağınızı umuyorum” cümleleriyle açıklıyor.

Haluk Oral

Hikmet’in 61 yıllık yaşantısı, ürettiği eserleri yüzlerce yazar tarafından incelendi. Gazete yazıları, film senaryoları, yönetmenliği, oyunları, tahkikatları, Hapishane günleri, Sovyetler Birliği günleri, komünistliği ve şairliği anlatıldı. Bugün, Nazım üzerine yeni bir kitap yazılıyor olması, şüphesiz, onun büyüklüğünü gösterir. Kuşku yok ki Cumhuriyet tarihinde üzerine en çok yazılan yazar/şair olma özelliğini Hikmet taşıyor.

Oral kitabında, Nazım’ın, Türkiye’yi terk edene kadar ki sürecine yoğunlaşır. Kişisel arşivinin de gücüyle, o günleri belgeler, yorumlar. Yurtdışındaki günlerine ise girmez. “…Hikmet’in Sovyetler Birliği’ndeki hayatını anlatmak için Rusça bilmenin gerekli olduğunu düşünüyorum.” Oral, ismiyle müsemma kitabı, Nazım’ın yolculuğu boyunca karşılaştığı, denk geldiği, yoldaşlık yaptığı kişilerle olan ilişkisi üzerinden anlatır. Yöntemsel olarak, bu kişilerin tanıtımına, Nazım’la olan ilişkisine ve bu ilişkinin Nazım’ı nasıl biçimlediğine yer verir.

Şairin, kökenlerine uzanan, anne ve baba tarafından büyük dedelerinin yaşamlarına yer vererek başlayan kitap, teyzelerinin ve dayılarının üzerindeki etkisine değinirken, evliliklerinin de kişiliğiyle olan ilişkisini irdeler. Annesiyle olan “arkadaşlığı”, şairin hüznü ve öfkesi kitaba yansıtılır. Yeni Cumhuriyet ile olan ilişkisi, “zilli kurt” pozisyonunda oluşu, döneminin şair ve yazarlarıyla kavgası, tüm bu yukarıda anlatılan kişilerin ismiyle anılan bölümlerde kendine yer bulur.

Nazım Hikmet'in Yolculuğu, Haluk Oral, 328 syf., İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.

Sinema sektörü ve özellikle İhsan İpekçi olan ilişkisi, dönem kişilerinin dayanışma kültürü üzerine pratik faaliyetleri, Nazım’ın yazış sürecindeki sancıları ve umutları, Oral’ın titiz çalışmasıyla görünür hale gelir. Kemal Tahir’le, Sebahattin ve Bedri Rahmi Eyüpoğlu’yla ve Orhan Kemal’le (Kemal’in, Everest Yayınları’ndan çıkan Nazım Hikmet’le 3,5 Yıl kitabı dikkati değerdir.) olan dostlukları, bahse konu olan yazarların anlatımları üzerinden de desteklenir.

Nazım’ın Charlie Chaplin’e olan hayranlığı ve bu hayranlığın Nazım’ın hayatındaki karşılığı ise enteresandır. Nazım, birkaç yıl evvel aldığı Dünya Barış Konseyi’nin verdiği Barış Ödülü’nü, 1954 yılında Charlie Chaplin’in alması kararlaştırılır. Aynı sene, ödül Şostakoviç’e verilir ve Nazım Hikmet, bu iki ödülü veren jürinin başkanıdır. O tarihte karısı Münevver’e yazdığı mektupta, duygularını, “20. yüzyılın en büyük dram yazıcısına, rejisörüne, aktörüne, yani asrımızın Şekspir’ine; dünya barış hareketi, dünya barış mükâfatını verdi. Ben, bu barış mükâfatlarını dağıtan jürinin başkanıyım. Bu mükâfatı meşhur bestekâr Şostakoviç’e de verdik. İkisinin diplomalarını imzaladım. Ömrümde imzam böylesine şerefli ve tarihi vesikaya ilk defa konduğu için, kâğıtları imzalarken bayağı elim titrediydi” diyerek dile getirir.

Nazım, öylesine hayrandır ki Şarlo’ya, 11 Eylül 1961’de Doğu Berlin’de kaleme aldığı Otobiyografi'sinde Şarlo’yu yine anar:

“sevdiğim kadınları deli gibi kıskandım

şu kadarcık haset etmedim Şarlo’ya bile”

Oral’ın dünyanın öbür ucunda, Nazım imzalı bir kitabın eline geçiş sürecini de anlattığı ufak bir anısının olduğu kitap, şu günlerde raflardaki yerini koruyor.