Galeria ek raporu: Projeyi yapanlar ve onaylayanlar yüzde 20 sorumlu

DUVAR - Diyar Galeria enkazında incelemelerde bulunan bilirkişi heyeti, 18 Nisan 2023’te Cumhuriyet Başsavcılığı'na hazırladığı raporu sundu. Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı ise ilk rapora istinaden ek rapor talebinde bulundu. Ek rapor talebini tamamlayan bilirkişi heyeti, raporunu tamamladı.

Buna göre, yeni deprem yönetmeliğinin hazırlanmamasından dolayı kurum yüzde 15, proje sorumluları yüzde 20, yetersiz beton mukavemetinden dolayı müteahhit, şantiye şefi, bina fenni mesulu yüzde 20, zemin önlemlerini alınmasını ikaz etmeyen yetkililer yüzde 15, binada revizyon yapılmasına müsaade edenler yüzde 20 ve Galeria'nın yanındaki Oryıl My Office temelinin açılması sırasında gerekli zemin güvenliğinin alınmamasından dolayı bina yapımı ile ilgili projeyi uygulayan sorumlular ve yapı denetim sorumluları yüzde 10 sorumlu tutuldu.

SORUMLULUK YÜZDELERİ AÇIKLANDI

Surajans haberine göre, Diyar Galeria enkazında incelemelerde bulunan heyet, 18 Nisan 2023’te Cumhuriyet Başsavcılığı'na sunduğu bilirkişi raporuna ilişkin hazırladığı ek raporunu da yayımladı. İlk raporda yer alan bilimsel akademik terimlere açıklık getirerek yapılan ölçümleri, gözlemleri ve deney raporlarını inceleyerek sorumluluk yüzdesini ve gerekçesini açıkladı.

Rapor'da depremde yıkılan ve 89 kişinin yaşamını yitirdiği Diyar Galeria'ya ilişkin savcı hazırlanan bilir kişi raporunda sorumluların kim olduğu, adreslerinin nerde olduğunun belirtilmediğini, sadece kullanılan malzemeler üzerinde genel değerlendirmelerin yapıldığını sordu. Savcının bu yöndeki sorusuna ek raporda yanıt veren bilir kişi heyeti, hazırlanan ilk raporda buna ilişkin bilginin verilmediğini söyledi.

GALERİA'NIN İKİ ADET PROJESİ BULUNUYOR

Kusur oranları ise şu ifadelerle açıklandı: “6 Eylül 1975 tarihinde Diyarbakır'ın Lice ilçesinde 6,6 büyüklüğünde deprem meydana gelmiş ve 8149 bina hasar gördüğü ve yıkıldığından dolayı 2385 kişi hayatını kaybetmiştir. Bu deprem göz önüne alınarak Binanın yapım yılına ait şartnamede Diyarbakır ilinin 2. derece deprem bölgesi olarak yazılması, yine aynı şartnamede deprem kuvvetinin 0,1, g olarak alınması, bu değerlere aksi olarak gelen deprem yükünün 0,17 g değeri olup mevzuattaki deprem tasarım yükünden fazla olması, ayrıca deprem perdesi uygulamasının zorunlu olarak yönetmeliğe konulmaması, yönetmeliği hazırlayan kuruma sorumluluk yüklemiştir. 

Galeria'nın iki adet projesi bulunmaktadır. Bu projelerden yapım yılına göre sonra yapılanın mimari, statik betonarme hesapları yapan proje sorumluları, yapan ve onaylayanların tamamı yanlış uygulama ve sistem seçiminden dolayı sorumlu bulunmuştur. Sorumluluk oranı yüzde 20 olduğuna, projenin yapımını üstlenen müteahhit kişi ve firmaların tamamı, şantiye şefi, bina fenni mesulu (kamu denetçisi) ve sürveyanı aldığımız beton karot test sonuçlarına göre yetersiz mukavemette beton imalatının olması sorumluluk sebebidir. Sorumluluk oranı yüzde 20 olduğuna, binanın zemin kontrollerini yapan, vize veren, imarına müsaade eden, projelerini kontrol eden, onay veren yetkililerin, revize imalat yapılan bölümlere ait değişiklikleri kabul eden makamların, ayrıca binaya çok yakın bir yerde gerekli zemin önlemlerini alınmasını ikaz etmeyen yetkililer sorumlu bulunmuştur. Sorumluluk oranı yüzde 15 olduğuna, bina altında yukarıda soru 2-2,2-3,2-4 de bahisleri geçen statik ve mimari revizyonlar yaparak binada zayıf kat etkisi oluşturulmasına sebep olan işletmeler sorumludur. Ayrıca bina yönetimi ve AVM yönetiminin yapılan değişikliklere müsaade etmesi ve vatandaşın tahliyesine yardımcı olacak binadan AVM'ye giriş kapılarının kapatılmasından dolayı sorumludur. Buradaki sorumluluk oranının yüzde 20 olduğuna, Galeria'nın yanındaki Oryıl My Office isimli binanın temelinin açılması sırasında gerekli zemin güvenliğinin alınmamasından dolayı bina yapımı ile ilgili projeyi uygulayan sorumlular ve yapı denetim sorumluları sorumludur. Sorumluluk oranı yüzde 10 olduğuna kanaat edilmiştir.”

