AB, NATO ve Almanya S-400 konusunda sessiz kalacak
S-400 çatışması NATO’da ABD ve Türkiye arasında ikili bir mesele olarak görülüyor. Almanya federal hükümeti ise bir kaç kez Türkiye’nin kararını yeniden gözden geçirmesi gerektiğini yakın zamana kadar ifade ederken, S-400 konusunda Türkiye'ye somut bir yaptırım uygulamayı asla gündemine almadı.
KÖLN- Rus hava savunma sistemi S-400'ün Türkiye'ye sevkiyatı, tüm tartışmalara, yarattığı büyük gerginliklere rağmen başladı. Bu sistemi almak Türkiye için neden bu kadar önemli hâlâ zihinlerde tam bir netliğe kavuşmadı. S-400 sistemi, uçakları, füzeleri ve havadan gelebilecek diğer nesneleri vurabilen mobil bir hava savunma sistemi. Bu sistem Rus Silahlı Kuvvetleri'nde 2007 yılında faaliyete geçti. Uluslararası basının Rus kaynaklarına dayandırdıkları haberlere göre, S-400 sistem olarak Amerikan Patriot sisteminden daha yüksek bir mesafede ve irtifada hedefleri yok edebilen, orta veya uzun menzilli füzeler ateşliyor.
Türkiye'nin NATO ve ABD'ye rağmen bu sistemi tercih etmesindeki en önemli argümanı maliyetinin oldukça düşük olması. Türkiye, Suriye'de devam eden iç savaş nedeniyle ve içeriden gelebilecek tehditlere karşı kendi füze savunmasına ihtiyaç duyduğunu söylüyor. Avrupa basında Ankara'nın özellikle 2016 darbe girişiminden sonra güvenlik konusunu daha çok önemsediğini yazıyor. Türkiye'de konuşlandırılmış ortak NATO hava savunması İtalyan ve İspanyol patriotlarının varlığına rağmen, AKP hükümeti bu savunma sisteminin yeterli olmadığını hava sahasının sadece % 30'unu koruyabildiğini vurguluyor.
Tüm sert eleştirilere ve ABD'nin yaptırım tehditlerine rağmen Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın neden Rusya'dan S-400 almakta inat ettiğini Avrupalı uzmanlar anlamakta zorlandıklarını ifade ediyorlar. Konuyla ilgili farklı fikirler var. Teorilerden biri jeopolitik bir stratejinin bir rol oynayabileceği yönünde. Örneğin, Türkiye, milyar dolarlık anlaşma yoluyla Rusya ile daha geniş bir ortak zemin oluşturmayı istiyor diye düşünülüyor. Ayrıca Türkiye'nin yüksek enerji talebiyle buna bağlı olarak Rusya'dan gelen doğalgazın da bir rol oynadığı vurgulanıyor. ABD'nin bölgede önemini kaybettiğine dair algının da S-400 alımındaki sebepler arasında olabileceğine dair bir varsayım da uzmanların düşündükleri gerekçeler arasında yer alıyor.
Rusya'nın ise temelde ilk amacının silah ihracatçısı olarak konumunu genişletmek istediği düşünülüyor. Rusya için NATO müttefiki bir ülkeyi müşteri olarak kazanmak çok da azımsanacak bir atılım olarak görülmüyor.
Türkiye ise S-400 konusunda ittifak olduğu ülkelerin endişelerini gidermek için hâlâ uğraşıyor. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu geçen hafta yaptığı açıklamada S-400'ün sadece acil durumlarda devreye gireceğini söyledi. Ayrıca, diğer NATO ortaklarıyla bağlantılı hava savunmasına entegre edilmeyeceğini de tekrarladı. Ama ABD ikna olmadı. Gelen haberler Trump yönetiminin S-400 yaptırımlarını kesinleştirdiği yönünde. İlk olarak, Pentagon Türkiye'yi F-35 programından en geç Temmuz sonuna kadar çıkarmak istiyor. İlk adımlar da atıldı. Buna ek olarak, Caatsa Yasası (ABD'nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası) uyarınca yaptırımlar uygulanabilir. Bu yasa gereğince Rus savunma sanayiine önemli katkıda bulunan bütün ülkeler bu yaptırıma tabi tutuluyor. Türkiye'ye uygulanacak yaptırımlar arasında örneğin emlak transaksiyonları, ihracat lisansı kısıtlamaları ve vize kısıtlamaları bulunabilir. ABD Başkanı Donald Trump yaptırımları kararname ile durdurma seçeneğine de sahip olacak. Ancak bunu yapıp yapmayacağı belli değil. Fakat ABD ilk adımı attı ve 32 yıldır Kıbrıs Cumhuriyeti'ne uygulanan silah ambargosunu kaldırdı.
Fakat tüm bu konunun merkezinde yer alan NATO’dan pek bir şey duymuyoruz. İlke olarak, her NATO ülkesi hangi savunma ekipmanı satın alacağına bağımsız karar verebiliyor. Aynı zamanda S-400 çatışması NATO’da ABD ve Türkiye arasında ikili bir mesele olarak görülüyor. Bu anlaşmazlığın ittifaka taşınmaması tercih ediliyor. İsmi açıklanmayan bir NATO diplomatı, Almanya birinci devlet televizyonu 'Das Erste'ye yaptığı açıklamada "Tüm taraflar ittifakın zarar görmemesi gerçeğiyle çok ilgileniyorlar" diye açıklama yaptı. Ancak bir kaç kez NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg endişelerini ifade etti. Stoltenberg Mayıs’ta Türkiye’ye yaptığı ziyarette, bir NATO ortağından diğerine yaptırım uygulamasından kaçınılması gerektiğini de söylemişti. S-400'ün tesliminden sonra, ancak Türkiye'nin sistemi kurmaması çözüm olarak gösteriliyor. Avrupa için Türkiye'nin NATO'da kalması hâlâ önemli ve Türkiye'nin Avrupa'dan kopması istenmiyor.
Almanya federal hükümeti ise bir kaç kez Türkiye’nin kararını yeniden gözden geçirmesi gerektiğini yakın zamana kadar ifade etti. Ancak Almanya S-400 konusunda Türkiye'ye somut bir yaptırım uygulamayı asla gündemine almadı. Almanya için Türkiye'nin Kıbrıs kıyılarında gaz aramaları yapması daha önemli bir sorun. Bu anlaşmazlığı çözmek için uğraşıyor. Gözlemciler, Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs arasında bir "gaz savaşı" çıkma ihtimali nedeniyle uyarıda bulundu. AB, Türkiye'ye cezai tedbirler hazırlıyor. S-400 konusu AB ve Almanya için bu sorunun gölgesinde kalıyor.