8 Soruda Ruanda Soykırımı
Afrika ülkesi Ruanda 25 yıl önce bugün, yakın tarihin en kanlı dönemlerinden birine girdi... 100 gün süren soykırımda, en az 800 bin Tutsi ve ılımlı Hutu öldürüldü. Peki soykırımın sebebi neydi, suçlular nasıl yargılandı?
ANKARA - 6 Nisan 1994’te Ruanda'nın en büyük etnik grubu Hutular, Tutsilere dönük 100 gün süren bir soykırıma girişti. Soykırımın üzerinden 25 yıl geçse de yaralar sarılmış değil. 1994’te Ruanda’da meydana gelen soykırımı 10 soruda ele aldık.
1- SOYKIRIMIN NEDENİ NE?
Soykırımın nedeni Hutularla Tutsiler arasındaki tarihi anlaşmazlık. Belçika’nın 1890-1950 arasında azınlıkta olan Tutsileri yönetimde tutması ve söz konusu dönemde Hutuların haklarının verilmemesi sürecin ilk ayağını oluşturuyor. 1950’den sonra Hutular yönetime geldi. Hutular, yılların ezilmişliğinden Tutsileri sorumlu tuttular. İki grup 1990-1992 arasında iç savaş yaşadı. Soykırıma neden olan da yıllarca süren çatışmaların sebebi de iki grup arasındaki intikam arayışı.
2- SOYKIRIM NE ZAMAN BAŞLADI?
6 Nisan 1994’te dönemim devlet başkanın uçağının düşmesi ve bundan Tutsilerin sorumlu tutulmasıyla Hutuların en güçlü örgütü Interahamwe daha önce kayıt altına aldığı Tutsilere ve ılımlı Hutilere dönük şiddet eylemlerine başladı.
3- RUANDA HÜKÜMETİ NE YAPTI?
Hutulardan oluşan Ruanda hükümeti, soykırımı önlemek bir yana el altından soykırımcı gruplara destek oldu.
4- BM NE YAPTI?
Ruanda’da konuşlu bulunan 2500 kişilik BM askeri gücü, acil yardım çağırısında bulundu. Ancak BM müdahale etmek yerine sadece gözlemleyin emri verdi. Aynı dönemde 2500 olan kuvvet sayısı 240’a düşürüldü. BM, soykırımdan 3 ay sonra yani 800 binden fazla insan öldükten sonra, Barış Gücüyle soykırıma müdahale etti.
5- FRANSA NEDEN SUÇLANIYOR?
Fransa söz konusu dönemde soykırımı önlemek amacıyla harekete geçti. Ancak soykırımda rolü olan merkezi hükümete silah yardımı yaptı. Ruanda’nın batısını soykırımı önlemeye çalışan Ruanda Yurtseveler Birliği’ne kapattı. Fransa’nın ülkenin batısını ablukaya alması burada soykırımı artırdı.
6- SOYKIRIMDA KAÇ KİŞİ YAŞAMINI YİTİRDİ?
Resmi kayıtlara göre, soykırımda 1 milyona yakın insan öldürüldü. 300 bine yakın kadın tecavüze uğradı. Yaşları 14-21 arasında değişen 100 binden fazla çocuk ailesiz kaldı. 3 milyondan fazla insan göçe zorlandı.
7- SUÇLULAR YARGILANDI MI?
Halkın vicdanında açılan yaraların dinmesi için üçten fazla insanı öldüren kişilerin halk mahkemelerinde yargılanmasına izin verildi. Ruanda Silahlı Kuvvetleri generali Augustin Bizimungu Tanzanya'daki BM Savaş Suçları Mahkemesi’nde yargılandı ve 30 yıl ceza aldı. Benzer biçimde soykırımda büyük rol üstlenen Jean-Paul Akeyesu Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesinde görülen davada, soykırımdan suçlu bulundu. Birkaç isim dışında yargılamalar tam olarak gerçekleştirilemedi.
8- RUANDA'DA BUGÜN DURUM NASIL?
13 milyona sahip ülkede bugün vatandaşlık tanımı “Ruandalı olmak” üstüne kurulu. Kamusal alanda Hutu ve Tutsi ayırımın teleffuzu yasak. Kimliklerde de etnik köken yazmıyor. Ayrıca ülkedeki resmi dil sayısı dörde çıkarıldı: Kinyarwanda, Fransızca, İngilizce ve Svahilice.
Ruanda Soykırımı'nın 25'inci yıldönümü: 100 gün boyunca anma törenleri düzenlenecek