CHP Ar-Ge raporu: 8 yılda 432 bin meslek lisesi mezunu işsiz kaldı

Ogün Akkaya

ANKARA - CHP Genel Başkan Yardımcısı Fethi Açıkel başkanlığındaki Ar-Ge Bilim Platformu “AKP'nin Rantçı Düzeninde Türkiye'nin Katma Değerli Üretim Krizi ve Vasıflı İşgücü Açığı Derinleşti” başlıklı rapor hazırladı.

AK Parti iktidarı döneminde Türkiye’nin sahip olduğu genç insan kaynağı potansiyeli ve nitelikli eğitim kurumlarının “liyakatsiz ve hoyrat yönetim anlayışı” yüzünden erozyona uğratıldığı ifade edilen rapora göre AK Parti, Türkiye’nin nitelikli iş gücünün yetiştirilmesini sağlayan üniversitelerini, teknik ve mesleki eğitim kurumlarını niteliksizleştirdi.

‘TEKNOLOJİK DÖNÜŞÜMLER İÇİN GEREKLİ KAYNAKLAR HEBA EDİLMİŞTİR’

CHP’nin hazırladığı rapora göre, dünyanın gelişmiş ekonomileri Endüstri 4.0’a doğru yol alırken Türkiye’nin sanayisinin farklı sektörlerinin dijital olgunluk seviyesi Endüstri 2.0 ve 3.0 arasında sıkışıp kaldı. Türkiye’nin endüstride geride kaldığı belirtilen CHP’nin raporunda, “Dünyanın Endüstri 4.0’ı, Dijitalleşme ve Yeşil Dönüşümü tartıştığı günümüzde Türkiye’de AKP’nin kentsel rantlara ve pahalı alt yapı projelerine harcadığı on milyarlarca dolar yüzünden, ülkemizin teknolojik dönüşümleri yakalaması için gerekli kaynakları heba edilmiştir” denildi.

‘TÜRKİYE’NİN YÜKSEK TEKNOLOJİ İHRACATININ TOPLAMI AVRUPA BİRLİĞİ’NİN YÜZDE 1’İ KADAR’

Türkiye’nin imalat sektöründeki ve istihdam piyasasındaki dengesizlikler nedeniyle, eğitim ve becerisi yüksek yaklaşık 6 milyonluk iş gücünün, niteliklerinden daha düşük işlerde daha kötü koşullarda çalışmak zorunda kaldığı, çalışan nüfustaki her 4 kişiden 2’sinin herhangi bir nitelik gerektirmeyen işlerde çalıştığı belirtilen raporda şu ifadeler yer aldı:

“Dünya Bankası verilerine göre, Türkiye’nin 2007’den 2021’e yüksek teknolojili ürün ihracat seviyesi dönem başına göre yalnızca 3,8 milyar dolar artış gösterebilmiştir. 2021 yılı itibarıyla ülkemizin yüksek teknoloji ihracatının toplamı, Avrupa Birliği’nin yüksek teknoloji ihracatının maalesef ancak yüzde 1’i kadardır. 2022 Ocak-Ekim dönemi ihracatımız içerisinde imalat sanayimizin payı yüzde 94,7 olarak gerçekleşirken, ihracatımızın sadece yüzde 2,9’u (5,7 milyar dolar) yüksek teknoloji ürün ihracatını oluşturmaktadır.”

‘TÜRKİYE’DE DÖRT ŞİRKETTEN ÜÇÜ YETENEK AÇIĞI YAŞIYOR’

CHP’ye göre Türkiye, Uluslararası Çalışma Örgütü’nde eğitim ve beceri verisi bulunan 62 ülke içinde düşük eğitim ve beceri sıralamasında toplam istihdamın yüzde 30’u ile Irak, Bolivya, Ekvador gibi ülkelerin ardından en kötü 16’ncı sırada yer aldı. Türkiye’de halihazırda neredeyse her 4 şirketten 3’ünün yetenek açığı yaşadığını ya da işe alım yapmakta zorlandığı vurgulanan raporda “2021 yılında ülkemizin 28,8 milyonluk toplam istihdamı içinde düşük eğitim ve beceri seviyesindeki nüfus 8,7 milyon kişiyle sayısal büyüklük açısından Tanzanya, Pakistan, Tayland, Endonezya gibi ülkelerin ardından 6. sırada yer almıştır” denildi.

