NASA’nın ‘uçan dairesi’nden neler öğrendik?

• Paylaş

13 Kas 2018 (Son Güncelleme 14:08)

Signe Dean*

Yıldızlara ulaşabilen türlerin parmak uçlarının biraz yanmış olması gerekir. Muhtemelen bir kereden fazla yanmış olmalı.

NASA’nın ‘Günün Astronomi Fotoğrafı’ konulu internet sitesindeki son paylaşımlarından biri, uzay yolculuğu tarihimizde yaşanan talihsizliklerin ikonik  bir hatırlatıcısıydı.

NASA, uzaylıların gerçekleştirdiği bir ziyarete işaret etmese de, fotoğraf açıklamasında şunları belirtiyordu: “Radar tarafından izlendikten ve helikopterler tarafından takip edildikten sonra Utah çölüne düşen ve dış uzaydan gelen bir uçan daire.”

GENESIS’İN TERS GİDEN DÖNÜŞÜ

Yarı yarıya çöl kumuna gömülü ve haşat haldeki disk, aslında Genesis uzay aracının dönüş kapsülüydü. Ve böylesine ölümcül bir şekilde inmemesi gerekiyordu. 8 Ağustos 2001 tarihinde başlatılan Genesis görevi, uzay ajansının  ana yıldızımız olan Güneş’in rüzgârlarını analiz etmek için bir uzay aracı göndermek, örnekler toplamak ve bunları dünyaya getirmek amacını taşıyan iddialı bir çabasıydı.

Araştırmacılar, Güneş’in (en dış katmanı olan) korona tabakasından uzaya yayılan yüklü parçacıkların bileşimi hakkında veri toplayarak, yıldızın bileşimini kesin biçimde belirlemeyi ve Güneş Sistemi’nde gezegenlerin oluşumu sırasında çevrede bulunan etkenlere ilişkin daha fazla şey öğrenmeyi umut ediyordu.

Genesis uzay aracı iki yıl boyunca ‘Lagrange 1’ noktasında yörünge çizerek örnek topladı ve Güneş rüzgârı numunelerini Dünya’ya getirmek için, Güneş rüzgârı materyalleri örneklerinin depolandığı metal bir kutu içeren basit bir dönüş kapsülüyle donatılmıştı. Lagrange 1 noktası, yeryüzünden ve Güneş’ten yayılan yerçekiminin uzayda tam anlamıyla dengelendiği noktalardan biridir.

Uzay aracı, her biri alüminyum, safir, silikon ve hatta altın gibi yüksek saflıktaki malzemelerle üretilen bir dizi toplayıcı düzeneği açarak Güneş rüzgârını yakaladı.

Projede çalışan bilim insanı Amy Jurewicz 3 Eylül 2004’te yaptığı açıklamada “Genesis’in toplayıcı düzeneklerinde kullandığımız malzemeler kırılmadan açılabilecek kadar dayanıklı olmalı, örnek toplama esnasında Güneş ışınlarıyla ısınırken örnekleri koruyabilmeli ve Dünya’ya geri dönüşünden sonra, Güneş rüzgârını oluşturan öğeler incelenebilecek kadar saf olmalı,” demişti.

Beş gün sonrasında, bu örnek kapsül ve onun değerli donanımı, ABD’nin Utah eyaletinde, tahminen saatte 310 km hızla yere çakıldı.

Gerçekleşmesi beklenen şeyse bundan epey farklıydı; aslında, atmosfere giriş yaptıktan 127 saniye sonra, kapsülün üzerinde bulunan bir mekanizma devreye girerek inişi yavaşlatmak ve dengelemek amacıyla bir kılavuz paraşütü serbest bırakmalıydı.

Bunun ardından, ana paraşüt açılarak kapsülün Utah Test ve Eğitim Alanı’na yumuşak bir iniş sağlaması sağlanacaktı.

PARAŞÜTLER AÇILMADI

Çarpışmaya ilişkin fotoğraflarda, (geri plandaki) helikopterleri görebilirsiniz. Helikopterler yakınlarda geziniyorlardı ve kapsülü henüz havadayken yakalamaya ve örneklerin kirlenmesini önlemek için doğruca izole bir odaya götürmeye hazır bekliyorlardı.

Ne var ki paraşütlerin ikisi de açılmadı.

Kapsamlı bir soruşturmanın ardından, hatanın, bir tükenmez kalemin metal ucu büyüklüğünde olan birkaç algılayıcıdan kaynaklandığı anlaşıldı. Algılayıcılar ters biçimde takılmışlardı.

Bu küçük cihazların, kapsülün zemine doğru düştüğü anda paraşütlerin açılmasını tetiklemesi için artan yerçekimi kuvvetini algılaması gerekiyordu.

Tahmin edilebileceği üzere, kaza ciddi bir hasara neden oldu, donanımın bir kısmı parçalandı ve taşınan değerli yükün bir kısmını kirletti.

Örnek kapsül, kalp kırıcı biçimde çakıldığı bölgeden alındıktan sonra, proje ekibi hâlâ kurtarılabilecek ve çalışılabilecek şeyleri almak üzere alana geri gitti.

Neyse ki, Genesis araştırmasının örnek kapsülü böylesine dramatik bir dönüşün ardından bile tam olarak mahvolmuş değildi. Sağlam yapıdaki toplayıcı donanımın bir kısmı kullanılabilir durumdaydı ve araştırmacılar, kapsülün içinde bulunan güneş rüzgârı örneklerini kirletmeden yüzey kısmını temizlemeyi başardılar.

Geçen üç yıl içerisinde, Genesis’in sağladığı bulgular hakkında birçok makale yayınlandı. Bu cesaret verici görev sayesinde, Güneş’in bileşimi ve yıldızımız ile Güneş Sistemi’nin iç gezegenleri arasındaki temel farklılıklar hakkında daha önce bilmediğimiz ayrıntılar öğrendik.

Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nden Genesis baş araştırmacısı Don Burnett, 2011 yılında “Güneş, şu anda Güneş Sistemi’mizde bulunan maddelerin yüzde 99’undan fazlasına ev sahipliği yapıyor, bu nedenle onu daha iyi tanımak gerçekten iyi bir fikir,” diyordu. “Beklenenden daha zorlu olsa bile, bazı önemli soruları yanıtladık ve tüm başarılı görevler gibi, bundan fazlasını da ortaya koyduk.”

* Yazının aslı Science Alert sitesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)

DÜNYA FORUM

Dünya Forum: Ada Lovelace / Makinelere akıl ve dil bahşeden matematikçi

[2g 6s 29d] Ünlü şair Lord Byron’ın kızı Augusta Ada Byron, 10 Aralık 1815’te Londra’da doğdu. Ada, matematik konusundaki doğal yeteneğini erken yaşlarda gösterdi. Charles Babbage’ın icadı hakkında bir makale çevirdi ve yazıya kendi yorumunu da ekledi. Üstün yetenekli bir matematikçi olan Ada Lovelace, 1800’lerin ortalarında dünyanın ilk bilgisayar programı için kodlar yazdı. Birçok bilgisayar yazılımının temelini atması nedeniyle ilk bilgisayar programcısı olarak kabul edildi.

Bir yalanlar yönetimi

[2g 15s 4d] Yalnızca böyle bir dünyada, Başkanımızın “Zamanımızın Hitler’i” olarak gördüğü Saddam Hüseyin’e karşı savaşa gidebilir ve aynı zamanda, Hitler’i rehber olarak gördüğünü kendisi söyleyen soykırım suçlusu Kamboçyalı canavar Pol Pot’a silah ve para desteği sunabiliriz.

SS'in dayanamayıp katıldığı komünist marşı!

[3g 6s 30d] Bataklık Askerleri, şarkıyı yazanları ve besteleyenleri bilmediğimiz düşünülürse 'komünist menşei'ni doğrudan dinleyiciye sunan bir şarkı değil. İlk bakışta şarkının ününü buna borçlu olduğu düşünülebilir ki payı da vardır. Hem bataklıkta kürek vuran komünist tutsak hem de başında bekleyen Nazi subay aynı şarkıya söylüyor düşünsenize!

Pontuslu komünist belediye başkanı: Parçalidis

1903 yılında Trabzon'da dünyaya gelen Parçalidis, çocukluğunu Karadeniz'de geçirir. Ancak aile mübadele yıllarında diğer pek çok Pontuslu Rum gibi bölgeyi terk edip Yunanistan'a göçünce, kendisini memleketinden uzak topraklarda bulur. Selanik'te üniversite eğitimine başlar ancak bu Trabzonlu gencin ilgisi okuldan çok tütün işçilerinin örgütlenmesi üzerinedir...

Çernobil dizisinde gösterilmeyen kahramanlar: Kübalı doktorlar!

Çernobil yüzünden yardım edilmesi gereken 100 bine yakın çocuk olduğunu duyan Castro şaşırdı. Sonra konsolosuna şunları söyleyecekti: Oradaki ailelere söyle, çocuklarının onurlu ve güvenli bir gelecekte yaşamlarını sürdürmeleri için, onları kurtarmak için dünyadaki her imkanı yaratacağız...

İspanya'nın aslanı: Miguel Hernandez

İspanyol şiirinin en önemli isimlerinden birinin, henüz daha 31 yaşındayken Franco'nun zindanlarında veremden hayatını kaybettiğini bilmek, büyük bir hüznü beraberinde getiriyor. Böylesi yetenekli bir insanın, en üretken olduğu dönemde hayata gözlerini yumması yalnız İspanyol edebiyatı için değil, yaşamında alın terini, emeği ve sevgiyi en gerçek şekilde görmek isteyen herkes için bir kayıp.

Dünya Forum: Fenikeliler / Alfabenin, ticaretin ve denizciliğin yıldızları

Kimi tarihçilere göre, Fenikeli denizciler inanılmaz biçimde İngiltere limanlarına kadar ulaşan uzun seyahatlere çıkıyorlardı. Taşınan mallar arasında bakır ve kalay külçelerin yanı sıra, şarap ve yağ, cam, altın ve gümüş takılar, değerli fayans ürünleri, boyalı seramik kaplar ve hatta hurda metal bile vardı. Malları çok fazla rağbet gördüğü için, Fenike, Yakın Doğu’nun diğer bölgelerinin sıkça uğradığı askeri saldırılardan kurtuluyordu. Büyük askeri güçler genellikle Fenikelileri ticaretle uğraşmaları için rahat bırakmayı tercih ettiler.

Chernobyl: Anti-propaganda mı 'belgesel' mi?

Sosyal medyadan dünyaca ünlü gazetelerin köşelerine kadar pek çok kişi Chernobyl dizisi üzerinden 'Sovyetlerin bilim tezi böylece çöktü', 'Komünizm size hâlâ mı ideal geliyor?', 'Santralde değil sosyalizmde sorun var' gibi yorumlarda bulundu. Bu gibi yorumlarda bulunanlar, Çernobil'den yıllar sonra yaşanan Fukuşima felaketini de pek tabii kapitalizmin sonuna bağlayabilir o halde?

Dünya Forum: Martina Navratilova / Tenis tarihinin armadası

Günümüz Çekya’ının başkenti Prag’da dünyaya gelen tenis ikonu Navratilova, henüz 15 yaşındayken ilk büyük şampiyonluğuna ulaştı. Spor hayatı boyunca kazanmadığı büyük turnuva kalmayan tenisçi, aynı zamanda basketbol ve atletizmle de ilgilendi. 80’li yılların başında ABD’ye iltica ederek kariyeriyle ilgili en kritik kararı veren Navratilova, bu dönemde yenilmez bir armada haline gelerek, tenis tarihinin unutulmaz ve öncü isimleri arasına ismini yazdırdı.

Stalin'in soygunu!

Pek çok kişi dönemin polis raporlarından yola çıkarak Stalin'in 'bir köşede sigara içmesinden' dem vurmuş. Bu iddiayı öne sürenlerin, eylemde ölen atlara kadar zayiatı bir bir sıraladıktan sonra Stalin'in 'rahatlığına' takılması ilginç. Stalin de tıpkı Kamo gibi olayın en önünde yer alsa, bir-iki bomba da o atmış olsa -ki bunu da iddia edenler var- daha mı tatmin edici bir 'imajı' olacaktı?

Nazi Almanyası'nda siyah olmak

1933-1945 arasındaki Nazi döneminde, Afrikalı Almanların sayısı binlerle ifade ediliyordu. Yaşadıkları deneyimler farklıydı. Ancak zamanla beyazlarla ilişki kurmaları yasaklandı, eğitimden ve belli alanlarda istihdamdan uzaklaştırıldılar. Kimileri kısırlaştırıldı, kimileri de toplama kamplarına gönderildi.

Dünya Forum: Amerika’yı keşfedenler Vikinglerdi

Bir grup Avrupalı denizci, Kristof Kolomb’un doğumundan yaklaşık 5 yüz yıl önce, yeni bir dünya arayışı içinde vatanlarını geride bıraktı. Yüksek hızda yol alan Viking tekneleri, Atlantik Okyanusu’nun çalkantılı sularından geçerken rüzgârlar teknenin büyük yelkenini şişiriyordu. Bilinmeyen suları geçtikten sonra, ahşap gemideki bir Viking ufuk çizgisinde uzanan yeni kıyıları fark etti; sahile yakın bir yerde demir attılar ve karaya çıktılar. Kristof Kolomb henüz Amerika’yı “keşfetmeden” beş yüz yıl önce, bu Vikingler Kuzey Amerika topraklarına ulaştığı bilinen ilk Avrupalılardı.