Uber'e karşı olan taksiciler tez konusu oldu

ANKARA - İstanbul'daki taksiciler ile Uber uygulamasıyla yolcu taşıyanlar arasında son aylarda onlarca şiddet olayı gündeme geldi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yerel Yönetimler Anabilim Dalı’na bağlı Küresel Şehirler ve İstanbul Araştırmaları Yüksek Lisans Bölümü öğrencisi Adnan Tetikol İstanbul'daki taksilerle ilgili tez hazırladı.

KÜRESEL ŞEHİRLERDEKİ TAKSİLER İLE İSTANBUL'DAKİ TAKSİCİLİK KARŞILAŞTIRILDI

Adnan Tetikol İstanbul’daki taksicileri merkeze alan bir tez yazdı.

Öğretim Üyesi Burak Hamza Eryiğit danışmanlığında hazırlanan “Küreselleşme Sürecinde İstanbul’da Taksicilik Hizmetlerinin İktisadi Olarak İncelenmesi” başlıklı yüksek lisans tezinde taksicilik hizmetlerinin hukuki ve yönetsel altyapısı ile sınırlı taksi plakası uygulaması, plaka alım-satım sektörü, Uber, iTaksi gibi tartışmalar ayrıntılı olarak incelendi. Tezde Londra, New York, Tokyo ve Singapur gibi küresel şehirlerdeki taksicilik uygulamaları ile İstanbul'daki uygulamalar da karşılaştırıldı.

'BİR TEK VATANDAŞ MEMNUN DEĞİL'

Tez hazırlıklarına başladığında İstanbul'daki taksicilerle Uber uygulamasını kullananlar arasında şiddet olaylarının henüz yaşanmadığını, özellikle 24 Haziran seçimleri öncesinde bu krizin siyasetin de gündemi olduğunu belirten Adnan Tetikol, tez için çalışmaya başladıklarında bu alandaki sorunları gördüklerini fakat seçim meydanlarında seçim vaadine dönüşeceğini tahmin etmediklerini belirtti. Tetikol, çalışmasına dair şunları söyledi:

"Çalışmamızın ilk aşamasında taksiciliğin yönetsel boyutuna odaklandık. 'İstanbul'da taksicilik sektörü nasıl düzenleniyor ve bu düzenleyici kuruluşlar yeterli mi?' sorusuna cevap aradık. Üzülerek şunu söyleyebilirim ki kesinlikle yeterli değil. İstanbul'daki taksicilik sektörü doğrudan şehir yönetimlerine bağlı taksicilik merkezleri tarafından düzenleniyor. Buradaki yönetsel boşluğu İstanbul Taksicileri Esnaf Odası dolduruyor. Bu oda tam olarak bir baskı grubu olarak çalışıyor. Özellikle yönetim kademeleriyle kurulan ilişkiler sayesinde İstanbul'daki plaka sayısının sabit kalmasını ve büyük bir taksi plakası rantı oluşmasını sürdürüyorlar. Bu kurum rekabet ortamının yaratılmasını bu tarz ilişkileri kullanarak engelliyor. Kendilerine maliyet yüklenecek şeylerden de bu ilişkiler sayesinde kaçınıyorlar. Taksilerde çalışanların özlük haklarıyla ilgili hiçbir şey yapılmıyor örneğin. Bu süreçten siyasetçiler de bürokratlar da baskı grupları da memnun. Bir tek vatandaş memnun değil."

'KİŞİ BAŞINA DAHA ÇOK TAKSİ DÜŞSE TAKSİLER DAHA UCUZ KULLANILABİLİR'

Tezde ilginç verilere de ulaşılabiliyor. İstanbul'da resmi olarak 17 bin 395 taksi bulunurken bin kişiye 1.17 taksi düşüyor. 23 bin 190 taksinin olduğu Singapur'da ise bin kişiye düşen taksi sayısı 4.14... Bu istatistik New York'ta bin kişiye 2.49, Londra'da 2.42, Dubai'de 4.16 olarak kayda geçti. İstanbul'da kişi başına düşen taksi sayısının az olmasının rekabeti azalttığını ve bir tekel ortaya çıkarttığını belirten Tetikol, "Eğer kişi başına daha çok taksi düşse taksiler daha ucuz kullanılabilir. İstanbul'da fiyatlandırma konusunda da baskı yapan bir yapı söz konusu şu an. Örneğin, ücret konusunda Tokyo ve Singapur'da kamu otoriteleri bir aralık belirlemişler, 'şu rakamdan ucuz yapamazsın, bundan da fazla yapamazsın' diyorlar. Şirketler de rekabet ortamında en düşük ücretlendirmeleri yapıyorlar" dedi.

