6 soruda Katar krizi: 'Abluka'nın sebebi ne?

DUVAR - Körfez bölgesi, son yıllardaki en derin diplomatik krizle karşı karşıya. Bir dizi ülke, 'Arap Baharı' adı verilen süreçte 'yükselen güç' sıfatıyla dünya sahnesine çıkan ancak kısa sürede terörü desteklemekle suçlanan Katar'la diplomatik ilişkilerini kesti. Doğalgaz zengini küçük Katar, deyim yerindeyse 'abluka'ya alınıyor. Bu durum, Suriye'de 'Esad'a karşı ortak cephe'nin de çatırdaması anlamına geliyor. Peki Suudi Arabistan liderliğindeki bir dizi Körfez ülkesinin yanı sıra Yemen, Mısır, ve Libya'nın Katar'la ilişkileri kesmesinin sebebi ne? Neden şimdi?

1- NE OLDU?

Dünya haftaya, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Mısır'ın Katar'la diplomatik ilişkileri kestiği haberiyle başladı. Bu ülkeleri Yemen ve Libya izledi. Gerekçe olarak, Katar'ın 'Müslüman Kardeşler, el Kaide ve IŞİD dahil' terör örgütlerini desteklemesi gösterildi.

Suudi devlet ajansı SPA'dan yapılan açıklamada, "Katar, aralarında Müslüman Kardeşler, IŞİD ve el Kaide'nin bulunduğu, bölgeyi istikrarsızlaştırmayı amaçlayan çeşitli terörist ve sekter grupları kucaklıyor; medyası üzerinden sürekli olarak, bu grupların mesajını ve komplolarını destekliyor" denildi. Açıklamada Katar, Suudi Arabistan'ın Şii nüfusunun yoğun olduğu Katif bölgesi ile Şii çoğunluğuna rağmen Sünni bir monarşiyle yönetilen Bahreyn'deki İran destekli militanlara arka çıkmakla da suçlandı.

2- ÖNLEMLER NEYİ İÇERİYOR?

Beş ülkenin diplomatik ilişkilerin kesilmesiyle birlikte açıkladığı önlemler, Katar'la sınırların kapatılması, uçuşların durdurulması ve Katar'daki vatandaşların dönüşünü öngörüyor. Katar'ın fiilen abluka altına alınması anlamına gelen önlemlerin ayrıntıları şöyle:

• Katar'ın tek kara sınırının bulunduğu Suudi Arabistan sınırları kapattı; kara, deniz ve hava bağlantılarını kesti;
• Mısır hava sahasını ve limanlarını Katar ulaşımına kapattı;
• Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Katarlı diplomatlara ülkeyi terk etmeleri için 48 saat verdi; BAE havayolları İttihad'ın yarından itibaren Katar uçuşlarının kesileceği açıkladnı;
• Suudi, BAE ve Bahreyn vatandaşlarının Katar'a seyahat etmesi veya bu ülke üzerinden transit uçuş yapması yasaklandı;
• Katar'daki vatandaşlara ülkelerine dönmeleri, bu ülkelerde yaşayan Katarlılara da kendi ülkelerine dönmeleri için 14 gün süre verildi;
• Katar, Yemen'deki Husi isyancılara karşı Suudi liderliğindeki koalisyondan  çıkarıldı.

3- SUÇLAMALARIN TEMELİ NE?

Katar son yıllarda 'İslamcıları desteklediği gerekçesiyle' Arap komşuları tarafından sık sık eleştiriliyordu. Gerilimin en önemli sebebiyse, Suudi Arabistan ve BAE'nin iktidardaki hanedanların akıbetine tehdit olarak gördüğü Müslüman Kardeşler ile Katar arasındaki ilişki. Müslüman Kardeşler iki ülkede de yasaklı. Katar ise Müslüman Kardeşler'e mali destek vermekle suçlanıyor.

Bu, Körfez ülkeleriyle Katar arasındaki ilk gerilim de değil. Taraflar 2014'te, Mısır'daki askeri darbe nedeniyle 'bozuşmuştu'. Katar, Mısır'da tüm yetkiyi elinde toplayan bir kararname çıkarması sonrası protestolarla karşılaşan ve darbeyle devrilen Müslüman Kardeşler hükümeti ile Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'yi desteklemiş; Mart 2014'te Suudi Arabistan, BAE ve Bahreyn Katar'daki büyükelçilerini geri çekmişti. Katar'ın bazı Müslüman Kardeşler üyelerini sınırdışı etmesi sonrası elçi krizi görünürde çözülmüş ve diplomatik ilişkiler yeniden tesis edilmişti.

