Hikâyelerden masallara: Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi
Pazar günü dışında her gün açık olan kütüphanede 13.127 çocuk kitabı bulunuyor. Kitaplar farklı yaş gruplarına göre ayrılmış. Kütüphanenin çalışma koşullarındaki en yerinde uygulaması, üyelik için bir ücret gerekmemesi. Çocukların gelemediği durumda aile bireyleri ya da onların bakımından sorumlu kişilere kitaplar verilebiliyor.
Av. Dilek Kumcu*
Benim çocukluğum belirli gün ve haftaları takip ederek geçti. 90’larda çocuk olmanın bir anlamı da buydu belki de… En sevdiklerimi daha çok hatırlıyorum. En sevdiklerimden zamanla nasıl soğuduğumu da… 1964 yılından beri, her mart ayının son haftası kütüphaneler haftası olarak kutlanır. Kütüphaneler haftası, varsa okul kütüphanesinde geçirilen bir ders saati oldu bazı okullarda. Bazılarında sınıftaki dolaptan öğretmenlerin verdiği kitaplar oldu. Bazılarında ise sadece kutlanıldı diye gösterilen bir hafta oldu. 30 yıl geçti; gelişen ve değişen çağa, koşullara rağmen hâlâ çocukların kütüphanelerle ilişkileri aynı.
Eğitim çocuklar için hiçbir zaman örgün eğitim ile sınırlı değil elbette. Çocuklar yaşadıkları toplumdan, günlük yaşamdan, ailesinden kaydediyor; sadece okuyarak değil yaşayarak da öğreniyor. Ama eğitime erişebilen, okuma, düşünme, konuşma imkânı bulabilen çocuklar, sahip oldukları potansiyeli gerçekleştirme şansına akranlarından daha fazla sahip oluyor. Eğitim, temel yaşam becerilerinin her çocuk tarafından öğrenilmesi ve her çocuğun yaşamında karşılaşabileceği durumlarla baş edebileceği donanımı kazanması anlamına geliyor. Kitap okumak ise temel yaşam becerilerini yaşayarak öğrenmenin dışındaki en etkin yöntem.
ALİ DAYI ÇOCUK KÜTÜPHANESİ
Ben dahil olmak üzere her çocuğun gitmeye imkân bulamadığı kütüphaneler de var Türkiye’de. Bunlardan birisi Ankara’da bulunan Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi.
Kütüphane, ismini ülkenin birçok yerinde öğretmen, maiyet memuru, kaymakam ve vali olarak hizmet etmiş olan Hamdullah Şükrü Kenanoğlu’na emek veren manevi babasından alıyor. Kenanoğlu, Nene Hatun Caddesi'nde bulunan iki katlı bahçeli evini, çocuk kütüphanesi olarak kullanılması şartıyla 1985 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağışlıyor. Okuma alışkanlığının küçük yaşlarda kazandırıldığına inanan Kenanoğlu sayesinde Ankara’nın ilk çocuk kütüphanesi kuruluyor.
Ben daha yeni gezebildim kütüphaneyi. Pazar günü dışında her gün açık olan kütüphanede Mart 2017 itibarıyla 13.127 çocuk kitabı bulunuyor. Kitaplar farklı yaş gruplarına göre ayrılmış durumda. Kütüphanenin çalışma koşullarındaki en yerinde uygulaması, üyelik için bir ücret gerekmemesi. Çocukların gelemediği durumda aile bireyleri ya da onların bakımından sorumlu kişilere kitaplar verilebiliyor. 2016 yılında 19.913 kişi yararlanmış mesela Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi’nden. Kitapları tek tek ödünç almak zorunda değil çocuklar, birden fazla kitabı tek seferde ödünç alabiliyorlar. Farklı yaşlara göre lego setleri, çeşitli kutu oyunları, satranç takımları, çocukların kütüphanede geçirdiği zamanı arttırması bakımından yararlı araçlar olmuş. Kitap rafları arasında çocukların yaşları ve gelişim durumlarına göre oturma grupları, çocuklara uygun ışıklandırma ve tuvaletin çocukların boyları esas alınarak uyarlanması, erişebilirlik konusunda oldukça iyi bir örnek oluşturuyor.
