'Election coup': Seçimle darbe olur mu?

DUVAR - AK Parti'nin 31 Mart yerel seçimlerinde İstanbul ve Ankara büyükşehir belediyelerini kaybetmesi üzerine iktidar çevreleri tarafından 'seçim darbesi yapıldığı' iddiası dolaşıma sokulmuş durumda. 'Seçim darbesi' tanımı iktidar yanlısı yorumcular tarafından televizyonlarda dillendirilirken, son olarak Yeni Şafak yazarlarından Selçuk Türkyılmaz'ın bugünkü köşe yazısı gazetenin İngilizce internet sitesinde 'election coup' ifadeleriyle yer aldı. Siyaset terminolojisinde belki de ilk kez kullanılan bu tanım sosyal medyada da dalga konusu oldu. Peki Türkyılmaz ne yazdı? 'Seçim darbesi' iddiasının dayanağı ne? Ve 'coup' terimi siyaset literatüründe ne ifade eder?

'SANDIK DARBESİ'

Selçuk Türkyılmaz'ın sosyal medyada dikkat çeken makalesi, "The people’s will, the election coup, and the ‘matter of survival’ in Turkey" başlığı ile Yeni Şafak'ın İngilizce sitesinden paylaşıldı. Makalenin Türkçesinde ise "Millet iradesi, sandık darbesi ve bekâ meselesi" başlığı kullanılıyordu.

Türkyılmaz, öznesiz, edilgen bir cümle ile "Türkiye’de FETÖ’nün operasyon gücünün kalmadığı yönünde bir algı oluşturuldu" diyor ve 'sandık darbesi'nden FETÖ'yü sorumlu tutuyordu. Makalede, "Ne yazık ki sandıkta yaşanan darbe bir “körleştirme”nin neticesidir", "Örgütlü yapılar sandık darbesinde görüldüğü gibi “dış güçler”in menfaatlerini temsil ediyor. Bu müdahale saydığımız ülkelerin örgütlü yapılar eliyle Türkiye’ye müdahalesidir" gibi yorumlar yapılıyordu.

'İSTANBUL DARBESİ GİRİŞİMİ...'

Aynı gazetenin yayın yönetmeni İbrahim Karagül ise 3 Nisan günü yayımlanan yazısında "31 Mart’ta Türkiye’ye seçim üzerinden darbe yapılmıştır. Bir İstanbul projesi için FETÖ’cüler kullanılmıştır" diyor ve İstanbul'daki oylamanın yenilenmesi çağrısında bulunuyordu. Karagül bir paragrafta üç defa 'darbe' diyordu: "Açık söylüyorum: 31 Mart seçimlerine İstanbul darbesi yapılmış.. Türkiye’ye darbe yapılmış. Seçimler üzerinden, sandıklar üzerinden darbe yapılmıştır." Yeni Şafak yayın yönetmeni, oy sayımı sırasında her partinin sandık görevlilerinin onay verdiği sonuçlar konusunda soruşturma açılmasını önerecek kadar da ileri gidiyordu: "31 Mart seçim yolsuzluğu konusunda sadece seçimlerle sınırlı değil, bir darbe girişimi, bir tür çokuluslu müdahale soruşturması açılması gerekir."

'COUP D'ÉTAT' NEDİR?

Peki siyaset biliminde seçim ile darbe/coup aynı anda yapılabilir mi? 'Election coup' diye bir şey mümkün olabilir mi?

Etimolojik kökeni Latince 'vuruş', 'darbe indirmek' anlamındaki 'colpus' sözcüğüne dayanan 'coup' sözcüğü, bugün çoğunlukla Fransızca 'coup d'état' ifadesinin kısaltması olarak kullanılır. 'Coup d'état' mevcut bir hükümetin anayasanın dışına çıkılarak, yasadışı yollardan ve çoğunlukla fiziksel güç kullanılarak ele geçirilmesi/devrilmesi anlamına gelir. Siyaset bilimi terminolojisinde, bu ifade askeri darbe için 'coup militaire' vurgusu ile kullanılır.

'Autogolpe' ifadesi ise sivil darbe, kendi kendine darbe durumunu anlatır; seçimle gelen hükümetlerin iktidarda kalmak için parlamento ve seçim gibi mekanizmaları ortadan kaldırarak 'kendilerine darbe' yapmasını ifade eder. Bu terim, Peru'da Alberto Fujimori'nin 1992'de, 'terörle mücadele’yi gerekçe göstererek, Kongre'yi feshedip yargıyı tasfiye ederek iktidarı kendi elinde toplaması sonrası ortaya çıkmıştır.

SOSYAL MEDYA NE DEDİ?

AK Parti lehine çıkmayan seçim sonuçlarının 'coup' olarak nitelendirilmesi, sosyal medyada da dalga konusu oldu. Tweetlerden bazıları şöyle: