Sokak çocukları suç örgütleri ve IŞİD'in hedefinde

Cihan Başakçıoğlu

İZMİR - Dünyada her yıl, 2.5 milyon kimsesiz çocuk suç örgütlerinin eline düşüyor. Türkiye'de bulunan 350 bin kimsesiz çocuğun da durumu çok farklı değil. 18 yaşını doldurduktan sonra yetiştirme yurtlarından zorunlu olarak ayrılan çocuklar suç örgütlerinin hedefi halindeyken, sokaklardan Taliban, IŞİD gibi örgütlere katılan çocuklar da var.

Yetim Vakfı'nın hazırladığı rapora göre 2020 yılında kimsesiz çocukların sayısı, dünyada 200 milyonun üzerinde. Gayrı resmi rakamlara göre ise bu rakam 400 milyon civarında. Türkiye'de kimsesiz çocukların yaşamlarını sürdürmeye çalıştığı yetiştirme yurtlarındaki skandallar yer yer kamuoyuna yansırken, mevzuata göre 18 yaşını dolduran çocuklar yurttan zorunlu olarak ayrılıyor.

Çeteler tarafından istismar edilen kimi çocuklar, uyuşturucu ticareti, fuhuş, gasp ve benzeri suçlara zorlanıyor, kimileri ise IŞİD ve benzeri örgütlerin eline düşüyor.

Uzun yıllardır sokak çocuklarının dertlerine ortak olan ve sokaklarda yürüttüğü çalışmalarla bilinen Umut Çocukları Derneği'nin Başkanı Ferhat Şahin, sokaklarda yaşananlarla ilgili sorularımızı yanıtladı.

'YAŞADIKLARI EN ÖNEMLİ ZORLUK, HİÇE SAYILMALARI'

Yurtta kalan çocuklar 18 yaşını doldurduktan sonra nasıl bir uygulama ile karşı karşıya kalıyor?

Sosyal Hizmetler yurdunda kalan gençler 18 yaşını doldurduklarında devam ettikleri bir okul ya da eğitim yoksa kurumla ilişikleri kesiliyor. Çok kısa bir süre, cüzi miktarda bağlanan bir maaşla yurttan çıkarılıyorlar. Sonrasında kurumda kaldıkları süre içinde koruma kararı çıkarılmışsa ve herhangi bir suça karışmamışsa memur olma hakkı tanınıyor. Ancak yurtta kaldığı halde koruma kararı çıkarılmayan ya da koruma kararı olsa dahi işlediği bir suçtan dolayı memur olma hakkını kaybeden birçok genç bulunuyor.

18 yaşını doldurmuş ve yurttan çıkarılmış çocukların sokaklarda yaşadığı zorluklardan bahsedebilir misiniz?

Sokaklarda 18 yaşında veya daha büyük gençlerin yaşadığı zorluklardan en önemlisi, hiçe sayılmaları. Yaşadığı zorlukların bilinmemesinden kaynaklı olarak insanların 'çalışıp para kazanabilirler' diyerek onlara ön yargılı davranmaları da bir başka boyut. Ayrıca önemli sorunlardan bazıları, organize suç örgütleri veya art niyetli insanların eline düşme tehlikesi, taciz-tecavüz, öldürülme, yaralanma, madde bağımlılığı, suça bulaşma gibi birçok riskle karşı karşıya kalmaları.

‘ÇOCUKLAR SUÇ ÖRGÜTLERİ TARAFINDAN DOLANDIRILIYOR’

Son süreçte suç örgütlerinin sokak çocukları üzerindeki etkilerinden bahseder misiniz? Çocukları suçta kullanmak için neler yapıyorlar?

Organize suç örgütleri sokakta yaşamak zorunda kalan gençleri hırsızlık, uyuşturucu satıcılığı, fuhuş, üzerlerine kurulan şirketler yoluyla haksız kazanç elde etmek gibi birçok konuda kullanıyor. Bu konularda çocukları kullanabilmek için şiddet, madde kullanıma özendirme, anlık zaaflarını ve ihtiyaçlarını kullanarak para vermek gibi yöntemlerle kendilerine çekiyorlar.

