İmamoğlu'nun başarısı, Yıldırım'ın başarısızlığı

İmamoğlu bir yandan Hayırcı kitleyi motive ederken diğer yandan Kürt ve Doğu Karadenizlilerden gelen tepki oylarıyla Hayır oy sayısını aşıyor. Ekonominin toparlanamaması, hamasi kampanya ve Öcalan açıklamalarıyla birlikte Yıldırım’ın oy kaybettiği anlaşılıyor. Ayrıca seçim öncesinde açıklanan anketlerin çoğunda geride olan Yıldırım bu şekilde partizan olmayan seçmeni sandığa götürmekte zorlanmış gözüküyor. Böylece 31 Mart’ta sandığa gitmeyenler arasında bu sefer oy kullananların ezici bir çoğunlukla İmamoğlu’nu tercih etmesiyle birlikte fark 0.2 puandan 9 puana taşınmış.

26 Haziran Çarşamba 2019 Saat: 11:11 Güncellenme: 27 Eylül Pazar 2020 Saat: 05:55

Nezih Onur Kuru*

23 Haziran’ı değerlendirirken iki önemli sonuç göze çarpıyor. Bunlardan birincisi Ekrem İmamoğlu’nun 2017 Hayır oyları potansiyelini aşması. İkincisi Binali Yıldırım’ın 31 Mart oylarından 220 bin geriye düşmesi. İmamoğlu muhalifleri motive edip Kürt ve Doğu Karadenizlilerden gelen tepki oylarıyla 4 milyon 742 bine ulaşırken, kötüleşmeye devam eden ekonomi, etnik ve ideolojik kutuplaşma dilinin hakim olduğu kampanya ve Öcalan açıklamalarına gelen tepkinin etkisiyle Yıldırım oyu 3 milyon 935 bine geriledi.

Seçim öncesinde Gazete Duvar’daki yazımda İmamoğlu’nun ekonomik sorunlar ve YSK kararına duyulan tepkiyle birlikte Hayır blokunun neredeyse tamamını mobilize edebileceğini paylaşmıştım. İmamoğlu’nun potansiyel seçmenlerinin çekirdek Saadet ve Vatan Partisi seçmenleri haricinde kalan 4 milyon 684 bin Hayırcı seçmen olduğunu iddia etmiştim. (1) Bu sayının tepki oylarıyla 4 milyon 750 bine ulaşabileceğini dile getirmiştim. (2) Binali Yıldırım’ın 31 Mart’ta ulaştığı 4 milyon 156 bin oyun 4 milyon 50 bininin Evetçi olduğunu, içinde en az 55 bin Hayırcı bulunan yaklaşık 100 bin seçmenin Binali Yıldırım’a tekrar oy vermeyebileceğini belirtmiştim. (3)

23 Haziran’da İmamoğlu 4 milyon 742 bin oy sayısına ulaşarak bu potansiyelin üzerinde bir başarıyla seçimi kazandı. İmamoğlu’nun Hayır potansiyeline ek olarak gelen desteği referandumda Hayır oyu kullanmayan Kürt ve Doğu Karadenizli seçmenden aldığı tahmin ediliyor. Bunun yanında Erdoğan-Bahçeli-Öcalan üçgeninde gerçekleşen açıklamaların milliyetçi seçmende tepki yarattığı ve bu tepkinin Yıldırım’ın 3 milyon 935 bine kadar gerilemesine yol açtığı iddia ediliyor.

Bu iki görüşü ilçe düzeyinde analizlerle masaya yatıracağım. Bunun için İmamoğlu ve Hayır oy oranlarını kıyaslayarak İmamoğlu’nun hangi ilçelerde başarılı olduğunu değerlendireceğim. Ayrıca Binali Yıldırım’ın hangi ilçelerde daha çok oy kaybettiğini göstereceğim. Böylece ilçeleri kategorize ederek Kürt ve milliyetçi seçmenlerde gerçekleştiği iddia edilen olası oy kaymaları hakkında fikir yürüteceğim.

