Rıza Oylum

r_oylum@hotmail.com
TÜM YAZILARI
43. İstanbul Film Festivali’nde 4 Kıtada 4 Film Farklı coğrafyalardan insan hikayeleri sunması için 43. İstanbul Film Festivali’nde bu yıl 4 kıtadan 4 farklı film üstünde duracağım. Amerika’dan Alonzo Ruizpalacios’un yönettiği "Mutfak", Avrupa’dan Danimarka’nın Oscar adayı Nikolaj Arcel’in yönettiği "Toprak Uğruna", Asya’dan Zar Amir ve Guy Nattiv yönettiği "Tatami" ve belki de en istisnası Afrika Sudan’dan Mohamed Kordofani’nin yönettiği "Elveda Julia".
Ülkelerin Oscar adayları İstanbul Film Festivali’nde Onlarca farklı ülkeden 140’tan fazla filmin gösterildiği 43. İstanbul Film Festivali’nde, umarım bu çeşitlilik her film izleyicisinin farklılığın zenginlik olduğunu keşfetmesine vesile olur. Zira en çok ihtiyacımız olan bu. Geri dönen Âzem Günümüze geldiğimizde ahlaksızlığın, hırsızlığın, etik bir değeri tanımamanın toplumu daha iyi bir yere götürmediğinin sesleri yükselmeye başladığında; karşımıza şapkasını yitirmiş de olsa yeni bir "Azem" çıkmış oldu. Yılmaz Erdoğan’ın önerdiği 'İnci Taneleri'nin "Azem"i insanın değerleri olduğunu yeniden hatırlatan, çökmüş bir ruh haline çok eskilerden seslenen bir çığlık gibidir.
İlkler unutulmaz: İngiltere’ye Yabancı Film Oscar’ı "The Zone of Interest", 2023’ün en önemli filmlerinden biriydi kuşkusuz. İlk gösterimini 76. Cannes Film Festivali'nde yapmış Büyük Ödül ve FIPRESCI Ödülü'nü kazanmıştı. Altın Küre ve Avrupa Film Ödülleri adaylarından biri oldu. Çok sayıda eleştirmenler birliği ödülünü aldıktan sonra 5 dalda aday olduğu Oscar yarışında En İyi Uluslararası Film ve En İyi Ses dallarında iki ödül kazandı. Bu başarılar tesadüf değil. Sinemada Almanya sonbaharı Almanya'nın sanat ortamı için de oldukça besleyici bir yapı oldu RAF Hareketi. Hareketin eylemleri, üyelerinin yaşamları birçok romana, tiyatro oyununa ve sinema filmine konu oldu. Bu yazıda Baader-Meinhof hakkındaki filmlerin üstünde duracağım. Rusya’dan İran’a anadilinde sinema Çerkesce, Türkçe ve Kürtçe örneklerle anadilinde sinemanın kuzey ve güneydeki komşularımızdan verdiğim örnekler, bize bunun bir ülke için bir zenginlik unsuru olduğuna dair fikir verebilir. Oscar yarışında ’yabancı’ Türkiye adayları Bu yıl En İyi Uluslararasi Film dalında enteresan tesadüfler yılı oldu.  Almanya’nın meşhur yönetmeni Wim Wenders bu yıl Japonya namına Oscar için yarışıyor. Türkiye kökenli Yönetmen İlker Çatak da Almanya’yı temsil ediyor.  Bu geçişli girift yapı küreselleşmenin sinema namına en somut fotoğrafı sayılabilir. Animasyon sineması alan genişletiyor Son yıllarda dünyanın farklı yerlerinde animasyon üretimi oldukça önemli bir sıçrama yarattı. Bu animasyonların büyük bir kısmı çocuklar için üretilen içeriklerde karşılık bulurken yetişkin sineması için de daha önce olmadığı kadar zengin bir içerik önümüze çıkmaya başladı. 2023 ulusal sinema değerlendirmesi: 'Üvey evlat' belgeseller Uzun metraj, vizyondakiler, kısa filmler ve belgesel üretimini kapsayan dört yazılık bir seriyle 2023 yılı ulusal sinema değerlendirmesinin bu yazıyla sonuna gelmiş olduk. Ülkenin kültürel zenginliğinin ve çeşitliliğinin görsel hafızasını oluşturma namına belgesel üretimi yapanlar, umarım 2024’te de kendilerine sunulan imkanları fazlasıyla zorlayarak buldukları her delikten, kazdıkları her dehlizden ışık saçmaya devam ederler. Ulusal sinema 2023 değerlendirmesi: Kısa filmler Kısa filmlerin ülkenin kültürel ve coğrafi çeşitliliğine göre çeşitlenmesi ve yaygınlaşmasına dair hâlâ önemli bir boşluk olduğunun altını çizmemiz gerekiyor. Ulusal sinema 2023: Vizyonda kan kaybı sürüyor 2023’te vizyonda geçen yıl gibi 370 civarı film gösterildi. Ancak yerli film sayısında belirgin bir düşüş söz konusu. Geçen yıl 180 civarında olan yerli film sayısı bu yıl 140 civarına gerilemiş. 