NASA’nın ‘uçan dairesi’nden neler öğrendik?

• Paylaş

13 Kas 2018 (Son Güncelleme 14:08)

Signe Dean*

Yıldızlara ulaşabilen türlerin parmak uçlarının biraz yanmış olması gerekir. Muhtemelen bir kereden fazla yanmış olmalı.

NASA’nın ‘Günün Astronomi Fotoğrafı’ konulu internet sitesindeki son paylaşımlarından biri, uzay yolculuğu tarihimizde yaşanan talihsizliklerin ikonik  bir hatırlatıcısıydı.

NASA, uzaylıların gerçekleştirdiği bir ziyarete işaret etmese de, fotoğraf açıklamasında şunları belirtiyordu: “Radar tarafından izlendikten ve helikopterler tarafından takip edildikten sonra Utah çölüne düşen ve dış uzaydan gelen bir uçan daire.”

GENESIS’İN TERS GİDEN DÖNÜŞÜ

Yarı yarıya çöl kumuna gömülü ve haşat haldeki disk, aslında Genesis uzay aracının dönüş kapsülüydü. Ve böylesine ölümcül bir şekilde inmemesi gerekiyordu. 8 Ağustos 2001 tarihinde başlatılan Genesis görevi, uzay ajansının  ana yıldızımız olan Güneş’in rüzgârlarını analiz etmek için bir uzay aracı göndermek, örnekler toplamak ve bunları dünyaya getirmek amacını taşıyan iddialı bir çabasıydı.

Araştırmacılar, Güneş’in (en dış katmanı olan) korona tabakasından uzaya yayılan yüklü parçacıkların bileşimi hakkında veri toplayarak, yıldızın bileşimini kesin biçimde belirlemeyi ve Güneş Sistemi’nde gezegenlerin oluşumu sırasında çevrede bulunan etkenlere ilişkin daha fazla şey öğrenmeyi umut ediyordu.

Genesis uzay aracı iki yıl boyunca ‘Lagrange 1’ noktasında yörünge çizerek örnek topladı ve Güneş rüzgârı numunelerini Dünya’ya getirmek için, Güneş rüzgârı materyalleri örneklerinin depolandığı metal bir kutu içeren basit bir dönüş kapsülüyle donatılmıştı. Lagrange 1 noktası, yeryüzünden ve Güneş’ten yayılan yerçekiminin uzayda tam anlamıyla dengelendiği noktalardan biridir.

Uzay aracı, her biri alüminyum, safir, silikon ve hatta altın gibi yüksek saflıktaki malzemelerle üretilen bir dizi toplayıcı düzeneği açarak Güneş rüzgârını yakaladı.

Projede çalışan bilim insanı Amy Jurewicz 3 Eylül 2004’te yaptığı açıklamada “Genesis’in toplayıcı düzeneklerinde kullandığımız malzemeler kırılmadan açılabilecek kadar dayanıklı olmalı, örnek toplama esnasında Güneş ışınlarıyla ısınırken örnekleri koruyabilmeli ve Dünya’ya geri dönüşünden sonra, Güneş rüzgârını oluşturan öğeler incelenebilecek kadar saf olmalı,” demişti.

Beş gün sonrasında, bu örnek kapsül ve onun değerli donanımı, ABD’nin Utah eyaletinde, tahminen saatte 310 km hızla yere çakıldı.

Gerçekleşmesi beklenen şeyse bundan epey farklıydı; aslında, atmosfere giriş yaptıktan 127 saniye sonra, kapsülün üzerinde bulunan bir mekanizma devreye girerek inişi yavaşlatmak ve dengelemek amacıyla bir kılavuz paraşütü serbest bırakmalıydı.

Bunun ardından, ana paraşüt açılarak kapsülün Utah Test ve Eğitim Alanı’na yumuşak bir iniş sağlaması sağlanacaktı.

PARAŞÜTLER AÇILMADI

Çarpışmaya ilişkin fotoğraflarda, (geri plandaki) helikopterleri görebilirsiniz. Helikopterler yakınlarda geziniyorlardı ve kapsülü henüz havadayken yakalamaya ve örneklerin kirlenmesini önlemek için doğruca izole bir odaya götürmeye hazır bekliyorlardı.

Ne var ki paraşütlerin ikisi de açılmadı.

Kapsamlı bir soruşturmanın ardından, hatanın, bir tükenmez kalemin metal ucu büyüklüğünde olan birkaç algılayıcıdan kaynaklandığı anlaşıldı. Algılayıcılar ters biçimde takılmışlardı.

Bu küçük cihazların, kapsülün zemine doğru düştüğü anda paraşütlerin açılmasını tetiklemesi için artan yerçekimi kuvvetini algılaması gerekiyordu.

Tahmin edilebileceği üzere, kaza ciddi bir hasara neden oldu, donanımın bir kısmı parçalandı ve taşınan değerli yükün bir kısmını kirletti.

Örnek kapsül, kalp kırıcı biçimde çakıldığı bölgeden alındıktan sonra, proje ekibi hâlâ kurtarılabilecek ve çalışılabilecek şeyleri almak üzere alana geri gitti.

Neyse ki, Genesis araştırmasının örnek kapsülü böylesine dramatik bir dönüşün ardından bile tam olarak mahvolmuş değildi. Sağlam yapıdaki toplayıcı donanımın bir kısmı kullanılabilir durumdaydı ve araştırmacılar, kapsülün içinde bulunan güneş rüzgârı örneklerini kirletmeden yüzey kısmını temizlemeyi başardılar.

Geçen üç yıl içerisinde, Genesis’in sağladığı bulgular hakkında birçok makale yayınlandı. Bu cesaret verici görev sayesinde, Güneş’in bileşimi ve yıldızımız ile Güneş Sistemi’nin iç gezegenleri arasındaki temel farklılıklar hakkında daha önce bilmediğimiz ayrıntılar öğrendik.

Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nden Genesis baş araştırmacısı Don Burnett, 2011 yılında “Güneş, şu anda Güneş Sistemi’mizde bulunan maddelerin yüzde 99’undan fazlasına ev sahipliği yapıyor, bu nedenle onu daha iyi tanımak gerçekten iyi bir fikir,” diyordu. “Beklenenden daha zorlu olsa bile, bazı önemli soruları yanıtladık ve tüm başarılı görevler gibi, bundan fazlasını da ortaya koyduk.”

* Yazının aslı Science Alert sitesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)

DÜNYA FORUM

Dünya Forum: Isabelle de France / İngiliz tahtını sarsan asi kraliçe

[5s 8d] Fransalı Isabelle, Ocak 1308’de Kral II. Edward ile evlendi ve ardından İngiliz tarihinin en ünlü kadınlarından biri oldu. 1325 yılında, eşi ile Fransa Kralı olan kardeşi IV. Charles arasında bir barış anlaşması yapmak üzere anavatanına gönderildi. Sonrasında İngiltere’ye dönmeyi reddetti ve kocasının en ölümcül düşmanı olan İngiliz baron Roger Mortimer ile duygusal bir ilişkiye yelken açtı.

Uluslararası ablukaya karşı sapan: Bougainville

[1g 5s 8d] Rio Tinto yöneticisi, “Adadaki piçlerin aç kalması için ablukanın devamını güçlendirmek” gerektiğini söylemişti... Ancak tüfeğe benzeyen bir tür sapanla savaşa başlayan Bougainville halkı, uluslararası ablukayı hiç umulmadık şekilde dağıtacaktı!

Dünya Forum: Etrüskler / Roma'nın tohumunu atan kayıp uygarlık

Günümüz İtalya’sında M.Ö. 8'inci yüzyıldan M.Ö. 5'inci yüzyıla kadar özgün kültürlerini yaratmış olan Etrüskler, tarihsel olarak günümüzde Toskana’nın güneyi ile Lazio’nun kuzeyi arasında kalan bölgede yaşadılar. M.Ö. 4'üncü yüzyılın sonlarından başlayarak, Roma-Etrüsk Savaşları ile birlikte Roma Cumhuriyeti’nin hakimiyeti altına girdiler. Son Etrüsk şehirleri de M.Ö. 100 civarında Roma tarafından ele geçirildiler. Kökenleri hakkında onlarca farklı teori ortaya atılsa da yapılan genetik araştırmalar, kökenlerinin günümüzde İzmir ve Aydın’ın bulunduğu bölgeden göç etmiş olduklarını gösteriyor.

Hem patronları hem Mussolini'yi sepetleyen FIAT işçileri

İllüzyonları ister Mussolini, ister patronlar yaratsın, FIAT işçilerinin defalarca keşfettiği bir başka şeyse, işçi sınıfının önünde doğrudan barışa, ekmeğe ve özgürlüğe giden bir yolun olmadığı, sınıf savaşının; savaş ile barış arasındaki yegane köprü olduğudur.