İlçe bazında İmamoğlu’nun kayıtlı seçmende (tüm seçmen) elde ettiği oy oranını, yine 2017’deki kayıtlı seçmende Hayır oranıyla kıyasladığımızda yüzde olarak İmamoğlu’nun ne kadar başarılı olduğunu tespit etmek mümkün. Bu değerlendirmeye göre, İmamoğlu İstanbul genelinde %100 civarında bir başarı oranı elde etmiş. Bu oranın artıp azaldığı ilçeleri incelemek seçmen davranışı hakkında önemli ipuçları verecek.

Referandumdaki Hayır oylarıyla kıyaslandığında İmamoğlu’nun daha düşük gelirli ilçelerde Hayır oylarının üzerine çıktığını, buna karşılık gelir arttıkça Hayır potansiyeline daha az ulaştığını gözlemliyoruz.

Seçim öncesine Rawest ve Etki Araştırma İstanbul’da Kürt seçmen arasında İmamoğlu desteğinin %56’dan %66’ya yükseldiğini ve bu artışın sadece HDP’ye oy veren seçmenlerden kaynaklanmadığı, diğer partilere oy veren Kürtlerde İmamoğlu desteğinin arttığı bulgusunu paylaşmıştı. (4)

Grafikte İmamoğlu’nun referandumdan daha başarılı olduğu Sultanbeyli, Sultangazi, Bağcılar ve Arnavutköy, Kürtlerin önceki seçimlerde görece AK Parti’ye daha yakın olduğu ilçeler. Rawest ve Etki Araştırma’nın bulgularını doğrular şekilde İmamoğlu bu ilçelerde referandumda Hayır oyu kullanmayan Kürtlerin desteğiyle oyunu yükseltmiş gözüküyor.

Kürtlerle birlikte Doğu Karadenizli seçmenin tercihleri de Pontus söyleminden ötürü merak konusuydu. İmamoğlu Pendik, Tuzla, Beykoz ve Ümraniye gibi Doğu Karadenizli nüfusunun yoğun olduğu ilçeler referandum oylarının üzerine çıkmayı başarmış.

23 Haziran'da özellikle Anadolu yakasında gerçekleşen büyük değişim Pontus söyleminin eseri gibi. Rengi değişen Beykoz, Tuzla, Üsküdar ve Çekmeköy’de Doğu Karadeniz illerine kayıtlı nüfus oranı İstanbul ortalamasından yüksek. Sancaktepe’de hem Kürt hem de Karadeniz oyları Yıldırım’ın aleyhine çalışmış gözüküyor.

İstanbul ilçeleri Doğu Karadeniz illerine kütüğü kayıtlı olanların oranına göre sıralandığında Anadolu yakası ilçelerinin çoğunluğu İstanbul ortalamasının üstünde kalıyor. Şile'de de Karadeniz orijinli fakat İstanbul nüfusuna kayıtlı kişilerin önemli miktarda olduğu biliniyor. Avrupa yakasında Eyüp ve Beyoğlu’daki değişim ile Kağıthane’deki yükseliş de Doğu Karadenizli seçmenin tavrıyla ilişkili olabilir.

Muhaliflerin yoğun desteğine yoksul Kürt ve tepkili Doğu Karadenizli oyları da eklenince İmamoğlu 4 milyon 750 bin sınırını zorlamayı başardı. Fakat İmamoğlu mahalle bazlı analizlere göre daha çok sandığa gitmeyen seçmenden destek bulmuş gözüküyor. Bu nedenle Binali Yıldırım’daki oy düşüşünün doğrudan İmamoğlu’na yönelen seçmenlerden kaynaklandığını iddia etmek pek mümkün değil.

Binali Yıldırım oylarının en çok azaldığı ilçeler seküler ve milliyetçi seçmenin yoğunlaştığı ilçeler. Binali Yıldırım İstanbul genelinde yaklaşık %6 oy kaybederken, bu sayı Avcılar, Büyükçekmece ve Sarıyer’de %10 seviyesine geliyor. Bakırköy, Beşiktaş ve Kadıköy’de ise kayıp %15 civarında.

