Michelle Star

Tuhaf bir biçimde yanıp sönen yıldızın gizeminin çözülmesine yardımcı olabilecek yeni bir ipucu bulundu. ‘Boyajian Yıldızı’ olarak da bilinen KIC 8462852 yıldızının, parlaklığındaki düzensiz düşüşlere katkıda bulunabilecek bir eşlikçisi var gibi görünüyor. 

Daha detaylı gözlemlerle doğrulanırsa, yeni keşfedilen eşlikçi yıldız, sonunda KIC 8462852 yıldızının süregiden gizemini çözmelerinde gökbilimcilere yardımcı olabilir.

EN GİZEMLİ YILDIZIN BİR EŞLİKÇİSİ OLABİLİR

Yıldız, 2015 yılında gökbilimci Tabetha Boyajian (bu yüzden daha önce ‘Tabby’nin Yıldızı’ adıyla anılıyordu) tarafından keşfedildi ve o zamandan beri de gerçek bir muamma olduğu kanıtlandı. O, 1470 ışık yılı uzaklıkta, düzensiz bir biçimde yanıp sönen, sarı-beyaz bir cüce yıldız. Yıldızın parlayıp sönmesinde ne zamanlama olarak ne de derinlik olarak bir düzen yok, bazı kararmalar, yıldız ışığında yüzde 22 oranında bir düşüş gösteriyor.

Bu davranış (ç.n. düzensiz yanıp sönmesinin sebebinin) bir gezegenden kaynaklandığı ihtimalini de eliyor; Güneş Sistemi’nin dışından gelen bir gezegen, bir yıldızla Dünya arasından geçtiğinde, yıldızı çok az oranda -yüzde bir veya daha az- düzenli aralıklarla sönükleştirir.

Dahası, Boyajian Yıldızı parlayıp söndüğünde bazı dalga boyları diğerlerinden daha çok engelleniyor. Bu, tüm dalga boylarını eşit şekilde bloke eden katı nesne ihtimalinin de elendiğine işaret ediyor.

Şimdiye dek en olası açıklama, yıldızın kendisinden gelen normal parlama değişimleriyle birlikte, büyük olasılıkla parçalanmış gezegenler veya alışılmadık yörüngelerde dönen kuyruklu yıldızlardan saçılan optik incelikteki toz ve enkazlar gibi görünüyor.

Geniş bir yörüngedeki eşlikçi ikiz bir yıldızın varlığı, artı bir yerçekimi yaratarak yörüngedeki cisimlerin yörüngeden sapmalarına neden olan bütün bu maddelerin varlığının açıklanmasına yardımcı olabilir.

BEŞ YIL BOYUNCA GÖZLEMLENDİ

Arizona Üniversitesi’nden Logan Pearce’ın öncülüğündeki bir gökbilimci ekibi, 2016’dan beridir KIC 8462852 yıldızının yakınındaki bir yıldızla olası bağlantısını doğrulamaya çalışıyorlar. Bu konudaki makaleleri The Astrophysical Journal dergisinden kabul gördü.

Uzayı üç boyutlu olarak ölçmekteki zorluk, bu çalışmayı daha da zorlu kılıyor. Bakıldığında birbirlerine gayet yakın görünen yıldızlar, aslında birbirlerinden inanılmaz uzak mesafelerde olabilirler. Pearce ve ekibi, KIC 8462852 yıldızına yakın gibi görünen soluk bir yıldızın titiz astrometrik ölçümlerini yapmak için beş yıl boyunca gözlem yaptılar.

Makalelerinde, “Bu çalışmada KIC 8462852 yıldızının yakın eşlikçisinin konumunu tekrar gözlemleyebilmek için Keck/NIRC2 astrometri taramasının üç devresini kullandık; ikisinin ortak, düzenli bir çifte devinim içinde olduklarını, yerçekimi açısından karşılıklı bir bağımlılığa sahip olduklarını gösterdik” ifadelerine yer verdiler.

Keck gözlemlerine ek olarak, Gaia uydusundan gelen 2020 astrometrik verilerine ekibin bulgularındaki ölçümlerle örtüşecek şekilde sönük yıldız da dahildi. Bu veriler Samanyolu'nun günümüze kadar yapılmış en eksiksiz ve kusursuz üç boyutlu haritasıydı.

İki yıldız birbirine 880 astronomik birim* uzaklıktalar. Daha büyük olan yıldız, Boyajian Yıldızı veya KIC 8462852 A, Güneş'in kütlesel olarak 1.36, boyutsal olarak da 1.5 katı. Eşlikçisi KIC 8462852 B, Güneş’in kütlesel olarak 0.44, boyutsal olarak 0.45 katı büyüklüğündeki kızıl bir cüce yıldız.

IŞIK DALGALANMALARINDA ROLÜ OLABİLİR

Böylesi geniş bir yörüngede KIC 8462852 B yıldızının KIC 8462852 A yıldızının parlaklığını etkilemesi mümkün olmayacaktır. Ama araştırmacıların söylediğine göre, yine de büyük olan yıldızın gizemli dalgalanmalarında bir rol oynayabilir. Makalelerinde yazdıklarına göre, “Bu çifte eşlikçilik durumu, sistemin uzun vadedeki evrimini etkileyebilir”.

Bilim insanları daha önce, geçiş aralıklı yıldız çiftlerinin, yaklaşık 10 milyar yıl içinde daha büyük kütle çekim güçleri tarafından ortak külte merkezlerine çok yakın bir şekilde itilebileceğini keşfetti.

Bu durum, gezegenlerin ve yörüngedeki diğer küçük cisimlerin kütle çekimsel etkileşimlerle esnedikleri ve parçalandıkları bir yerde, yörüngelerinden sapmalarına sebep olabilir ve bu enkaz bulutlarına neden olabilir.

YENİ ARAŞTIRMALAR GEREKİYOR

Senaryo henüz onaylanmadı. Böylesine geniş bir mesafe söz konusu olduğunda, iki yıldızın son derece uzun bir yörüngeleri olmalıydı ama yapılan gözlemler bu yörüngeyi tanımlamak için yeterli değil. KIC 8462852 B, sistemden fırlayıp çıkmış bir yıldız olabilir veya iki yıldız ortak hareket eden bir grubun üyeleri olabilirler.

Araştırmacılar, iki yıldıza dair yaptıkları ölçümlerde, bu ikiliğin en mantıklı açıklama olduğuna inanıyor ancak ikilinin ilişkilerini daha iyi anlamak için daha fazla ölçüme ihtiyaç var. Bu, KIC 8462852 B yıldızının diğer yıldızın düzensiz parlayıp sönmelerindeki etkisini doğrulamaya veya hükümsüz kılmaya yardımcı olabilir.

Ama gizem düşkünleri hiç korkmasın. Yukarıda bir yerlerde tuhaf bir şekilde parıldayan başka yıldızlar da var; buna ikili eşlikçisi olduğu bilinen bir yıldız da dahil ve daha da tuhaf olabilecek baştan çıkarıcı 21 yıldız da cabası.

*1 astronomik birim ya da AU=149,597 milyon kilometre. (ç.n.)

---

Yazının orijinali Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Serdar Aygün)