Tez içerisinde dünyadaki bazı şehirlerdeki kişi başına düşen taksi sayılarına da ulaşılabiliyor.

'UBER TOKYO'DA BARINAMIYOR'

"Yurttaşın taksicilik alanında hizmetin çeşitlendirilmesine ihtiyacı var. Örneğin Uber lüks hizmet sunuyor ve buna ihtiyaç var" diyen Tetikol, İstanbul'daki gibi taksi plakası konusunda bir kısıtlamanın olmadığı Tokyo ile ilgili şunları paylaştı, "Tokyo çok ilginç bir örnek. Uber Tokyo'da barınamıyor. Bunun nedeni ise taksi kullanıcılarının yüksek memnuniyetinin olması. Tokya'da küçük bir meblağ harç ücreti yatırdığınız zaman aracınızı bir şirkete bağlı olarak taksi gibi işletebiliyorsunuz . Uber'in çok rahat çalışabileceği bir ortam varken çalışamıyor çünkü müşteriler güvenlik, konfor gibi konularda taksilere daha çok güveniyorlar."

'DAHA İYİ HİZMET İÇİN ŞİRKETLEŞMENİN ÖNÜ AÇILMALI'

Tezine konu olan İstanbul'daki taksicilik sektörünün çeşitlenmesi gerektiğini belirten Tetikol'a göre ilk etapta güvenliği, şoför eğitimlerini ve araç standartlarını belirleyecek bir kurumun kurulması gerekiyor. Bu kurumun bir devlet kurumuyla birlikte çalışarak kamu adına denetlenmesi gerektiğinin altını çizen Tetikol, sektöre dair önerilerini ise şu şekilde sıraladı:

"İstanbul'da dünya standartlarında bir yaşam var. Küresel bir şehrin gerekliliklerini sağlamak için vatandaşa hizmet sunum noktasında bu alanda yetersiz kalıyor. Bu yüzden plaka sayısının kesinlikle arttırılması gerekiyor. Bunu yükseltmediğiniz zaman piyasa bunu bir şekilde düzenliyor. Aynı plakadan İstanbul'un iki yakasında iki üç tane araç aynı anda çalışabiliyor. Öte yandan bu sektörde daha iyi hizmet için şirketleşmenin de önünü açmak gerekiyor. Müşteri memnuniyeti noktasında yurttaş kentlinin bir kıyaslama yapacağı tercihlerinin olması gerekiyor. Eğer şirketler rekabete girerlerse sektörde iyileşmenin daha hızlı olacağını da düşünüyorum."

'PLAKA SAYISI ARTARSA ŞOFÖRLERİN KAZANCI DA ARTACAK'

Plaka sayısının arttırılması sayesinde taksi şoförlerinin kazançlarının da artacağını savunan Tetikol, araştırması kapsamında taksilerin gelir durumlarını da inceledi. İstanbul'daki bir taksinin ortalama cirosunun yıllık 250-270 bin Türk Lirası aralığında olduğunu belirten araştırmacı, "Bu cironun 140 bine yakın kısmı plaka sahibine kira olarak veriliyor. Yakıt masraflarının da içinde bulunduğu giderler kendilerine ait durumda. Bir araçta iki kişinin çalıştığını düşünürsek bir şoföre yıllık 25 bin lira para kalıyor. Bu durumda aylık ortalama kazançları 2 bin lirayı biraz geçiyor. Taksi şoförlerinin kazancı plaka sayısı arttırıldığında paralel olarak artacak. Asıl işi yürüten şoförler taksi sahiplerine bağımlı kalmayacaktır" diye konuştu.