CHP’nin raporunda Türkiye İş Kurumu’nun verilerine de yer verildi. Bu verilere göre Türkiye genelinde işverenlerin yüzde 88’i, eleman temininde güçlük çekilme sebebi olarak "gerekli mesleki beceriye ve niteliğe sahip eleman bulunamaması”nı işaret etti. İmalat sanayisinde ise bu oran yüzde 92 olarak gerçekleşti.

‘AK PARTİ’NİN 20 YILLIK SANAYİ VE MESLEKİ EĞİTİM POLİTİKALARI TEKNİK ELEMAN İHTİYACINDA CİDDİ AÇIK YARATTI’

AK Parti’nin 20 yıllık sanayi ve mesleki eğitim politikalarının dijitalleşme ve yeşil dönüşüme öncülük yapacak sektörlerde ihtiyaç duyulan teknik eleman ihtiyacında ciddi açık yarattığı ifade edilen raporda, “Mesleki ve teknik eğitimdeki gelişmelerin uygulamalı olarak öğretilmesi, teknoloji liselerinin öğretmen ve öğrencilerinin OSB’lere entegre biçimde staj imkanlarının sağlanması, ulusal ölçekte bilgi ve beceri standartlaşması açısından da önem taşımaktadır” değerlendirmesine yer verildi.

‘TEORİK BİLGİ VE BECERİLERE SAHİP ÇALIŞANLARI YETİŞTİRECEK MEKANİZMALARIN KURULMASI ENGELLENMİŞTİR’

Türkiye’de 6 milyona yakın kişinin farklı yetkinlikler geliştirerek alanındaki teknolojik yeniliklere ayak uydurabilir duruma gelmesi ve teknolojik becerilerini geliştirmesinin gerektiği ifade edilen raporda şu ifadeler yer aldı:

“2 milyon kişinin ise farklı sektörlerde çalışmak ya da yeni meslekler edinmek için yeni yetkinlikler kazanması gerekecektir. AKP, bir yandan konvansiyonel imalat sektörünün, diğer yandan da ülkemizde katma değer yaratacak yeni nesil endüstrilerin ihtiyaç duyduğu teknik ve teorik bilgi ve becerilere sahip çalışanları yetiştirecek mekanizmaların kurulmasını engellemiş ve geciktirmiştir.”

‘MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM ALAN 1,8 MİLYON ÖĞRENCİNİN SADECE 61 BİNİ OSB’LERDE KENDİNE YER BULABİLDİ’

“AKP'nin Rantçı Düzeninde Türkiye'nin Katma Değerli Üretim Krizi ve Vasıflı İşgücü Açığı Derinleşti” raporunda yer alan diğer sayısal verilere göre 2021 yılı Ar-Ge personelinin işgücü içerisindeki oranı yüz 1,3 olarak kaldı. Türkiye, yüzde 61’lik meslek lisesi mezunu istihdam oranıyla OECD ülkeleri arasında sondan 2. sırada yer aldı. Türkiye düşük eğitim ve beceride ise 32 ülke içinde kendisine 16 sırada yer buldu.

Türkiye’nin son 9 yılda yüksek ve orta yüksek teknoloji dış ticaret açığı 439 milyar dolara ulaştı. 2013’te 2,5 milyon öğrenci mesleki eğitim görürken bu sayı 2021’de 1,8 milyona düştü. 2013’te 7.211 olan mesleki ve teknik eğitim okulları sayısı 2021’de 4.349’a geriledi. Mesleki ve teknik eğitim alan 1,8 milyon öğrencinin sadece 61 bini OSB’lerde kendine yer bulabildi. Rapora göre Türkiye’de toplam istihdamın sadece 10’da 1’i mesleki ve teknik lise mezunu olarak yer aldı.

