Çocuk kitapları üzerine bir yolculuk: İthaki Çocuk

DUVAR- Çocuk edebiyatı, yalnızca çocukların dil gelişimine ve hayal gücüne katkı sağlamakla kalmayıp onların empati yeteneklerini güçlendiren ve toplumsal değerlerle tanışmalarına aracılık eden önemli bir alandır. İthaki Çocuk Yayınevi'nin bu alandaki hassas ve nitelikli yaklaşımı, hem ebeveynler hem de eğitimciler için güvenilir bir kaynak oluşturuyor. Çocukların zihinsel ve duygusal gelişimini desteklemeyi hedefleyen yayınevi, her kitabıyla çocukların hayatına değer katmayı ve onları kitap sevgisiyle büyütmeyi amaçlıyor. 5. yılını dolduran yayınevinin çocuk edebiyatına bakışı ve bu alandaki çalışmaları üzerine İthaki Çocuk Yayın Yönetmeni Alkım Özalp ile detaylı bir söyleşi yaptık.

Yayınevi olarak çocuk edebiyatına nasıl yaklaşıyorsunuz?

Çocuk edebiyatı piyasadaki büyük payı nedeniyle birçok yayınevinin girmek istediği bir alan olsa da oldukça hassasiyet gerektiren bir tür. Biz de bu hassasiyeti gözeterek 2019’da kurulan İthaki Çocuk Yayınevi ile ebeveynlerin ve öğretmenlerin gönül rahatlığıyla seçeceği, aynı zamanda çocukların severek okuyacakları kitaplar üretmek için yola çıktık. Beş yılda yayımladığımız 250 kitap ile binlerce çocuğa ulaştık, okullarda etkinlikler düzenleyerek yazarlarımızı okurlarıyla buluşturduk, umarız çocuklar İthaki Çocuk okuyarak eğlenirken öğrenir ve bizimle büyürler.

Çocuk edebiyatı hem eğlendirici hem de eğitici özellikleriyle çocukların dil gelişimini, hayal gücünü ve empati kurma yeteneklerini geliştirmede oldukça etkili bir araçtır. Bu bağlamda yayımladığınız çocuk kitaplarını seçerken dikkat ettiğiniz en önemli unsurlar nelerdir ve hangi kriterlere göre hareket ediyorsunuz?

Öncelikle belirlediğimiz yayım tarzı ve içeriğe uygun olup olmadığına bakıyoruz gelen dosyaların ya da yabancı kitapların. Konusuna, içeriğin hitap ettiği yaş grubuna uygun olup olmadığına, metnin uzunluğuna ve anlatımına, kurgusunun başarılı bir şekilde yapılıp yapılmadığına bakıyoruz. Daha önce aynı yaş grubu için benzer konulu bir kitabımızın olmaması da önemli. Ama en önemlisi sanırım çocukların bir kitabı okuduklarında ne kazanacakları. Bunu söylerken illaki “Metin öğretici olmalı” demek istemiyorum ama bir çocuk kitabında okurlar mutlaka karakterlerin davranışlarından, aralarındaki arkadaşlık ya da aile ilişkilerinden, başlarına gelen bir olaydan ya da verdikleri bir karardan bile bir şey kazanabilirler. O nedenle faydalı şeyler kazanabilecekleri, nitelikli metinler seçmeye çalışıyoruz.

Yayınevinizin çok geniş bir çocuk kitapları yelpazesi olduğu göze çarpıyor. Yayımladığınız çocuk kitapları içinde en çok hangi türler ilgi görüyor?

Şimdiye kadar ilkokul için en çok baskı yaptığımız kitapların ortak noktaları, ünlü yazar ya da bilim insanlarının hayatlarından yola çıkılarak yazılan kurgu metinler olmaları. Bunların dışında her akşam bir kitap bitirdikleri için okulöncesi yaş grubu kitaplarımız, özellikle de duygular üzerine olanlar, daha büyük yaş grubunda macera kitaplarımız ilgi görüyor.

Kitabın görsel dilini oluşturan illüstratör ve yazar, iş birliği içinde çalışıp hikâyenin ruhunu yakalayarak okurla bir bağ kurmada aracıdır. Çocuk kitapları yazarları ve illüstratörlerle çalışma süreciniz nasıl işliyor? Resim ve metin dengesini kurarken nelere dikkat ediyorsunuz?

Üretim aşamasında beni en çok zorlayan şeylerden biri metni, metnin ruhuna uygun tarzda çizim yapan bir çizerle eşleştirmek. Çok duygusal ve yumuşak bir dosyayı, çizgi filmvari, sert çizimlerle değil de daha sulu boya tarzında çizimlerle eşleştirmek gerekiyor örneğin. Uygun çizeri bulduğumuzda yaş grubuna göre resim sayısını ve yerlerini belirleyip metni ve varsa yazarın yönlendirmelerini iletiyoruz. Sonrasında metinle bir uyumsuzluk olmadığı müddetçe de çizimlere çok müdahale etmiyoruz. Bu süreçte de yazar ve çizer arasındaki bağlantıyı yayınevimiz kuruyor.