Suç örgütleri tarafından dolandırılan çocuklar olduğu daha önce de gündeme geldi. Bu konuyu anlatır mısınız?

Suç örgütleri tarafından sokakta yaşayan gençlerin en çok kullanıldığı alanlardan bir tanesi de 'şirketler'. Suç örgütleri gençlerden tam kapsamlı vekâlet alarak kurdukları şirketler üzerinden çocuklar adına her türlü ticari faaliyette bulunabiliyor. Açılan şirketleri belirli süreler faal göstererek kredi çekmek, naylon fatura kesmek gibi yöntemlerle, bu gençleri milyonlarca lira borca sokuyor. Gençlerin ise çoğu zaman uzun süreler bu durumdan haberleri dahi olmuyor. Derneğimizden şu an hizmet alan gençlerden birinin de bu tür insanlar tarafından adına açılan şirket sebebiyle 3 milyon lira vergi borcu var. Daha öncesinde vergi kanununda usulsüzlük sebebiyle 8 ay hapis yatmış. Yaşadığı sağlık sorunu sebebiyle gencimiz, şimdi durumu daha net öğrenebilmiş ancak mağduriyeti halen devam ediyor. Bu ve benzer şekillerde mağdur edilen yüzlerce genç bulunuyor.

'TALİBAN VE IŞİD GİBİ ÖRGÜTLERE KATILAN GENÇLER VAR'

Yine sokaklardan IŞİD'e katılan çocukları bile gördük demiştiniz? Bunu kapsamlı olarak anlatır mısınız?

Sokakta yaşamak zorunda kalan genç veya çocuklar ihtiyaçlarını karşılayabilmek, bazen sokaktan kurtulmak gibi sebeplerle suç örgütleri, art niyetli kişi veya yapılanmalar ile karşı karşıya gelebiliyorlar. Bunun sonucunda da terör örgütlerine, organize suç örgütlerine bulaşıyorlar. Daha önce karşılaştığımız bir durum da şöyle; sokakta yaşayan gençlerimizden biri, o dönem tanıştığı insanlar sayesinde Taliban'a katılmış. Sonrasında koruma kararı ile memur olan kardeşine ulaşarak yardım istemiş ancak kendisinden daha sonra haber alınamamış. Bu şekilde IŞİD ve benzeri örgütlere de katılan çocuk veya gençlerin olduğu kesin olarak biliniyor. Sokakta yaşayan ve bir çıkış yolu bulmak isteyen gençler, ideolojik ve dini kandırmacalarla bu tür örgütlere sürükleniyor.

'YASAL OLARAK REŞİT SAYILSA DA HALA ÇOCUK'

18 yaşını dolduran sokak çocukları ile ilgili devlet ne gibi bir yol izlemeli? Yetkililere ve kamuoyuna çağrınız nedir?

18 yaşını dolduran her birey, yasal olarak reşit sayılsa da halen tecrübe, düşünce gibi birçok konuda çocuktur. Resmiyette 18 yaşını dolduran her birey, kanunen kendi hayatı hakkında karar verebilmekte, kendi hayatını devam ettirmekte özgür olsa da hata yapmaya en müsait zamandadır. Üstelik eğitim, sağlık gibi birçok konudan mahrum yaşamış, toplum tarafından sürekli dışlanmış, genç veya çocukların özellikle bu yaşlarda hata yapmaları, kendilerine veya yaşadıkları topluma zarar verme olasılıkları daha yüksek. Devletin bu konuda yapması gereken en önemli uygulamalardan bir tanesi, daha küçük yaşlardan itibaren bu tür çocukları tespit ederek takip etmesi, gerekiyorsa ailesine destek vererek şartları iyileştirmek. Devletin sokağa düşmeden ailede sorunu çözerek hem ailenin hem çocuğun daha büyük felaketler yaşamasına engel olacak yöntemler belirlemesi gerekiyor.