‘8 YILDA 432 BİN MESLEK LİSESİ MEZUNU İŞSİZ KALDI’

Türkiye'nin en çok yetenek açığı yaşayan 40 ülke arasında 29’uncu sırada olduğu, son 8 yılda meslek lisesinde yüzde 40, öğrencisinde yüzde 27, öğretmeninde yüzde 10 azalma yaşandığı, meslek lisesi mezunu işsiz sayısının 8 yılda yüzde 42 artarak 432 bin olduğu belirtilen CHP raporunda dikkat çeken noktalar şu şekilde sıralandı:

DİJİTAL ALANDA HER 10 KOBİ’DEN 8’İ KENDİNİ YETERSİZ GÖRMEKTE: OECD verilerine göre; Türkiye’de 2020 yılı sonu itibariyle 10 ve üzeri çalışanı olan KOBİ’lerin sadece yarısı bilgi ve iletişim teknolojilerine erişmekte ve kullanmaktadır. Covid-19 salgını ile tüm dünya online alışverişe geçerken Türkiye’de her 10 KOBİ’den sadece 4’ü e-ticaret yapmakta, yaklaşık yarısının ise internet sitesi ve sosyal medya hesabı dahi bulunmamaktadır. Dijital alanda her 10 KOBİ’den 8’i kendini yetersiz görmektedir. Yüksek katma değerli üretim yaparak nitelikli iş gücü istihdam edecek bu işletmelerin dijitalleşme konusunda yetersiz olması, Türkiye ekonomisinin Endüstri 4.0’ı ve dijital dönüşümü yakalayamamasına neden olmaktadır.

TÜRKİYE NÜFUSA ORANLA YAZILIMCI SAYISINDA AVRUPA’DA SON SIRADA: Türkiye’de özellikle teknoloji sektöründe çalışan nitelikli işgücünün istihdam alanlarının kısıtlı olması ve TL’nin değersizleşmesi ile birlikte dövizle ücret almanın çekici hale gelmesiyle dijital teknolojiler, yazılım ve bilişim alanlarında çalışan bir kısım mühendis ve teknik eleman yurt dışına göç etmiştir. Diğerleri için ise yurt dışındaki firmalara uzaktan çalışmaları yaygınlaşan bir uygulama haline gelmiştir. Bu durum, Türkiye için çok ciddi tehlikeler barındırmaktadır. Birinci tehlike, yabancı şirketlerin Türkiye’deki çalışanları ucuz işgücü olarak görmesi ve ülkenin nitelikli işgücünün küresel ücret piyasasının altında çalışmasıdır. İkinci tehlike ise çalışanların üretimlerinin Türkiye ekonomisine değil, şirketin bulunduğu ülkenin ekonomisine katkıda bulunmasıdır. Bilgisayar ve mühendislik alanlarında donanımlı kişiler beyin göçünde listenin başında yer almaktadırlar. Türkiye, nüfusa oranla yazılımcı sayısında Avrupa’da son sıradadır.

2022 YILI İTİBARİYLE 432 BİN MESLEK LİSESİ ÖĞRENCİSİ İŞSİZ: OECD ülkelerinde meslek lise mezunu istihdam ortalaması yüzde 75’in üzerinde iken Türkiye’de 2011’de yüzde 66 olan bu oran 2021’e gelindiğinde 61’e düşmüştür. Türkiye’de mesleki eğitim almış kişilerin istihdam edilme oranı ise daha da düşüktür. Mesleki ve teknik lise mezunu olanların toplam istihdam içerisindeki sayısı 3,5 milyondur. Bir diğer deyişle, toplam istihdamın sadece 10 da 1’i mesleki ve teknik lise mezunudur. TÜİK verilerine göre 2014 yılında mesleki ve teknik eğitim mezunlarının işsizlik oranı yüzde 10,6 iken yıllar içinde bu alanda hiçbir gelişme yaşanmamış, bu oran 2022 yılı Ekim sonu itibariyle yüzde 10,9 düzeyine çıkmıştır. 2014 yılında 303 bin meslek lisesi öğrenci işsiz kalırken, 2022 yılı Ekim ayı itibariyle bu sayı 432 bine ulaşmıştır.