Dünya Forum: Richard Feynman / Yirminci yüzyıla çağ atlatan fizikçi

Richard Phillips Feynman, kuantum mekaniği alanında bir devrim yarattı ve Kuantum Elektrodinamiği (QED) teorisini formüle etti. 1965 yılında Nobel Fizik Ödülü’ne lâyık görülürken, 20. yüzyılın fütüristik bilim insanlarına da eşsiz bir bilimsel külliyat hediye etti. Yaptığı çalışmalar, kullandığımız kuantum bilgisayarlardan nano-tıp uygulamalarına varana dek sayısız alanda gelişimin önünü açtı.

Kızıl bayrağın son yükselişi...

Sovyet deneyiminin ardından Rusya'da kızıl bayrak 1993 yılında son kez yükselmişti... Peki, bugün hâlâ ülkenin yakın tarihinde yok sayılan, batı merkezli medya kuruluşlarının da hiçbir zaman gündemlerine almadığı eylemlerde neler yaşanmıştı? İşte bir hatırlatma...

Dünya Forum: Ragnar Lothbrok / Avrupa’yı fetheden yağmacı Viking kralı

Günümüzün popüler dizilerinden Vikinglerin başkarakteri Ragnar, hakkında onlarca destan ve efsane, yüzlerce farklı tarihsel kayıt bulunan fetihçi ve efsanevi bir Viking kralıydı. Birçok kaynakta birbirinden farklı hikâyeler anlatılsa da günümüze kalan gerçek, Kral Ragnar’ın Avrupa tarihinde silinmez izler bıraktığıdır.

Dünya Forum: Newroz... Hayatın uyanışı

Dünyadaki doğal dönüşümlerin kavranmasına ilişkin bu dönüm noktası, kimi tarihçilere göre Batı Asya’daki ilk imparatorlukların oluşumundan üç bin yıl önce Babil tarihine dayanır ve daha sonraki kültürlerin oluşumlarına doğru çeşitli tarihi süreçlerden geçer. Hıristiyanlık ve İslamiyet öncesi Pers medeniyetleri bu süreçlerde kilit bir rol oynar. Newroz’un binlerce yıl boyunca en önemli tarihsel işlevi, sürekli değişen bir dünyada her zamankinden daha yeni ve kolektif bir kimlik algısını geliştirmek ve teşvik etmektir.

Laborwave: Piksel dünyası kapılarını Marksist tarihe açıyor

Vaporwave 'sanatı' içinden 'Laborwave' gibi bir bakış açısı doğuruyor ve piksel dünyası kapılarını Marksist tarihe açıyor. Vaporwave'in sol kültüre odaklanan kolu olarak tarif edebileceğimiz Laborwave, sonuna 'wave' eklenerek bir araya gelen benzer içerik kümelerinden sadece biri; ancak en dikkat çekicilerinden olduğu kesin.

Laiklik olmadan demokrasi olmaz

Eğer Cezayirliler gelecekte demokratik bir devlet kurmak istiyorlarsa, geçişi dönemini yönetmesi beklenen meclisin, anayasada din ve siyasetin birbirinden ayrılmasını gerçekleştirmesi gerekir. Ancak eğer modern, laik ve demokratik devlet anayasal olarak garanti altına alınmazsa, Cezayirliler hukuki belirsizlikten çıkamayacak, er ya da geç radikalizmin tuzağına düşecek.

Yeni Zelanda kurdu ve bizim kurtlarımız

Bugün Brenton Tarrant’ın gerçekleştirdiği katliamdan sonra Batı’da da bir terör kültüründen bahsedilebilir mi? Şizofrenler her yerde mevcut. Peki bunların çöküşünü politik bir amaç doğrultusunda kullanabilecek politik bir kalıptan bahsetmek mümkün mü?

Dünya Forum: Carlota Lukumi / Köleliği palayla yenen kadın

Carlota, 19. yüzyılın ortalarında Küba’da gerçekleşen köle isyanlarını başlatan bir Lukumi-Yoruba direnişçisiydi. Köle sahipleri tarafından daha çocukken ülkesinden kaçırılan Carlota, halkından ve topraklarından koparılıp Küba’nın Matanzas kentine getirildi. Burada Triumvirato şeker plantasyonunda şeker kamışı hasadı yapan bir köle olarak çalıştırıldı. Dehşet verici çalışma koşullarına ve İspanyol ev sahiplerinin acımasız muamelelerine cevap olarak, Carlota, Fermina adlı başka bir köle kadınla birlikte bir isyan örgütlemeye başladı.