Venezuela’da benzine rekor zam: Asgari ücretin dörtte biri oldu
Bu hafta başında yüzde milyarlarla ölçülen rekor benzin zammından sonra dünyanın en zengin petrol rezervlerine sahip ülkesi Venezuela, artık benzinin en ucuz olduğu ülke değil. Venezuela’da petrolü benzine dönüştürecek yerli imkanların yaratılamamış olması, 2019’dan bu yana devletin petrol şirketine uygulanan ABD yaptırımları ve son yılların en ağır ekonomik krizinin yaşanıyor olması, bu sonucu yaratan nedenlerden bazıları.
Mustafa Özdemir
KARAKAS - Venezuela’da petrolün sahibi devlet. Ülkede çıkarılan ham petrolü rafinerilerde işleyerek benzine dönüştürmek için gerekli kimyasallar ve bileşenler ülkede üretilemediği için bunların ithal edilmesi gerekiyor. Ancak tedarikçi şirketlerin, ABD yaptırımlarından dolayı Venezuela devletinin petrol şirketi PDVSA’ya mal satmak istememesi bir süredir yaşanan benzin sorununun temelini oluşturuyor.*
KARABORSADA DÖRT DOLARA ÇIKTI
Kendi rafinerilerinde benzin üretmekte zorlanan hükümet de bu sorunu bir süredir Rus devletine ait petrol şirketi Rosneft’e ham petrol verip karşılığında benzin alarak çözüyordu. Ancak Trump yönetiminin Rosneft’e de yaptırım kararı alması üzerine şirketin mart ayı sonunda Venezuela’yı terk etmesi benzin sorununu krize dönüştü. Öyle ki, mart başında günlük 120 bin varil olan benzin arzı, Rosneft’in gitmesiyle birlikte yüzde beşine yani 6 bin varile kadar düştü.
Bir taraftan da pandemiyle mücadele eden ülkede martın son haftalarından itibaren benzin sadece gıda ve sağlık sektörü çalışanlarına ve güvenlik güçlerine verilmeye başlandı. Benzin istasyonlarında uzun kuyruklar oluştu, insanlar işlerine gidemedi, benzin kara borsaya düşerek litresi 3-4 dolara kadar çıktı.
Durum tam sarpa sarıyor derken İran’la yapılan anlaşmalar Venezuela için adeta cankurtaran görevi gördü. Rafinerilerde üretim yapabilmek için İran’dan (altın karşılığı) temin edilen yedek parçalar ve kimyasalların yanı sıra yaklaşık 1 milyon varil benzin, Karayip Denizi’nde donanması bulunan ABD’nin uyarılarına rağmen Venezuela’ya ulaştı.
SUDAN UCUZ PETROL DEVRİ BİTTİ
İran gemilerinin Venezuela’ya ulaşması ile birlikte, Devlet Başkanı Nicolas Maduro benzine zam yapıldığını, sübvansiyonda aylık kota uygulamasına geçildiğini ve artık özel sektörün de benzin ithalatı yapabileceğini duyurdu.
Yeni planlamanın ardından,benzinin litresi araç başına ayda 120 litreye kadar devlet tarafından sübvanse edilerek 2,5 cente, 120 litrenin üzerindeki alımlarda ise (uluslararası fiyat olan) 0,50 dolara satın alıyor. Zamlardan önce benzinin litresine 0.0006 Venezuela Bolivarı (yani 1 centin 3 milyonda biri) gibi sembolik bir ücret ödeyen Venezuelalılar, yeni tarifelerden sonra sübvanse edilen benzinin litresine 5 bin bolivar, edilmeyene ise 100 bin bolivar ödemeye başladı. Bu da sübvanse edilen benzine yüzde sekiz milyardan, edilmeyene ise yüzde 160 milyardan fazla zam yapıldığı anlamına geliyor.
Ekonomik krizden dolayı asgari ücretin 4 dolara kadar düştüğü Venezuela’da 40 litrelik bir aracın deposu, devlet tarafından sübvanse edilen fiyattan (2,5 cent) alınırsa asgari ücretin dörtte birine, 120 litrelik kota aşıldığı durumda ise asgari ücretin beş katına doldurulabiliyor.
Özellikle uzak mesafedeki iş yerlerine arabalarıyla giden on binlerce çalışanı doğrudan etkileyen zammın sebebi, hükümetin trafikteki 2 milyon aracın benzinini sübvanse etmenin maliyeti olan yaklaşık 10 milyar doları ödeme gücüne artık sahip olmaması.
EKONOMİ NEREDEN NEREYE...
1999’da iktidara geldikten sonra başta petrol olmak üzere yer altı ve yer üstü zenginliklerini kamulaştırarak, elde edilen gelirleri neoliberalizmin yarattığı sosyoekonomik sorunlara çözüm bulmak ve 21'inci yüzyıl sosyalizmini inşa etme iddiasını taşıyan Bolivarcı iktidar, Chavez’in ölümünden bu yana zor dönemlerden geçiyor.
2013’te Chavez’in halefi Maduro’nun iktidara gelmesinden bu yana ekonomi yüzde 52 küçüldü, petrol üretimi günlük 3 milyon varilden 620 bin varile kadar düştü. Ülkenin uluslararası para rezervi 6.3 milyar dolarla son 30 yılın en düşük seviyesinde.
Bu ekonomik verilerin gündelik hayata yansıması da ağır oldu. Son beş yılda, her altı kişiden birinin göç etmek zorunda kaldığı 30 milyonluk ülkede asgari ücret bugün 4 dolara kadar düşmüş durumda ve yüz binlerce aile devletin yaptığı gıda yardımlarıyla yaşama mücadelesi veriyor.
Ekonomideki kötü gidişata, son haftalarda pandeminin ve şimdi de benzin zammının eklenmesi, başta ücretli çalışanlar olmak üzere birçok kişinin yaşamında kendini hissettirmeye başladı, en çok da sofralarında…
*Tüm bu yaşananlarda Venezuela’ya uygulanan uluslararası yaptırımların etkisi tartışılmaz ancak konuya biraz daha içeriden baktığınızda ‘Bolivarcı iktidarın ekonomi politikaları, devletin petrol şirketinin konunun ehli olmayan askerlerce yönetilmesi, rafinerilere gerekli bakımın yapılmaması, rüşvet ve krizin yarattığı finans problemleri’ gibi iç içe geçmiş bir sorunlar yumağıyla karşı karşıya kalıyorsunuz.