Katar, Suriye'deki iç savaşın ilk günlerinden bu yana da aşırılıkçı grupları desteklemekle suçlanıyor. Ülkenin El Kaide, El Nusra ve IŞİD'e mali destek sağladığı iddia ediliyor. Doha ise bu iddiaları reddediyor.

4- NEDEN ŞİMDİ?

Katar ile Körfez ülkeleri arasındaki son gerilim konusu, Katar tarafından 'Yalan haber, hacklendik' açıklaması getirilen bir gelişmeydi. Katar devlet ajansı Qatar News Agency mayıs ayının son haftasında, geçtiği bir habere göre, Şeyh Tamim bin Hamad el Sani, Amerikan askerlerine de evsahipliği yapan El Udeid Üssü’ndeki askeri mezuniyet töreninde İran'ı ve İsrail'i övüyor, Suudi Arabistan'ı eleştiriyordu. Haberde, El Sani'nin "İran görmezden gelinemeyecek bölgesel ve İslami bir gücü temsil ediyor. Onunla karşı karşıya kalmak akıllıca değil" sözlerine yer veriliyor; Katar-İsrail ilişkilerinin iyi olduğunu söylediği belirtiliyordu. Bu sırada, ajansın Twitter hesabından Katar Dışişleri Bakanı'nın 'Arap ülkelerinin kendilerine karşı komplo kurduğu' suçlaması paylaşılıyordu. Tweetler'de, Katar'ın Bahreyn, Mısır, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri elçilerini çekmeyi planladığı da belirtiliyordu.

Devlet ajansı üzerinden yapılan bu yayın Suudi Arabistan'ın tepkisini çekerken, Katar yönetimi ajansın 'hacklendiğini' duyurdu. Ajansın sitesi bir süre kapalı kaldı, tweetler silindi. Ancak ikna olmayan Suudi Arabistan, BAE ve Bahreyn El Cezire dahil Katar merkezli medya kuruluşlarını engelledi.

Kararın, ABD Başkanı Donald Trump'ın Suudi Arabistan'la 110 milyar dolarlık silah anlaşması imzaladığı bölge ziyaretinden sonra gelmesi de dikkat çekti.

5- KATAR NASIL BU KADAR ÖNE ÇIKTI?

Osmanlı yönetiminden sonra İngiliz hâkimiyetine giren Katar, bağımsızlığını 1971'de ilan etti. 19'uncu yüzyılın başından bu yana El Sani ailesi tarafından yönetiliyor. Dünyanın üçüncü büyük doğalgaz rezervlerine sahip olmasından kaynaklı zenginliğini uluslararası alanda kullanmaya başlamasıysa, 'Arap Baharı' sürecine denk düşüyor. Bu süreçte Katar önce El Cezire ile ön plana çıktı. Kanal Mısır ile Libya'daki isyanlara dair canlı yayınlarıyla dikkat çekerken, Suriye'de çok sayıda yalan habere imza attığı ortaya çıktı. Katar, Libya'ya yönelik NATO müdahalesinde de başı çekmişti. Ülke uzun zamandan bu yana, başta Suriye olmak üzere bir dizi ülkedeki isyancı gruplara hem medya desteği vermek hem de finansal destek sağlamakla suçlanıyor.

6- ŞİMDİ NE OLACAK, TÜRKİYE NE YAPACAK?

El Udeid Üssü.

Katar'daki el Udeid Üssü, yaklaşık 10 bin Amerikan askerine ev sahipliği yapıyor. Bu üsten IŞİD'e karşı koalisyon kapsamında görev yapan uçaklar havalanıyor. Türkiye'nin de Katar'da bir üssü bulunuyor.

Şimdi senaryolar şöyle: Katar'dan Müslüman Kardeşler'den tamamen vazgeçmesi ve İran'dan uzaklaşması istenebilir. Darbe yapılacağına dair komplolar da eksik değil. Türkiye ise bu süreçte Suudi Arabistan ile Katar arasında tercih yapmaya zorlanabilir. (Dış Haberler)