Taliban'ın ikinci yılı: 'Uğruna savaştığımız her şeyi kaybettik'

Taliban'ın yönetime el koymasının ikinci yılında İnsan Hakları İzleme Örgütü araştırmacısı Fereshta Abbasi, "Taliban yönetime geldikten sonra uğruna savaştığımız her şeyi kaybettik" dedi.

Abone ol

DUVAR - Afganistan’da Taliban’ın 15 Ağustos 2021’de yeniden yönetime gelişinin üzerinden iki yıl geçti. Taliban yetkilileri, yönetime el konulmasının ardından !Şeriat kuralları temelindeki kadın haklarına bağlı olduklarını, İslam çerçevesinde kadınların çalışmasına ve eğitim görmesine, toplumda aktif olmalarına izin verileceğini' söylemişti. Birleşmiş Milletler (BM) ve bağımsız kuruluşların raporları ve Afganistan’da kadınların katıldığı anketler ise son iki senede kadınların ve kız çocuklarının sistematik olarak toplumdan ve politik yaşamdan dışlandığını gösteriyor.

'HER ZAMAN TEMEL HAKLARIMIZ İÇİN MÜCADELE ETTİK'

Afganistan’daki hak ihlalleri üzerine çalımalar yapan İnsan Hakları İzleme Örgütü araştırmacısı Fereshta Abbasi, “Afganistan hiçbir zaman kadınların yaşaması için ideal bir ülke değildi. Ancak Taliban yönetime geldikten sonra uğruna savaştığımız her şeyi kaybettik” diyor. Abbasi, daha önce kanun gereği Meclis üyelerinin yüzde 25'inin kadınlardan oluştuğunu; kadına yönelik şiddetin ortadan kaldırılmasına ilişkin bir düzenleme ve bu konudan sorumlu bir bakanlık olduğunu hatırlatıyor.

BBC Türkçe'den Günce Akpamuk'un aktardığına göre Abbasi, bu koruma sisteminin Taliban’la birlikte ortadan kalktığını söylüyor: “Afganistan'da bir kadın olarak farklı seviyelerde savaşıyorsunuz. Mücadeleye aile içinde başlıyorsunuz ve sonra kendinizi topluma, ardından işyerinize kanıtlamanız gerekiyor. Dolayısıyla temel haklar bizim için her zaman bir mücadeleydi. Afgan kadınlarının yıllarca uğruna savaştığı, en büyük başarılarından biri Kadına Yönelik Şiddetin Ortadan Kaldırılmasına Dair Kanun'du. Bunu kaybettik. Bazı bölgelerde kızların 10 yaşından sonra eğitim alması yasak"

Araştırmacılar, Taliban’ın tam bir merkezi yapılanması olmadığını söylüyor. Kurallar yerel yöneticilerin inisiyatifine göre değişebiliyor. Ancak Kabil’den, yani merkezden gelen “kız çocuklarının 6. sınıftan itibaren okula gitmesinin yasaklanması” gibi emirler her bölgede uygulanıyor. BM İnsan Hakları Konseyi altında çalışan, BM Kadın ve Kız Çocuklarına Karşı Ayrımcılık Çalışma Grubu Başkanı Dorothy Estrada Tanck, yasakların ekonomik, sosyal, coğrafi çeşitlilikten dolayı 34 vilayette farklılık gösterdiğini belirtiyor. Kaynak eksikliğinden dolayı hiyerarşik yapıyı tespit etmenin zor olduğunu ekliyor.

KADINLARIN EVDEN AYRILMASI İÇİN YANLARINDA ERKEK OLMASI GEREKİYOR

Fereshta Abbasi, Taliban’ın iki yıldır hiçbir yazılı düzenleme, anayasa olmadan ülkeyi yönettiğini hatırlatıyor ve kararların yüzde 80’inden fazlasının kadın haklarını kısıtladığını ekliyor. Bunların başında eğitim geliyor. Ülke genelinde kız çocuklarının 12 yaşından itibaren eğitim alması yasak. Yani buna üniversite eğitimi de dahil. Kadınların seyahat etmesi için yanlarında eşleri ya da yakın akrabalarından bir erkek olması gerekiyor. Uzmanların aktardığına göre çoğu bölgede kadınların evlerinden ayrılmaları için de bu kural geçerli. Abbasi, kadınların sokağa çıkmak için burka giymeleri, bazı bölgelerde de yüzlerini de kapatmaları gerektiğini ifade ediyor.

