IŞİD videolarındaki 'ünlü' yüzlere ne oldu?

Hasan Özgür Top

Kökleri 90’lı yıllara uzanan, “Arap Baharı” sonrasındaysa ilan ettiği halifelikle, acımasız infaz yöntemleriyle ve propaganda videolarıyla dünya gündemine oturan IŞİD, ele geçirdiği toprakların hemen hemen tümünü bugün kaybetmiş durumda. “Halifeliğin” başkenti Rakka, Irak’ın ikinci büyük kenti Musul gibi önemli şehirler artık örgütün hâkimiyetinde değil.

Son olarak kasım ayında, örgütün elinde bulunan son şehir olan Elbu Kemal’de de yenilgiye uğratıldığı ve hayatta kalan militanların çöle dağıldığı Suriye ordusu tarafından ilan edilse de, bölgede çatışmalar sürüyor. Ancak yine de, örgütün yaşadığı askeri yenilgiyi telafi edebilmesi, eylem kapasitesini eski günlerindeki hacmine kavuşturabilmesi, en azından Suriye ve Irak’ta yakın dönem için pek olası görünmüyor. Ancak bu durum “küresel cihat” fikrinin sona erdiği anlamına gelmiyor. Zira, 80’li yılların sonunda ortaya çıkan bu ekol, çeşitli ilerleme ve gerileme dönemleri yaşamakla birlikte, dünyanın pek çok yerindeki pek çok örgütlenmeyle ve eylemle 30 yılı aşkın bir süreyi geride bıraktı ve kendi duygu dünyasını, anlatısını, mitolojisini yaratmayı başardı. 30 yılı aşkın bir süreçte biçimlenen bu mitolojinin, farklı yer ya da zamanlarda yeni aktörlerle kendini tekrar var etme potansiyeli varlığını sürdürüyor. (Nitekim, gözler genel olarak Irak ve Suriye’ye çevrilmiş olsa da, Asya’dan Afrika’ya, IŞİD lideri Ebu Bekir Bağdadi’ye bağlılıklarını bildiren örgütler varlıklarını ve eylemlerini sürdürüyor.)

İlk ve esas olarak El Kaide’yle tarihe mal olan bu anlatının en çok öne çıkan unsurları ABD’nin Kenya ve Tanzanya büyükelçiliklerine yapılan saldırılar (1998), ABD’nin USS Cole isimli savaş gemisine yapılan saldırı (2000) ve 11 Eylül saldırıları (2001) oldu. 2000’li yıllara damgasını vuran bu heybetli saldırılarla eş zamanlı olarak “İmparatorluk (ABD) yenilmez değildir” söylemi kuruldu. Küresel çaptaki adaletsizlik, dünya mazlumlarının intikamını alma nosyonları sıklıkla öne çıkarıldı ve işlendi. Ve kuşkusuz Usame Bin Ladin karakteri mütevazı, kibar, anlayışlı, duygulu, cesur ve karizmatik bir lider, bir “Şeyh” olarak, bu anlatıda çok önemli bir yere sahip oldu. Milyarlarca dolarlık mirası bir kenara bırakıp mazlumlar için cepheye koşması, Afganistan’da Sovyet işgali sırasında ön hatlarda kahramanca savaşması, taktik zekası, çocuklarıyla olan ilişkisi bu karakterin yaratılmasında başat argümanlardan oldu.

Arap Baharı sonrasındaysa IŞİD bu anlatıya “halifelik” pratiğiyle katkıda bulundu. El Kaide’nin söyleminde sıklıkla görülen küresel adalet iddiası, yerini daha ziyade kuruluş ve fetih söylemlerine bıraktı. İnfaz içeren propaganda videoları tüm dünyada büyük etki yarattı. IŞİD’in mitolojisinin en önemli yapı taşları olan bu videolar, zaman içerisinde kendi karakterlerini de yarattı. Örgütün önde gelen liderlerinin yanı sıra, başka bazı karakterler de videolarda sıklıkla görünmeleriyle tanınır hale geldiler.

Bugün örgütün lideri Bağdadi’nin nerede olduğu bilinmiyor. Ünlü isimlerden olan savaş bakanı Ömer Şişani Temmuz 2016’da Musul’da, Adnani ise Ağustos 2016’da Halep’te öldürüldü.