Bulunan kitapların dağılımında 12 yaş ve üstü çocuklar ve gençler için olanların çok az olması, engelli çocuklar için hiçbir kitabın olmaması, kütüphanenin kurgusunun çeşitli engeller ile yaşamak zorunda olan çocuklar için uygun olmaması ise güçlendirilmesi gereken alanlar olarak gözlemleniyor. Çok güzel bir bahçesi olan kütüphanenin bahar ve yaz aylarında uygun şekilde düzenlenerek kullanılması da mümkün. Kütüphaneler haftasında, 23 Nisan’larda ve belki de her cumartesi, çocuklarla çocuk hakları çalışmaları yapmak isteyen, gündemimiz çocuk diyenlerle çocukların buluştuğu bir alan olarak düzenlenebilir. Farklı konumlardaki çocukların farklı gereksinimlerine göre biçimlendirilmesi de daha çok çocuğa erişmek bakımından önem taşıyor.
Eğitimin amaçları eğer ki çocuğun kişiliğinin, zihinsel ve bedensel yeteneklerinin mümkün olduğunca geliştirilmesi; insan haklarına ve temel özgürlüklere saygısının geliştirilmesi; çocuğun ana-babasına, kültürel kimliğine, dil ve değerlerine, çocuğun yaşadığı veya geldiği menşe ülkenin ulusal değerlerine ve kendisininkinden farklı uygarlıklara saygısının geliştirilmesi; çocuğun anlayış, barış, hoşgörü, cinsler arası eşitlik ve tüm insanlar arasında dostluk ruhuyla, özgür bir toplumda, yaşantıyı sorumlulukla üstlenecek şekilde hazırlanması ve doğal çevreye saygısının geliştirilmesi ise bunu en iyi destekleyecek araç çocuk kütüphaneleri.
Öncelikle çocuk kütüphanelerinin sayısı ve ülkenin her yerine dağılımı, çocukların erişebilir olması bakımından önemli. Eğitim, her çocuk için, küreselleşmenin, yeni teknolojilerin ve ilgili olguların gündeme getirdiği köklü bir değişim döneminde ortaya çıkacak durumlara, yaşam süresince dengeli ve insan haklarından yana tepkiler verebilme açısından vazgeçilmez bir araçtır.[1] Engelli çocukların erişiminin –hem ulaşma ve binadan yararlanma hem de içerik bakımından- sağlanmaması engelli çocuklar bakımından ayrımcı bir uygulamadır.
Çocuk dostu bir kütüphane örneğini hem sizlerle paylaşmak istedim hem de bu paylaşımdan belki yeni çocuğun gelişim halindeki yeteneklerini tam olarak dikkate alan çocuk kütüphanelerine kavuşuruz diye düşündüm. Eğitimin en genel anlamdaki hedefi, eğer ki çocuğun özgür bir topluma tam olarak ve sorumluluk duygusuyla katılma yeteneklerini ve fırsatlarını azamiye çıkarmaksa çocuk kütüphaneleri yaygınlaşmalı. Uluslararası örnekler dikkate alınarak Türkiye’deki çocuklar için uygun bir model çıkarılabilir. Her mahalleye çocuk kütüphanesi inşa etmek mümkün olmayabilir ama yerel yönetimlerin gezici çocuk kütüphaneleri neden olmasın ki? Ya da Uluslararası Çocuk Elektronik Kütüphanesi’ni[2] Türkiye’de yaşayan çocuklar için yapmak ne kadar zor olabilir ki? Tüm çocukların erişebildiği çocuk kütüphaneleri için iyi örneklerin desteklenmesi ve biraz daha çaba gerekiyor.
Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi
WEB : http://www.alidayicocukkutuphanesi.gov.tr/
E-Mail : [email protected]
Telefon : (312) 436 52 94
Adres : Ali Fuat Başgil Mah. Nene Hatun Cad. No: 57 GOP/Ankara
[1] Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü, Öğrenme: İçteki Hazine, 21. Yüzyıl için Eğitim Uluslararası Komisyonu’nun Raporu, 1996, ss. 16-18.