Çocuk kitaplarını hazırlamak, onlar üzerinde çalışmak oldukça önemli ve zorlukları olan bir alan. Bu anlamda kitapların içeriği konusunda pedagojik danışmanlarla çalışıyor musunuz? Çocukların zihinsel ve duygusal gelişimine nasıl katkıda bulunmayı hedefliyorsunuz?

Okuduklarından kolayca etkilenebilecekleri küçük yaş gruplarında, emin olamadığımız yerlerde danıştığımız bir pedagogumuz var ama öncelikle uzun zamandır çocuk kitaplarıyla ilgilendiğimiz ve öğretmenler ile ebeveynlerden gelen dönüşleri de göz önüne aldığımız için içerik konusunda çok seçici davrandığımızı söyleyebilirim. Bu açıdan kendi yaş gruplarına uygun olan ve severek okudukları her kitap çocukların kelime haznelerini geliştirir, empati kurmalarını ve çeşitli konularda farkındalık kazanmalarını sağlarken duygusal gelişimlerini destekler.

Çocuk kitapları salt bilgi içerir nitelikte hazırlanamaz. Bu bakımdan çocuk kitaplarında eğitici ve eğlendirici unsurların dengesini nasıl sağlıyorsunuz?

Bunu, bu dengeye sahip dosyaları ve yabancı kitapları seçerek sağlayabiliyoruz ya da dosyalar üzerinde yazarlarımızla birlikte çalışarak düzenlemeler yapıyoruz. Öğretici ancak sıkıcı, karakterlerin didaktik bir şekilde bilgiyi ya da “işin doğrusunu” anlattığı metinler yerine bunun kurguya başarılı bir şekilde yedirildiği, çocukların okuduklarında ya da üzerine düşündüklerinde kendi çıkarımlarını yaparak kazanımlar elde ettikleri kitapları tercih etmeye çalışıyoruz.

Öğretmenlerin ve özellikle ebeveynlerin çocuk kitaplarına ilgi ve beklentileri nelerdir? Ebeveynlerin kitap seçerken dikkat etmeleri gereken noktalar nelerdir?

Çocuk edebiyatı aslında son on beş yılda iyice oturan bir kavram. Önceki nesillerin çocukluklarında yayımlanan birçok içerik, şimdiki çocuk yayıncılığı anlayışından çok farklı. Zaman ilerledikçe hem çocuklar hem de çocuk edebiyatı değişime uğruyor. Üretilen kitaplar hem teknoloji çağında büyüyen çocukların ilgisini çekebilmeli hem de çocuk gelişimi konusunda bilinçlenen ebeveynlerin ve öğretmenlerin de süzgecinden geçebilmeli. Çocukların, ailelerin ve öğretmenlerin hassasiyetlerini bildiğimiz için biz de kitaplarımızı bunları gözeterek seçiyor ya da düzenliyoruz.

Çocuk kitapları toplumsal sorumluluklar taşımada nasıl rol oynayabilir? Kitaplarda özellikle öne çıkardığınız ya da çıkmasını istediğiniz sosyal ve çevresel temalar var mı?

Küçükken bireylere aşılamayı planladığımız her şeyi çocuk kitaplarıyla vermek elbette mümkün. Bizim kitaplarımızda da özellikle arkadaşlık, aile bağları, empati kurma, doğa sevgisi, geri dönüşüm, çevreye karşı sorumluluklar ön plana çıkıyor.

Gelişen teknoloji ve görsel medya nedeniyle çocuk kitaplarına olan ilgi azaldı mı?

Önceki nesillerin aksine şimdiki çocuklar teknoloji ile büyüyor. Telefon ve tablet kullanmayı, oyun oynamayı ve interneti çok erken öğreniyorlar. Bütün bilgilere kolaylıkla ulaşabiliyorlar. Teknolojinin bütün avantajlarına sahipler ancak ekran süresi uzayan çocuklar dikkat bozukluğu yaşayabiliyorlar. Aileler ve öğretmenler kitap okumayı sevdirme konusunda güçlük yaşayabiliyorlar. Bunun için ilgi duydukları alanlarda, yaşlarına uygun seçilen kitapların çocuklara sunulması ve kendi istediğini okuması faydalı olabilir. Çocuğun kitap okuma alışkanlığı kazanmasında, okuduğundan keyif alması çok önemli.

Yayınevinizin çocuk edebiyatı alanında geleceğe yönelik öngörü, proje ve hedefleri nelerdir?

Okullar ve perakende için hem eğlenceli hem öğretici kitaplarımızı yayımlamaya devam edeceğiz. Çok yakında bir Marvel serimiz başlayacak örneğin, sürükleyici bir macera olmasının yanında ana temaları yardımlaşma ve arkadaşlık… Yayın programımızdaki kitapları çocuklarla buluşturmak ve yeni kitapları keşfetmek için sabırsızlanıyoruz. Yeni yılda amacımız kitap adedimizi, okullarda yazar etkinlerimizi artırmak ve daha çok çocuğa ulaşabilmek, onlara okumayı sevdirecek kitaplar sunmak.