Peki diğer ekran yüzlerinden bazıları kimlerdi ve akıbetleri ne oldu?

'CİHATÇI JOHN'

Gerçek adı Muhammed Emwazi olan Cihatçı John, yabancı esirleri infaz ettiği videolarla ve bu videolardaki İngilizce aksanıyla, örgütün belki de lider kadrosundan sonra en çok tanınan ismi haline geldi. Emwazi ilk olarak ABD’li gazeteci James Foley’nin öldürüldüğü videoda görüldü. Daha sonra David Haines, Peter Kassig, Steven Sotloff, Alan Henning’in infaz edildiği videolarda da yer aldı. Pentagon Kasım 2015’te, Emwazi’nin Rakka’da bir hava saldırısıyla hedef alındığını ve ölmüş olabileceğini açıkladı. Bir süre sonra örgüt Emwazi’nin öldürüldüğünü doğruladı.

EBU VAHİB

Ebu Vahib, 2013 yılında, Irak’ta otoyolda durdurduğu kamyon şoförlerine Sünni’lik testi yaptığı ve sonrasında infaz ettiği videoyla tanındı. Bu video aynı zamanda örgütün ilk sansasyonel videolarından biriydi. Vahib’in Anbar vilayetinin askeri emiri olduğu iddia edildi. Mayıs 2016’da, Pentagon tarafından hava saldırısıyla öldürüldüğü duyuruldu. Ebu Vahib’i gösteren bir fotoğraf, haber ajanslarınca IŞİD haberlerinde en çok kullanılan fotoğraflardan biri oldu.

'BULLDOZER'

IŞİD’in “baş celladı” olduğu ve onlarca kişiyi infaz ettiği söylenen ve fiziksel görünümü nedeniyle medyada Buldozer olarak isimlendirilen “karakterin” kimliği ve akıbeti tam olarak netlik kazanmadı. İnfazların tamamında maskeli görüntülenen ve isminin Abu Sayyaf olduğu söylenen militanın Ocak 2017’de Musul’da suikastla öldürüldüğü iddia edildi. Bir başka haber ise bir video içeriyordu ve Haziran 2016’da yayınlanan bu görüntülerde Suriye ordusu askerlerince yakalanıp bir kamyonet kasasına yatırılan kişinin Buldozer olduğu belirtiliyordu. Bu fiziksel özelliklere sahip birden fazla militanın olması ve bunların hepsinin Buldozer zannedilmesi olası.

EBU HAMZA BELJİKİ

Belçika vatandaşı olan ve pek çok çatışmada yer alan el-Beljiki, örgütün yayınladığı videolarda da boy gösteriyordu. Propaganda posterlerinde de fotoğraflarıyla yer alan el-Beljiki, medya tarafından örgütün “poster yüzü” olarak isimlendirildi. Musul’un düşmesinin ardından Irak Ordusu tarafından sağ ele geçirilen el-Beljiki’nin ünlü Ebu Garib Hapishanesi’nde sorgulandığı açıklandı ve geçtiğimiz günlerde Ebu Garib’de çekildiği söylenen bir fotoğrafı yayınlandı.

EBU USAME EL TUNİSİ

Örgütün komutanlarından biri olan ve örgütün Suriye’den yayınladığı videolarda sıkça görülen el-Tunisi, Temmuz 2017’de Rakka’da düzenlenen bir hava saldırısında öldürüldü.

EBU MUSA

Örgütün medya sorumlularından ve sözcülerinden biri olan Ebu Musa, Ağustos 2014’te Vice News’ün örgüt hakkında hazırladığı bir video-haberdeki konuşmalarıyla tanındı. Ebu Musa, aynı yıl Suriye Ordusu’nun düzenlediği bir hava saldırısında öldürüldü.

JOHN CANTLIE

2012 yılında Suriye’de kaçırılan ve esir tutulan gazeteci Cantlie, örgüt tarafından propaganda videolarında sunucu olarak kullanıldı. Yayınlanan videolarda Cantlie, savaş alanlarından ve şehirlerdeki gündelik yaşamlardan “haber bültenleri” sundu. Son olarak Musul’da görülen Cantlie’nin şu an nerede olduğu, hayatta olup olmadığı bilinmiyor.