Binali Yıldırım’ın 31 Mart seçmenlerinin en az 55 bininin Hayırcı seçmen olduğunu belirtmiştik. Bu grup 24 Haziran’dan kaynaklanan kırgınlık ve CHP’li belediyelerden duyulan memnuniyetsizlik gibi nedenlerden ötürü Yıldırım’a oy vermişti. Fakat YSK kararıyla birlikte bu seçmenlerin Yıldırım’ı desteklemekten vazgeçmesi bekleniyordu. Ayrıca 23 Haziran’da artık kazanmaya daha yakın görülen ve İBB’yi yönetmeye söylem, proje ve vaatleriyle Binali Yıldırım’a kıyasla daha istekli bir görüntü çizen İmamoğlu’na destek vermeleri çok olasıydı. Dolayısıyla Yıldırım’ın oy kaybetmesi sürpriz değildi.

Ekonominin etkisinin daha az hissedilmesi ve Hayırcı seçmenin kısmi desteğinin sonucunda, 31 Mart’ta Yıldırım’ın Erdoğan’ın bir önceki yıl ulaştığı oy sayısını korumakta gelir seviyesi yüksek ve/veya CHP’li ilçelerde daha başarılı olduğu görülmüştü. 23 Haziran’da Yıldırım’ın en çok CHP’li ilçelerde oy kaybetmesiyle birlikte, beklendiği gibi Hayırcı seçmen grubunun Yıldırım’ı desteklemeyi bıraktığını söylemek mümkün.

23 Haziran’da Binali Yıldırım'ın oyu 2018 genel seçimlerindeki CHP ve İYİ Parti oyu ilçe bazında arttıkça 31 Mart’a kıyasla daha çok düşüş göstermiş. Buna karşılık Yıldırım AK Parti ve MHP oyu arttıkça oyunu korumayı başarmış. Böylece seküler milliyetçi seçmenin yoğunlaştığı ilçelerde Yıldırım desteği azalmış gözüküyor. Hayırcı seçmenlerin değişen tercihlerinin yanı sıra, bu ilçelerde yaşayan Hayırcı olmayan MHP’li ve AK Partili seçmenlerin bir kısmının Bahçeli ve Erdoğan’ın Öcalan mesajlarına reaksiyon göstererek sandığa gitmediği yorumu da yapılabilir. Milliyetçi muhafazakar seçmenin çoğunlukta olduğu ilçelerde ise Yıldırım seçmeni daha sadık kalmış.

Ayrıca 31 Mart’ın aksine Yıldırım’ın bu kez kaybetmeye yakın aday olarak görülmesi, genellikle kazananın yanında yer alan partizan olmayan sağ seçmeni motive edemediği anlamına geliyor. Milliyetçi-muhafazakar ideolojinin ve dindar-geleneksel yaşam biçiminin daha az yaygın olduğu seküler ilçelerde partizan olmayan seçmenlerin Yıldırım’dan uzaklaşması daha da kolay. Bunun sonucunda Yıldırım’ın bu ilçelerdeki oy kaybının daha yüksek olması kaçınılmaz.

SONUÇ

İmamoğlu bir yandan Hayırcı kitleyi motive ederken diğer yandan Kürt ve Doğu Karadenizlilerden gelen tepki oylarıyla Hayır oy sayısını aşıyor. Ekonominin toparlanamaması, hamasi kampanya ve Öcalan açıklamalarıyla birlikte Yıldırım’ın oy kaybettiği anlaşılıyor. Ayrıca seçim öncesinde açıklanan anketlerin çoğunda geride olan Yıldırım bu şekilde partizan olmayan seçmeni sandığa götürmekte zorlanmış gözüküyor. Böylece 31 Mart’ta sandığa gitmeyenler arasında bu sefer oy kullananların ezici bir çoğunlukla İmamoğlu’nu tercih etmesiyle birlikte fark 0.2 puandan 9 puana taşınmış.

DİPNOTLAR

https://www.gazeteduvar.com.tr/forum/2019/05/28/yildirim-ve-imamoglunun-oy-potansiyelleri-nasil/

https://daktilo1984.com/2019/06/10/imamoglu-hangi-secmen-gruplarindan-oy-alabilir/

https://daktilo1984.com/2019/06/20/binali-yildirim-oy-sayisini-ne-kadar-artirabilir/

http://adhoc.com.tr/wp-content/uploads/2019/06/23-Haziran_Seçim-Değerlendirmesi.pdf

* Doktora Araştırmacısı, Siyaset Bilimci, Koç Üniversitesi