19 milyona dayanan yerli film izleyici sayısı da bu yıl 14 milyonu bulmamış. Sözün özü hasta kan kaybediyor, kan kaybını durduramıyoruz. Ulusal sinema 2023 ilk fasıl: Festivaller Türkiye'deki festivallerin en önemli eksikliği olan istikrar, umarım ulusal yarışma barındıran festivallerin yanında olur. Zira 4 yıl yapılan Bursa İpek Yolu Film Festivali, 10'uncu yılını bitirmesine rağmen sonlanan Malatya Uluslararası Film Festivali belediye çeperinde kaldıkları için devam edemeyen umut veren festivallerdi. Bir 'Şahsiyet' meselesi: Cumartesi Anneleri Hitchcock, "Bir filmde kötü karakter ne kadar iyiyse, film de o kadar iyidir" der. 'Şahsiyet'in en önemli gücü de bu önermeden geliyor. İlk sezonda kendi ifadesiyle; "mükerrer bir katil" olan Haluk Bilginer’in canlandırdığı Agâh Beyoğlu’nun anti kahramanlığının yanına bu dönem Kader de ekleniyor. Yunanistan’dan İtalya’ya Film Günleri Ülkelerin kendi filmlerini farklı ülkelerde gösterme motivasyonlarını istikrarlı bir biçimde Türkiye'de devam ettiren en başarılı ülkeler İtalya ve Almanya olarak sayılabilir. Fransa da İstanbul’daki en iyi konuma sahip kültür merkeziyle sinema gösterimleri için önemli bir merkez olma halini sürdürüyor. Adalet sinemanın nesi olur? Belgesel seçkisinde yer alan filmler, insan odaklı gelecek vaat eden genç yönetmenlerin üretimleriydi. Bu insan odaklı listenin yanında bir Ukrayna savaş propagandasına da maruz kaldık. "Ukraynamızın Gökleri" adlı savaş yanlısı materyalde, Ukrayna savaşı için pick-up kamyonet talebinde bulunan bir grubunun reklamını izledik. Pick-upların savaşlardaki maharetlerinin anlatıldığı materyalin sonunda ise bir internet sitesinin adresiyle Ukrayna askerlerine destek için para talep edildi. Partilerin kültür sorumsuzları Memleketin yönetimine talip olan partilerin kültür politikalarıyla; edebiyatla, sinemayla ve tiyatroyla kurdukları ilişki bu düzeyde olduğu sürece kimse şapkadan tavşan çıkmasını beklemesin. Bombalar altında Filistin sineması Son yılların filmlerinde ortak noktanın işgal ve baskı altında olan Filistinliler’in günlük yaşam rutinlerini ne denli etkiledikleri üstünde durulduğunu söyleyebiliriz. Yönetmenlerin İsrail mi yoksa işgal altındaki Filistin bölgelerinde mi yaşadıklarına göre de filmlerin konu çeperlerinin farklılaştığını da söyleyelim. Yapılamayan film festivalleri ve Yeşilçam’a sığınmak Ana akım filmlerin yanında vizyon şansı bulamayan, yenilikçi, alternatif filmlerin toplanma alanı olan festivaller özerkleşmediği sürece iptal tartışmalarının etrafında dönmeye devam edeceğiz gibi duruyor. Umarım önümüzdeki yıl festivaller kendi özerk yapılarını oluşturma namına adımlar atar, bu konuda sinema meslek birlikleriyle görüş alışverişinde bulunurlar. Sinemada Atatürk: Kutsalın dayanılmaz ağırlığı Dijital platformların geniş ekonomik imkanları ve görece daha özgür hallerinden ötürü daha fazla umut vaat ediyorken gelenek bir şekilde gene bozulmadı ve uluslararası bir Atatürk filmi planı gene suya düşmüş oldu. 3. yılında İzmir Uluslararası Film ve Müzik Festivali Müzik ağırlıklı bir festival olan İzmir Uluslararası Film ve Müzik