Zaman ve mekân kavramları modern anlatının temel dayanaklarını oluştururken postmodern anlatı denemelerinde ise mekân ve zaman flulaşıp çoğu zaman anlaşılmaz bir yeni gerçeklik algısı yaratılır. Postmodern anlatının sınırsız dünyasında ayakları yere basan, farklı mekânlardan, zamanlardan ve kültürlerden esintiler taşıyıp yeni bir anlatı bütünlüğü sağlamak hiç de kolay değildir. Matthew Rankin, "Evrensel Dil"de zor olanı başarıp Kanada’dan İran’a adeta bir dehliz açıp yeni bir dünya inşa etmeyi başarmış, hem de mizah dolu bir dünya.

KANADA’DAN İRAN’A SÜRREAL BİR GEÇİŞ

"Evrensel Dil" iç içe geçen birkaç hikâyenin bütünlüklü bir hale gelmesinin fotoğrafını sunuyor. Fransızca öğrenen İranlı çocukların buzun içinde gördükleri değerli bir kâğıt parayı çıkarma uğraşları, annesine ulaşmaya çalışan Quebec'teki işinden istifa eden Kanadalı Matthew ve bütün bu hikâyenin geçtiği Kanada’nın Manitoba eyaletinin başkenti Winnipeg'in turist rehberi Mesud’un bir gününün hikâyesi. Üstelik bütün bu olan biten Winnipeg’te geçse de konuşulan dil Farsça, yer Kanada’dan daha çok İran’ın bir şehrini andırıyor. Bu sürreal mizahın başarısı ise yönetmenin ve senaryo ekibinin iki ülkenin de kültürel kodlarına ustaca hâkim olmalarında yatıyor.

WES ANDERSON’DAN KİYARÜSTEMİ’YE

Karların ve devasa yapıların arasında geçen hikayelerde, Kanadalıların vakitlerini geçirdikleri kafeler yerine İran usulü çayhaneler bizi bekliyordur. Mekân Kanada olsa da dil Farsçadır. Kıyafetler ise 1980’lerden günümüze yadigâr kalmıştır. Bu incelikli mizah kimi zaman Wes Anderson’ın görselliğini hatırlatırken kimi zaman da Aki Kaurismäki absürtlüğüne göz kırpar. Yönetmen verdiği bir söyleşide İranlı yönetmenler Abbas Kiyarüstemi, Sohrab Şahit Sales, Cafer Penahi ve Muhsin Mahmelbaf’a olan sevgisini dile getirdiği gibi filmde bu yönetmenlerin filmlerinden de izler bulmak olasıdır.

Matthew Rankin gençliğinde sinema eğitimi almak için Kanada’dan İran’a gelmiş bir isim. İranlı sinemacılarla teması var. Filmin senaryosunu İranlı Pirouz Nemati ve Ila Firouzabadi ile birlikte yazmış. Üstelik bu üç isim de filmde yer alıyorlar. Bu ortak kültürel çalışma hem iki ülkenin kültürel kodlarını barındırıyor hem de oldukça dengeli bir geçiş sağlıyor.

'ZAMANLARI, MEKÂNLARI VE KÜLTÜRLERİ HARMANLAYAN, ÇOK ÖZGÜN BİR SİNEMATİK DİL'

İlk gösterimini Cannes Film Festivali’nde yapan "Evrensel Dil", 'Yönetmenlerin On Beş Günü' bölümünde Seyirci Ödülü’nün sahibi olmuştu. Hamburg Film Festivali, Ghent Uluslararası Film Festivali, Melbourne Uluslararası Film Festivali, Nashville Film Festivali, Palm Springs Uluslararası Film Festivali, Stockholm Film Festivali Golden Kayısı Erivan Uluslararası Film Festivali ve Bangkok Dünya Film Festivali gibi hem Asya hem de Avrupa merkezli film festivallerinde ödüller alan film için en güzel değerlendirmelerden birini Selanik Film Festivali’nde Altın İskender Ödülü’nün gerekçeli kararında görüyoruz: "Zamanları, mekânları ve kültürleri harmanlayan, çok özgün bir sinematik dil ve mizah anlayışına sahip, gerçekten orijinal bir fikre sahip olağanüstü bir film olduğu için."