Covid-19 ölüm oranı Almanya’da neden düşük?
Aile yapısı ve yaşı ileri olanların toplumun diğer kesimleri ile olan etkileşimi vaka sayılarında yaşlıların oranının neden kuzey ve güneyde farklı olduğuna dair ipuçları verebilir. Güney ve Kuzey toplumlarında aile yapısına baktığımızda İspanya ve İtalya’da geniş aile Kuzey Avrupa’da çekirdek aile daha yaygın.
Meryem Dutoğlu*
Evet, doğru içimiz dışımız Covid-19 oldu. Bir süre daha böyle olacağa benziyor. Bu yazıda ölüm oranlarının neden Almanya’da düşük, İtalya'da (ve İspanya’da) yüksek olduğunu toplumların aile bağları üzerinden ele alacağım.
Sayılara fazla boğulmadan basit bir şekilde özetlemek gerekirse, şubat sonuna gelindiğinde birkaç gün içerisinde İtalya başta olmak üzere vaka sayılarının katlanarak çok hızlı bir şekilde artığı döneme girildi. İtalya önlemleri geç aldığı konusunda yerden yere vuruluyor halbuki gözden kaçırılan bir detay var. Avrupa ülkelerinde ilk vakalar hemen hemen aynı günlerde tespit edildi. Evet İtalya sıkı önlem almamıştı ama o günlerde Fransa ve Almanya’da da tespit edilen vakaları izole etmekten başka bir önlem yoktu. Peki bu ülkelerin hepsinde de en başta sıkı önlem alınmadığı durumda neden İtalya’da (peşinden İspanya’da) sayılar katlanırken Almanya’da daha ölüm çok daha az?
NEDEN İTALYA’DA ÖLÜM ORANI YÜKSEK ALMANYA’DA DÜŞÜK?
Almanya’da ölüm oranının düşük iken İtalya ve İspanya’da yüksek olması çeşitli argümanlarla açıklanmaya çalışılıyor. Örneğin daha çok test yapılması, sağlık sisteminin iyi olması vs gibi. Bunlar doğru ama eksik. Neden İtalya sorusunun cevabını tam olarak veremiyor. Hem Almanya’da hem İtalya’da sağlık sistemi güçlü ve insan ömrü uzun. Yani Almanya’da da insanlar uzun yaşıyor İtalya’da da. İleri yaş gruplarının nüfus içindeki oranı hem İtalya’da hem Almanya’da yüksek. Ama Covid-19 nedeni ile ölüm oranları çok farklı.
Daha çok test yapılınca evet vaka sayısı artıyor ve yüksek vaka sayısı içinde ölüm oranı düşük çıkıyor. Aslında hem İtalya hem Almanya günlük çok fazla test yapıyor, çok fazla yeni vaka tespit ediliyor ama İtalya’da hastalar kaybedilirken Almanya’da ölüm çok çok daha az. Peki neden?
Burada tabii ki İtalya’da artık işlerin çığırından çıkmış olması, hastanelerde yer olmaması, solunum cihazı yetmemesi ve doktorların kurtulma potansiyeli olan hasta seçmek zorunda kalıyor olmaları günlük kaybedilen hasta sayısını iyice artırıyor ama yine neden İtalya (ve peşinden İspanya) sorusuna cevap vermiyor. İspanya da İtalya’nın birkaç gün gerisinden geldiğini fark edip sıkı önlemler almıştı. Vaka artışları İtalya kadar olmasa da günlük ölüm sayıları oldukça yüksek.
Neden İtalya, Almanya değil sorunun cevabı hastalığın hayati tehlike teşkil ettiği gruplarda saklı. Artık hepimizin ezberlediği gibi İlerlemiş yaş ve kronik hastalıkları olan kişilere bu virüs bulaştığında malesef öldürücü oluyor. Ülkelerdeki tüm vakalar yaş gruplarına bakılarak incelendiğinde şu sonuç karşımıza çıkıyor.