BBC Afgan servisinden Alia Rajai, Kabil’in merkezinde nadiren tek başına yürüyen kadın gördüğünü ve çoğunun sadece gözlerinin açıkta kaldığını anlatıyor: “Biraz kısa bir kıyafet giyen kızlar durduruluyor, anne babaları çağırılıyor, ‘Bu kızınıza yapılan son uyarı’ deniliyor.

'ERKEK KONTROLÜ PEKİŞTİRİLİYOR'

"Kadın sokakta ‘Neden yanında erkek olmadan dışarı çıkıyorsun?’ diye sorgulanırsa, sorumlu olan erkek de cezalandırılabilir” diyen BM Kadın ve Kız Çocuklarına Karşı Ayrımcılık Çalışma Grubu Başkanı Dorothy Estrada Tanck ise, “Bu da toplumsal kısıtlama ortamı yaratıyor, ataerkilliği ve erkek kontrolünü daha da pekiştiriyor” diyor. Estrada Tanck, “Konuştuğumuz bir kişi ‘Hayattayız ama yaşamıyoruz’ dedi. Kendi evlerinde hapisler” diye de ekliyor.

Afganistan’da yaşananların psikolojik sonuçları da var. Abbasi, “Esas olarak iki yılın ardından Afganistan’da kadınların hayatı yok, sesleri yok. Ülke içinden kiminle konuşsak, gelecek umutları olmadığını söylüyor” diyor. Estrada Tanck’in görüşmelerden çıkardığı sonuç da benzer. Kadınlarda anksiyete ve çaresizlik duygusunun arttığını belirtiyor: “Eğitim, iş ve sokağa çıkma kısıtlamalarının yanı sıra, hukuk sistemi de tasfiye edildi. Anayasa ve kadına yönelik şiddet, aile içi şiddetten korunma hakkı üzerine kanunlar, ihtisas mahkemeleri, kadın sığınma evleri vb. feshedildi. Evden ancak mahremiyle çıkabilen bir kadın, o kişiden şiddet görüyorsa ne yapabilir? Başka bir aile üyesi bulsa bile nereye gidebilir? Bu onları tamamen savunmasız bırakıyor.”

'ÇOCUK YAŞTA EVLİLİK OLASILIĞI ARTIYOR'

Şiddetin yanı sıra, zorla ve çocuk yaşta evlendirmelerin de yaşandığına dikkat çeken Estrada Tanck, tüm bunların birbirine bağlı olduğunu vurguluyor: “Gelir olmadan, okula gitmemek, beklentisiz evde kalmak; aile içi şiddeti ve ayrıca, zorla veya çocuk yaşta evlilik olasılığını artırıyor. Bazen aileler bunu aşırı yoksulluktan kaçmak için bir çıkış yolu olarak görüyor."

Abbasi, Taliban iktidar olduktan sonra Afgan kadınların Kabil, Herat, Mezar-ı Şerif’te protestolar düzenlediğini, bunların şiddetle bastırıldığını hatırlatıyor.
Araştırmacı Abbasi, “Bazı gazetecileri ve protestocuları gözaltına aldılar. Kötü muamele gördüklerini, tutuldukları koşulları belgeledik” diyor. Rajai, “Kadınlar hala her yerde eylem yapıyor, özellikle Kabil’de. İkinci yıldönümü nedeniyle bugünlerde de protestolar var. Taliban bunlara izin vermiyor, tazyikli suyla ya da kalabalığı dağıtmak için havaya ateş açarak karşılık veriyor ” diyor.

BBC Afgan Servisi'nden Rajai, gözaltılardan sonra artık kadınların daha çok yüzlerini gizleyerek eylem yaptıklarını ve bu şekilde basınla temas edip, seslerini duyurmaya çaıştıklarını ekliyor: “Kadınlar protestolarda çalışmak istediklerini söylüyor, özgürlük talep ediyor."

Estrada Tanck, hala kadınların dayanışma için çok küçük örgütlenmeleri olduğunu belirtiyor: “Direniyorlar. Umudu canlı tutmaya çalışıyorlar. Hala ellerinden geldikçe yardım ediyorlar. Çoğumuz için bir ilham kaynağı. Ancak desteğe ihtiyaçları var”. (DIŞ HABERLER)