DUVAR - Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından 1 Mart’ta Resmi Gazete'de yayımlanan ve maden yönetmeliğine eklenen maddeyle, zeytinliklerde madencilik yapılabileceği kararına karşı protestolar hayata geçti, tepkiler yükselmeye devam ediyor. İlgili maddenin iptali için dava da açıldı.

Türkiye için zeytincilik hayati bir öneme sahip. Avrupa İklim Eylem Ağı (Climate Action Network), İklim için 350 Derneği ve Milas Kent Konseyi geçen günlerde ortaklaşa hazırladıkları 'Yerel Ekonomi için Dönüşüm Fırsatı: Milas’ta Zeytincilik Raporu'nu açıkladı.

Milas Türkiye’de zeytin ve zeytinyağı üretiminde öne çıkan bölgeler arasında. 5 bin yıldır insanların yaşadığı bu bölgede Karia Uygarlığı’ndan bu yana zeytincilik ve zeytinyağı üretimi birincil tarımsal faaliyet. Milas’ta yıllık ortalama yüz bin ton zeytin hasadı yapılıyor. Bugün en büyük soru işaretlerinin başında iklim krizine karşın her geçen gün dayanıksızlaşan Türkiye’de kömürden vazgeçilmesi durumunda yerine ne konacağı...

‘YATIRIMLAR GERÇEKLEŞEBİLİR’

Bu noktada rapor dikkat çekici. Raporda Paris İklim Anlaşması’nı onaylayan Türkiye’nin 2053 net sıfır emisyon hedefinin gerektirdiği bölgesel ekonomik geçişe bir örnek sunuluyor. İki termik santral ve kömür madenlerinin de bulunduğu Milas için zeytine dayalı bir ekonominin geliştirilmesi olasılığı inceleniyor. Gelin rapora beraber bakalım.

Raporda zeytin ve termik ekonomisine ilişkin bir karşılaştırma yapılıyor. Buna göre eğer Milas’ta zeytine dayalı (zeytin, zeytinyağı, sabun - şampuan üretim tesisleri) küçük ölçekli tesisler inşa edilirse bunların toplam yatırım maliyeti 2021 fiyatlarıyla 240 milyon TL civarında olacak.

685 YENİ İŞ

Yaratılacak toplam istihdam ise 685 yeni iş. Milas’ta işletmede olan Yeniköy ve Kemerköy Termik Santrallerine 2021 yılında sadece kapasite mekanizması kapsamında kamu kaynaklarından verilen destek miktarı ise 260 milyon TL ve Milas’ta kömür madenciliği sektöründeki istihdam 800 kişi.

Yani Milas’taki termik santrallere sağlanan kapasite mekanizması teşvikinin yalnızca bir senelik kısmının Milas’ta zeytin sektörüne aktarılması ile bir yıl içinde bahsedilen küçük ölçekli yatırımların hepsi gerçekleştirilebilir.

‘KAÇ ADET ZEYTİN AĞACI OLDUĞU TESPİT EDİLEMEMİŞ’

Çalışma kapsamında Milas’ta zeytin sektörünün gelişmesi önündeki engeller de incelenmiş. Raporda şu sonuçlara varılmış:

“Zeytin ağacı bakımı konusunda eksiklikler bulunmaktadır, sofralık zeytin işleme konusunda ilçe potansiyelini değerlendirmemektedir. Henüz Milas’ta kaç adet zeytin ağacı olduğu bile coğrafi bilgi sistemi ile tespit edilememiştir. Akhisar ve Edremit ile karşılaştırıldığında zeytin, zeytinyağı ve bunlara dayalı ürünler üretme konusunda Milas henüz yolun başındadır. Bu yüzden de Milas zeytin, zeytinyağı ve bunlara dayalı ürünler açısından birçok önemli ekonomik potansiyel taşımaktadır.”

‘MİLAS ZEYTİNYAĞI TESCİLLİ’

Raporda yer alan başka bir ayrıntı ise Milas zeytinyağının 2020 yılında Avrupa Birliği coğrafi işaret tescili almış olması. Şu an Türkiye’nin AB coğrafi işaretli tek zeytinyağı. İtalya’nın AB Coğrafi İşaretli Toskana zeytinyağının yörenin toplam zeytinyağı üretimindeki oranı olan yüzde 4 ve litre fiyatı olan 7,5 Euro. Rapora göre bu üretim oranı ve fiyata ulaşmak, Milas zeytinyağı için de hedeflenebilir.

Raporda zeytin ve zeytinyağına dayalı agroturizm için Milas’ta sıralanan fırsatlar ise şöyle:

• 120 km’lik kıyı şeridi ve koyları,
• 27 antik kente ve Uluslararası Milas-Bodrum Havalimanına yakınlığı
• UNESCO Dünya Mirası geçici listesindeki Milas’ta bulunan Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı (2012) ve Beçin Ortaçağ Kenti (2012)
• Zeytin yürüyüş rotası, kamp ve foto-safari gibi rotaların oluşturulmasına uygun olan Bafa-Kapıkırı yöresi
• “Anıt Zeytin Ağaçları Rotası”’nın düzenlenmesine imkan sağlayan Milas’taki anıt zeytin ağaçları
• Çomakdağ-Kızılağaç mahallesinin hala yaşayan 500 yıllık kültürü ve kırsal turizm olanakları
• Hasat şenlikleri
• UNESCO tarafından Zeytin Ağacı Rotası içinde Türkiye’nin bulunması (Türkiye’nin kendi potansiyel zeytinyağı rotasını belirleyip, ilgili rotayı Avrupa Komisyonu’na sertifikalandırması gerekiyor)
• Karia yolunun Milas’tan geçmesi
• Milas’ta Karia, Roma, Selçuklu, Osmanlı uygarlıklarından kalma zeytinyağı işliği vb üretim alanlarının hala bulunuyor olması,

Özetle; termik santrallere verilen desteğin bir yıllık kısmı bile aktarılsa, kömür madenlerinin yarattığı kadar istihdamı sadece zeytin sektörü tek başına yaratabilir.
Türkiye’nin elinde böyle bir imkân varken karar alıcılar bu raporu görmeli ve sesleri duymalı.