İtalya’daki tüm vakaların yüzde 55,7’si 60 yaş ve üstü (1)
İspanya’daki tüm vakaların yüzde 47,8'i 60 yaş ve üstü (2)
Almanya’daki tüm vakaların yüzde 16’sı 60 yaş ve üstü (3)
Güney Kore’deki tüm vakaların yüzde 22’si 60 yaş ve üstü (4)
Yani bu hastalığa nüfusunuzun ileri yaştaki kesimi ne kadar çok yakalanırsa ölümlü vakanız da fazla oluyor. İşte Almanya ve İtalya arasındaki fark burada. Sadece test sayısının ve sağlık sisteminin bize anlatmadığı şey bu. (Güney Kore’nin Avrupa’da olmamasına rağmen bu tabloda olmasının sebebi vakaların yaşlı olmadığını ve ölüm oranının düşük olduğunu göstermek)
PEKİ İTALYA’DA NEDEN YAŞLILAR BU HASTALIĞA ALMANLARA GÖRE FAZLA YAKALANDI?
Bu sorunun cevabında aklınıza ilk İtalyanların self-izolasyon uyarılarına kulak asmadığı dışarıda dolaşmaya devam ettiği vb. önlem almakta geç kalındığı vs nedenler gelecektir. Bunlar doğru ama benim dikkat çekmek istediğim başka bir nokta var. Burada Güney Avrupa ile Kuzey Avrupa arasındaki kültürel fark potansiyel bir faktör olabilir. Aile yapısı ve yaşı ileri olanların toplumun diğer kesimleri ile olan etkileşimi vaka sayılarında yaşlıların oranının neden kuzey ve güneyde farklı olduğuna dair ipuçları verebilir. Güney ve Kuzey toplumlarında aile yapısına baktığımızda İspanya ve İtalya’da geniş aile Kuzey Avrupa’da çekirdek aile daha yaygın. Yani İtalyanlar ve İspanyollar için aile büyükleri ile yaşamak kuzeye göre daha yaygın. Sadece büyükanne ve büyükbabaların aynı evde olması değil, yetişkin kişilerin ebeveynleri ile yaşaması da oldukça yaygın. Buna karşın Kuzey Avrupa’da ise aile büyükleri çocuklarından bağımsız olarak yalnız veya çekirdek aile olarak yaşıyor ve göreceli olarak daha izoleler denebilir. Bu fark hem kültürel alışkanlıklar hem de refah seviyesi ile ilintili. Bu olgu sadece aynı evde yaşamak değil farklı jenerasyonların ve akrabaların birbiri ile görüşme sıklığı ve sosyal hayata katılımı ile de ilgili.
Yani muhtemelen, İtalyan hükümeti ilk kısıtlamaları getirdiğinde pek de kulak asmayan hem genç hem yaşlı kişiler izole olmayarak toplum içinde etkileşime devam etti. Böylece virüs semptom göstermeyen kişilerden risk grubuna sinsice yayıldı. Karantina kuzeyde başlayınca memleketlerine dönen İtalyanlar, virüsü bütün ülkeye yaydı ve iş çığırından çıktı. Benzer şekilde İspanya’da da ülke içi seyahat virüsü bütün ülkeye yaydı. Daha fazla taşıyıcı, daha fazla yaşlıya da bulaştırdı. Almanya’da ise vakalar arttı ama en çok 15-59 yaş aralığındaki kişilere bulaştı. Yaşı ileri kişilere İtalya ve İspanya’daki gibi bulaşmadı. Tabii ki İtalya dışındaki Avrupa ülkelerinin avantajı İtalya’yı görüp bir an önce sıkı önlemler almaları oldu. Böylece kişiler arasındaki etkileşim kesilmeye çalışılarak iki-üç hafta içinde artış hızlarının düşürülmesi ve neticede salgının kontrol altına alınması ön görülüyor. Kuzey Avrupa-Güney Avrupa arasındaki bu farkın salgının ölüm oranına etkisine dair bu varsayım diğer tüm ülkelerin verileri de katılarak kapsamlı bir şekilde sorgulanmalıdır.
Buradan çıkarmamız gereken sonuç, Türkiye toplumsal yapısını da düşünerek halihazırda alınmış önlemlere daha da fazla özen göstermeye çalışmak. Virüs topluma yayıldıkça risk grubu altındakileri virüsten korumak gittikçe daha da zor olacaktır. Bu nedenle sadece 65 yaş üstüne kısıtlama getirmenin onları korumaya yetmeyeceğini topyekun sorumluluğumuz olduğunu unutmayalım. Ayrıca sadece yaşı ne olursa olsun kronik hastalığı olan, bağışıklık sistemi zayıf olan herkesin yüksek risk altında olduğunu da hatırlatmak da yarar var.
(4) https://www.cdc.go.kr/board/board.es?mid=a30402000000&bid=0030&act=view&list_no=366621&tag=&nPage=1
* Siyaset Bilimci