'BOMBALI SALDIRI BİNANIN TAŞIYICI SİSTEMİNE ZARAR VERMEDİ'

Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı, Diyar Galeria’ya ilişkin hazırlanan ve 18 Nisan'da yayımlanan ilk raporda yer alan çelişkilerin giderilmesi, değerlendirmelerin anlaşılır bir şekilde yapılması için ek rapor için bilir kişi heyetine bildirimde bulundu. Bilirkişi heyeti, Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından sorulan sorulara da verdiği yanıtlar ek rapora yansıtıldı. Savcılık, 3 Ocak 2008 tarihinde askeri araca yönelik düzenlenen bombalı saldırının Galeria’ya zarar verdiği yönünde ortaya atılan iddiayı da sordu.

Bilirkişi heyeti ek raporda bu iddiayı, “Bombalı saldırı ile ilgili raporda, binanın taşıyıcı sistemine etki edecek düzeyde olmadığı belirtilmiştir. Çünkü patlama olaylarında ABD ve AB standartlarına göre patlayıcı miktarında göre hesaplanan basıncın taşıyıcı elemanlara etkisi olmamasından dolayı yer üstü patlama hesap detaylarının rapora konulmasında gerek görülmemiştir” ifadeleriyle yanıtladı.

Yine savcılığın temel incelemelerinde kolan, boyut ve donatı bakımından bir eksikliğin olup olmadığına dair sorusuna da bilirkişi, “Bina enkazı geç temizlenmiş olup yapılan kazılarda temel seviyesine inilmemiştir. Ancak savcılık tarafından verilen projelerde temele ait boyut, cins ve hesaplamalar dikkate alınmıştır. Temelin sürekli olduğu ve bu tip zeminler için uygun olmadığı ancak yönetmelikte buna ait bir kısıtlama olmadığı belirtilmiştir. Tarafımıza ilk gönderilen projede, perdeler olmamasına rağmen revize projede ve bina inşaatında perde beton uygulaması yapılmamıştır. Bu sebepten dolayı raporda da bu eksikliğe dikkat çekilerek perde betonlar ile ilgili bilgi verilmemiştir. Enkazdan çıkarılan kolonlarda yeterli filiz uygulamasının yapıldığı kolonların genelde bütünlüğünü koruduğu herhangi kesme ve eğilme çatlağının görülmediği raporda yer verilmiştir” yanıtını verdi.  

'KOLON KESME İDDİALARI İLE TESPİT TEKNİK OLARAK YAPILAMAZ'

Binaya dair yapılan geoteknik değerlendirmelerin yetersiz olduğu, ilgili TÜBİTAK raporunun yeterli açıklık ve netlikle izah edilmediğini bilir kişi heyetine iletti.

Bilir kişi heyeti, bu incelemeye aldığı savcılığın bu talebini, “Binaya ait iki adet zemin raporu bulunmaktadır. Jeoloji mühendisi tarafından hazırlanan ilk raporda zeminin taşıma gücünün zayıf olduğu belirlenmiş (D sınıfı veya mukavemeveti düşük zemin), TÜBİTAK tarafından yapılan inceleme raporunda ise zeminin mukameveti C sınıfı verilmiş. Yani zeminin mukavemetinin herhangi bir zemin iyileştirilmesine gerek olmadığı kanaatine varılmıştır. Raporda C sınıfı zeminlerde de radye uygulaması yapılması gerektiğini ancak yönetmelikte bu konuya ait yaptırım bulunmadığı için binanın yapıldığı yıl için bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir” sözleriyle değerlendirdi.

Diyar Galeria’da bulunan bir spor salonunda kolonların kesildiği iddiası soruşturma dosyasına dahil olmuştu. İddialara dair daha önce spor salonunda kaydı bulunan bir savcı, soruşturma savcılarına ifade vermiş ve daha önce çektiği bir fotoğrafı soruşturma savcılarına vermişti.

Kolonların kesilmesi iddiasını ve fotoğrafları da soran soruşturma savcısına ek raporda verilen yanıtta, yıkılan bir yapıya ilişkin kolon kesilmesine ilişkin tespitin teknik olarak yapılamayacağı aktarıldı. Ancak ek raporda kolonların değiştirildiği ya da traşlanabileceği ihtimaline bir kez daha yer verildi.

Kolon kesme iddialarıyla ilgili adı geçen market ile tekstil firmasının mimaride bir değişiklik yapıp yapmadığını da soruşturma savcısı bilirkişi heyetine sordu. Açıklanan ek raporda bu iddia heyet tarafından “Tezgel Kom Market, Yummy Tekstil ve 2’nci projede verilen mimariye göre olmadığı, duvarlarının yıkıldığı tespit edilmiştir. Ancak bu imalatların ne zaman kimin tarafından yapıldığı hakkında kesin bir kanaate varılmadığından dolayı isim zikredilmemiştir. Duvarlar taşıyıcı değildir. Ancak deprem esnasında aktif rol alarak yük almaktadır. Yıkılması deprem kuvvetine karşı binanın zayıflatması anlamına gelmektedir" şeklinde ifade edildi.