Festivali her yıl isminin hakkını verecek hamleler yaparak gelişiyor. Festivalin teması müzik olunca ulusal yarışmada yarışan uzun metraj filmler içeriklerindeki müzikal unsurlar için de ödüllendiriliyorlar. Ulusal yarışmada yarışan 10 filmin arasında En İyi Film Ödülü Almanya’da yaşayan gurbetçi yönetmenimiz Ayşe Polat’ın yönettiği Kör Noktada filminin oldu. Asteroit Şehir: Wes Anderson’dan postmodern bir deneyim Wes Anderson'ın o bilindik renkli dünyasının son durağı olan "Asteroit Şehir", 1950’lerin popüler gündem maddesi olan uzaylıların varlığının toplum üzerindeki etkileri üstünde dururken, her zamanki Wes Anderson anlatımlarında olduğu gibi, aile kavramının sancıları, ansızın başlayan ergen aşklar, yetişkin dünyasının görünmeyen mesafeli halleri önümüzde beliriyor. Netflix, film festivallerinde el yükseltiyor İstanbul Film Festivali, festival-dijital platform gerginliğinde Cannes Film Festivali yaklaşımını değil Venedik Film Festivali yaklaşımını benimsiyor. Ancak jürilerin gönlü hala kısıtlı imkanlarla var olmaya çalışan festival filmlerinden yana. Yoksulluğun 'Mülk'le imtihanı Yönetmen Daniel Bandeira, "Mülk" filmini ülkenin oldukça geleneksel ve bir o kadar da güncel bir meselesi üzerine bina etmiş. Çarpıcı bir gerilim hikâyesiyle izleyiciyi diri tutan film, etkileyici bir Latin Amerika sineması örneği olmuş. Leyla’nın Kardeşleri: Her yarışın kaybedenleri Saeed Roustayi'nin MUBI'de izleyicilerle buluşan filmi "Leyla'nın Kardeşleri", yoksul bir aileye odaklanıyor. İran'daki gösterimi yasaklanan filmde yönetmen, aile ilişkilerini anlatırken İran’ın var olan gerçekliğini es geçmeden bunu ustaca hikâyesine yediriyor. John Wick dünya turunda "John Wick 4" serinin en aksiyonlu filmi. Aksiyonla estetiği buluşturan bir anlayışla, farklı şehirlerde, özellikle Paris'te devam eden film, durmaksızın yoğun bir şiddet sunarken, maruz kalanla değil uygulayanla özdeşleştiren bir anlayışla klasik Hollywood üslubunun dışına çıkamazken stilize dokunuşlarıyla bu çemberin sınırlarını oldukça zorluyor.  Üçlü bir aşk masalı: Ece, Mazhar ve İstanbul "Birlikte Öleceğiz", ulusal sinemamızda cesaret edilmeyen bir anlayışla; erotizmden, melankoliye, politikadan kent sosyolojisine uzanan geniş bir nota zenginliğinde ritmini bozmayan usta bir müzisyeni hatırlatan, içine girmesi kolay olmayan fakat ruhuna ortak olunduğunda unutulmayacak bir deneyim sunan üstün bir sinema deneyimi sunuyor. Nâzım Hikmet'in yasaklanan filmi Nâzım Hikmet'in doğum yıl dönümü vesilesiyle, farklı ülke kaynaklardan faydalanarak şairin dünya sinemasındaki ayak izlerinin peşine düştük... 2022’de vizyon: Eski günleri aratıyor Pandemi sonrasındaki ilk normal gösterim yılı olan 2022’de 372 film vizyonda kendine yer buldu. İzleyici sayıları salgın öncesinden oldukça uzak bir seyir izledi. 2019’da 60 milyona dayanan bilet sayısı, 2022’de 36 milyonu bulamadı. Park Chan-wook’un 'Ayrılma Kararı': Suçlunun cazibesi "Ayrılma Kararı", hıza alışmış izleyici için süresi ve hikâyenin çok boyutlu yapısı kolay hazmedilmeyen bir derinlik sunmakla birlikte, sabırlı ve keşfetmeyi seven bir izleyici için oldukça keyifli bir sinema deneyimi vaat ediyor. 'Yumrukları Gevşetmek': Kafkaslarda kadın olmak Kira Kovalenko’nun "Yumrukları Gevşetmek" filmi dijital sinema platformu Mubi’nin arşivine eklendi. 2021’de Cannes Film Festivali’nin Belirli Bir Bakış Bölümü En İyi Film Ödülü’nü alan film, Rusya’yı da Oscar yarışında temsil etti.